بازسازی بازار با سیاست فعال
بازارهای کار در قرن بیست‌و‌یکم، با چالشی پیچیده روبه‌رو هستند: افزایش نابرابری، جهش‌های تکنولوژیک، مهاجرت و بحران‌های پی‌در‌پی. پاسخ بسیاری از کشورها به این تحولات، تنها به یارانه یا بیمه بیکاری محدود نمانده، بلکه به سمت برنامه‌هایی هدفمند برای «توانمندسازی جویندگان کار» حرکت کرده‌اند؛ سیاست‌هایی که امروز تحت عنوان برنامه‌های فعال بازار کار شناخته می‌شوند. این سیاست‌ها با آموزش مهارتی، خدمات کاریابی، یارانه استخدام و حتی ایجاد مشاغل عمومی، سعی می‌کنند نه فقط از بیکاران محافظت کنند، بلکه آن‌ها را به‌سرعت به چرخه تولید بازگردانند. تجربه دانمارک، بریتانیا و کشورهای اسکاندیناوی، نشان می‌دهد که ALMP (Active Labour Market Policies) یا سیاست‌های فعال بازار کار در صورت طراحی مناسب و تعهد اجرایی بالا، می‌تواند ابزاری کارآمد در مسیر بازسازی بازار کار باشد.
دانمارک و مدل ترکیبی
دانمارک در اجرای ALMP به الگویی بین‌المللی تبدیل شده است. این کشور با بهره‌گیری از رویکرد « Flexicurity» (ترکیب انعطاف در استخدام و امنیت اجتماعی بالا) نه‌تنها نرخ بیکاری پایینی دارد، بلکه از نظر رضایت شغلی نیز در میان بالاترین کشورهای جهان است. ویژگی اصلی این الگو، پیوند سه‌جانبه بین انعطاف در اخراج و استخدام، بیمه بیکاری سخاوتمندانه و الزام قانونی برای مشارکت در برنامه‌های فعال بازار کار است. در عمل، کارگر اخراج‌شده هم از حمایت درآمدی برخوردار می‌شود و هم مجبور است در دوره‌های آموزش یا خدمات مشاوره‌ای جست‌وجوی کار شرکت کند. دولت نیز هزینه‌های اجرایی این چرخه را از طریق مالیات بر شرکت‌ها و درآمد شخصی تأمین می‌کند.
مطالعات تجربی نشان داده‌اند ترکیب این سه عامل باعث شده تا بیکاری بلندمدت در دانمارک کمتر از ۲ درصد باشد و بازگشت به کار در کمتر از ۶ ماه محقق شود. نکته مهم‌تر اینکه این مدل باعث حفظ سرمایه انسانی نیروی کار شده؛ یعنی افراد پس از دوره‌های بیکاری، حتی مهارت‌های بالاتری کسب کرده‌اند و در موقعیت‌های شغلی بهتری قرار گرفته‌اند. برای مثال، در بحران مالی ۲۰۰۸، برخلاف بسیاری از کشورهای اروپایی، دانمارک نه‌تنها سقوط اشتغال را تجربه نکرد، بلکه با استفاده از ALMP، بازار کار را ظرف دو سال به ثبات رساند.
بریتانیا و بازگشت محتاط
انگلستان نیز از دهه ۹۰ میلادی به اجرای ALMP روی آورد. طرح‌هایی همچون «برنامه کاری»
(Work Programme) و خدمات مشاوره‌ای برای جویندگان کار، در کاهش بیکاری نقش بسزایی داشته‌اند. هرچند این کشور برخلاف دانمارک، از حمایت‌های درآمدی سخاوتمندانه برخوردار نیست، اما تجربه‌اش در استفاده از نهادهای واسطه‌ای، مثل «مرکز کار» برای اتصال سریع‌تر افراد به بازار کار، قابل‌توجه است. تمرکز این کشور بر ایجاد انگیزه از طریق مقررات سخت‌گیرانه برای دریافت مزایا، موجب شده افراد بیکار به سرعت وارد مسیر آموزش، بازآموزی یا اشتغال شوند. پس از همه‌گیری کرونا و افزایش بیکاری، دولت بریتانیا مجدداً به سیاست‌های فعال بازگشته و از ۲۰۲۴، اجرای برنامه‌های جدید آموزش مهارتی، یارانه استخدامی و طرح‌های منطقه‌ای را آغاز کرده است. هدف آن است که با تکیه بر سیاست‌های ALMP، نرخ مشارکت شغلی که پس از همه‌گیری افت کرده بود، به سطح پیشین بازگردد. این کشور همچنین به‌دنبال استفاده از داده‌های اداری و مدل‌سازی هوشمند برای هدف‌گذاری دقیق‌تر در آموزش و خدمات مشاوره است.
ابزارهای کلیدی موفقیت
اگرچه ALMP بسته به شرایط کشورها متفاوت اجرا می‌شود، اما بررسی‌های تطبیقی و فراگیر نشان می‌دهد سه ابزار اصلی بیشترین اثربخشی را دارند:
- اول، خدمات مشاوره شغلی و جست‌وجوی کار که کم‌هزینه و بسیار مؤثر است. این ابزار، به‌ویژه در ابتدای دوره بیکاری، موجب بازگشت سریع‌تر افراد به بازار کار می‌شود. - دوم، آموزش‌های مهارتی هدفمند به‌ویژه برای گروه‌های آسیب‌پذیر مانند جوانان و کارگران کم‌سواد. اثربخشی این ابزار در بلندمدت است و نیازمند طراحی دقیق و همکاری نزدیک با بخش خصوصی. - سوم، یارانه‌های استخدامی برای کارفرمایان که می‌تواند انگیزه جذب نیروی جدید، به‌ویژه از میان بیکاران بلندمدت را افزایش دهد.
