ربات‌ها و زوال تدریجی اتحادیه‌ها
ربات‌ها و فناوری‌های خودکارسازی، دگرگونی عمیقی در صحنه کار ایجاد کرده‌اند که فراتر از حذف مشاغل، توان سازمان‌یابی جمعی کارگران را نیز تضعیف کرده است. در گذشته، صنایع تولیدی و کارخانه‌های بزرگ محل تجمع و قدرت اتحادیه‌های کارگری بودند؛ محیط‌هایی با نیروی کار متمرکز، قراردادهای بلندمدت و امکان شکل‌گیری اعتراضات سازمان‌یافته و منسجم. اما با ورود ربات‌ها و گسترش فناوری، این ساختارها به تدریج فروپاشیده‌اند. بسیاری از مشاغل خط تولید که روزگاری استوارترین پایه‌های اتحادیه‌ها بودند، یا حذف شده‌اند یا به تعداد بسیار اندکی کاهش یافته‌اند. کارگران این بخش‌ها اکنون یا بیکار شده‌اند یا به مشاغل پراکنده و ناپایدار خدماتی و پلتفرمی منتقل شده‌اند که سازمان‌یابی در آنها بسیار دشوارتر است.
این تغییر ساختاری، انتقال گسترده نیروی کار به بخش‌هایی مانند خدمات، خرده‌فروشی، مراقبت شخصی و اقتصاد پلتفرمی را در پی داشته است؛ عرصه‌هایی که به دلیل پراکندگی جغرافیایی، ناپایداری قراردادها، ساعات کاری منعطف و نبود هویت جمعی، زمینه شکل‌گیری اتحادیه‌های سنتی را تقریباً از میان برده‌اند. قدرت چانه‌زنی اتحادیه‌ها که زمانی در تجمع و انسجام نیروی کار متجلی می‌شد، با ناپدید شدن این زیرساخت‌ها به شدت کاهش یافته است.
آمارها نشان می‌دهد در مناطقی که نفوذ فناوری بیشتر است، نرخ عضویت در اتحادیه‌ها با سرعت بیشتری کاهش یافته؛ اما این کاهش نه به دلیل بی‌علاقگی کارگران بلکه به خاطر تغییرات عمیق در بافت اشتغال رخ داده است. مطالعات مختلف نشان می‌دهند که میل به اقدام جمعی و نیاز به حمایت صنفی همچنان در میان کارگران وجود دارد، اما مسیر دسترسی به نهادهای صنفی سنتی بسیار دشوار شده است. کارگران حوزه پلتفرمی یا فروشندگان فروشگاه‌های زنجیره‌ای، نه زمان مشخصی برای گردهمایی دارند، نه همکاران ثابتی و نه دسترسی آسان به نهادهای صنفی. در پاسخ به این چالش، برخی کشورها تلاش‌هایی برای بازتعریف ساختار اتحادیه‌ها انجام داده‌اند. تشکیل اتحادیه‌های بخش خدمات و ارائه حمایت‌های حقوقی به کارگران پلتفرمی نمونه‌هایی از این اقدامات هستند، اما هنوز هیچ مدل فراگیری که بتواند قدرت پیوند جمعی را در شرایط نوین بازسازی کند، شکل نگرفته است. ساختار شغلی جدید نیازمند مدل‌های انعطاف‌پذیر، چندلایه و مبتنی بر فناوری است. اتحادیه‌ها باید از ابزارهای دیجیتال، شبکه‌های ارتباطی و روش‌های سازمان‌یابی غیررسمی مانند گروه‌های پیام‌رسان و هماهنگی اعتراضات آنلاین بهره بگیرند تا بتوانند با شرایط کار جدید سازگار شوند. یکی از موانع بزرگ، بی‌اعتمادی ایجادشده در میان کارگران به نهادهای صنفی است. حذف مشاغل پایدار و رشد اشتغال ناپایدار موجب شده کارگران احساس کنند نمی‌توانند روی اتحادیه‌هایی که نیازمند ثبات و ماندگاری هستند حساب کنند. اگر اتحادیه‌ها نتوانند این بی‌اعتمادی را برطرف کنند، به مرور جای خود را به سکوت و بی‌صدایی خواهند داد. راه نجات اتحادیه‌ها، خروج از قالب‌های قدیمی و بازسازی اعتماد میان شاغلان و نهاد صنفی است. شناخت دقیق مخاطبان جدید، صحبت کردن به زبان کارگران موقت و خدماتی و به‌کارگیری فناوری‌های نوین می‌تواند اتحادیه‌ها را دوباره به بازیگران مؤثر در بازار کار تبدیل کند. این تغییر نه فقط در ظاهر، بلکه در عمق رابطه انسانی میان کارگران و نهاد صنفی باید رخ دهد تا صدای کارگران بار دیگر شنیده شود و اتحادیه‌ها بتوانند نقش واقعی خود را در دفاع از حقوق نیروی کار ایفا کنند.
این تغییر ساختاری، انتقال گسترده نیروی کار به بخش‌هایی مانند خدمات، خرده‌فروشی، مراقبت شخصی و اقتصاد پلتفرمی را در پی داشته است؛ عرصه‌هایی که به دلیل پراکندگی جغرافیایی، ناپایداری قراردادها، ساعات کاری منعطف و نبود هویت جمعی، زمینه شکل‌گیری اتحادیه‌های سنتی را تقریباً از میان برده‌اند. قدرت چانه‌زنی اتحادیه‌ها که زمانی در تجمع و انسجام نیروی کار متجلی می‌شد، با ناپدید شدن این زیرساخت‌ها به شدت کاهش یافته است.
آمارها نشان می‌دهد در مناطقی که نفوذ فناوری بیشتر است، نرخ عضویت در اتحادیه‌ها با سرعت بیشتری کاهش یافته؛ اما این کاهش نه به دلیل بی‌علاقگی کارگران بلکه به خاطر تغییرات عمیق در بافت اشتغال رخ داده است. مطالعات مختلف نشان می‌دهند که میل به اقدام جمعی و نیاز به حمایت صنفی همچنان در میان کارگران وجود دارد، اما مسیر دسترسی به نهادهای صنفی سنتی بسیار دشوار شده است. کارگران حوزه پلتفرمی یا فروشندگان فروشگاه‌های زنجیره‌ای، نه زمان مشخصی برای گردهمایی دارند، نه همکاران ثابتی و نه دسترسی آسان به نهادهای صنفی. در پاسخ به این چالش، برخی کشورها تلاش‌هایی برای بازتعریف ساختار اتحادیه‌ها انجام داده‌اند. تشکیل اتحادیه‌های بخش خدمات و ارائه حمایت‌های حقوقی به کارگران پلتفرمی نمونه‌هایی از این اقدامات هستند، اما هنوز هیچ مدل فراگیری که بتواند قدرت پیوند جمعی را در شرایط نوین بازسازی کند، شکل نگرفته است. ساختار شغلی جدید نیازمند مدل‌های انعطاف‌پذیر، چندلایه و مبتنی بر فناوری است. اتحادیه‌ها باید از ابزارهای دیجیتال، شبکه‌های ارتباطی و روش‌های سازمان‌یابی غیررسمی مانند گروه‌های پیام‌رسان و هماهنگی اعتراضات آنلاین بهره بگیرند تا بتوانند با شرایط کار جدید سازگار شوند. یکی از موانع بزرگ، بی‌اعتمادی ایجادشده در میان کارگران به نهادهای صنفی است. حذف مشاغل پایدار و رشد اشتغال ناپایدار موجب شده کارگران احساس