تحلیل خلاصه‌شده مطالعات موجود بر صدها طرح ALMP در کشورهای مختلف، به این نتیجه رسیده‌اند تأثیر این برنامه‌ها، در صورتی پایدار است که افراد به‌درستی هدف‌گذاری شوند، دوره‌ها کیفیت بالا داشته باشند و ارتباط بین آموزش و تقاضای واقعی بازار کار برقرار باشد. در غیر این صورت، این برنامه‌ها نه‌تنها مؤثر نیستند بلکه هزینه‌بر و ناکارآمد خواهند بود.
دانمارک و مدل ترکیبی
دانمارک در اجرای ALMP به الگویی بین‌المللی تبدیل شده است. این کشور با بهره‌گیری از رویکرد « Flexicurity» (ترکیب انعطاف در استخدام و امنیت اجتماعی بالا) نه‌تنها نرخ بیکاری پایینی دارد، بلکه از نظر رضایت شغلی نیز در میان بالاترین کشورهای جهان است. ویژگی اصلی این الگو، پیوند سه‌جانبه بین انعطاف در اخراج و استخدام، بیمه بیکاری سخاوتمندانه و الزام قانونی برای مشارکت در برنامه‌های فعال بازار کار است. در عمل، کارگر اخراج‌شده هم از حمایت درآمدی برخوردار می‌شود و هم مجبور است در دوره‌های آموزش یا خدمات مشاوره‌ای جست‌وجوی کار شرکت کند. دولت نیز هزینه‌های اجرایی این چرخه را از طریق مالیات بر شرکت‌ها و درآمد شخصی تأمین می‌کند.
مطالعات تجربی نشان داده‌اند ترکیب این سه عامل باعث شده تا بیکاری بلندمدت در دانمارک کمتر از ۲ درصد باشد و بازگشت به کار در کمتر از ۶ ماه محقق شود. نکته مهم‌تر اینکه این مدل باعث حفظ سرمایه انسانی نیروی کار شده؛ یعنی افراد پس از دوره‌های بیکاری، حتی مهارت‌های بالاتری کسب کرده‌اند و در موقعیت‌های شغلی بهتری قرار گرفته‌اند. برای مثال، در بحران مالی ۲۰۰۸، برخلاف بسیاری از کشورهای اروپایی، دانمارک نه‌تنها سقوط اشتغال را تجربه نکرد، بلکه با استفاده از ALMP، بازار کار را ظرف دو سال به ثبات رساند.
بریتانیا و بازگشت محتاط
انگلستان نیز از دهه ۹۰ میلادی به اجرای ALMP روی آورد. طرح‌هایی همچون «برنامه کاری»
(Work Programme) و خدمات مشاوره‌ای برای جویندگان کار، در کاهش بیکاری نقش بسزایی داشته‌اند. هرچند این کشور برخلاف دانمارک، از حمایت‌های درآمدی سخاوتمندانه برخوردار نیست، اما تجربه‌اش در استفاده از نهادهای واسطه‌ای، مثل «مرکز کار» برای اتصال سریع‌تر افراد به بازار کار، قابل‌توجه است. تمرکز این کشور بر ایجاد انگیزه از طریق مقررات سخت‌گیرانه برای دریافت مزایا، موجب شده افراد بیکار به سرعت وارد مسیر آموزش، بازآموزی یا اشتغال شوند. پس از همه‌گیری کرونا و افزایش بیکاری، دولت بریتانیا مجدداً به سیاست‌های فعال بازگشته و از ۲۰۲۴، اجرای برنامه‌های جدید آموزش مهارتی، یارانه استخدامی و طرح‌های منطقه‌ای را آغاز کرده است. هدف آن است که با تکیه بر سیاست‌های ALMP، نرخ مشارکت شغلی که پس از همه‌گیری افت کرده بود، به سطح پیشین بازگردد. این کشور همچنین به‌دنبال استفاده از داده‌های اداری و مدل‌سازی هوشمند برای هدف‌گذاری دقیق‌تر در آموزش و خدمات مشاوره است.
ابزارهای کلیدی موفقیت
اگرچه ALMP بسته به شرایط کشورها متفاوت اجرا می‌شود، اما بررسی‌های تطبیقی و فراگیر نشان می‌دهد سه ابزار اصلی بیشترین اثربخشی را دارند:
- اول، خدمات مشاوره شغلی و جست‌وجوی کار که کم‌هزینه و بسیار مؤثر است. این ابزار، به‌ویژه در ابتدای دوره بیکاری، موجب بازگشت سریع‌تر افراد به بازار کار می‌شود. - دوم، آموزش‌های مهارتی هدفمند به‌ویژه برای گروه‌های آسیب‌پذیر مانند جوانان و کارگران کم‌سواد. اثربخشی این ابزار در بلندمدت است و نیازمند طراحی دقیق و همکاری نزدیک با بخش خصوصی. - سوم، یارانه‌های استخدامی برای کارفرمایان که می‌تواند انگیزه جذب نیروی جدید، به‌ویژه از میان بیکاران بلندمدت را افزایش دهد.
تحلیل خلاصه‌شده مطالعات موجود بر صدها طرح ALMP در کشورهای مختلف، به این نتیجه رسیده‌اند تأثیر این برنامه‌ها، در صورتی پایدار است که افراد به‌درستی هدف‌گذاری شوند، دوره‌ها کیفیت بالا داشته باشند و ارتباط بین آموزش و تقاضای واقعی بازار کار برقرار باشد. در غیر این صورت، این برنامه‌ها نه‌تنها مؤثر نیستند بلکه هزینه‌بر و ناکارآمد خواهند بود.
ارسال دیدگاه
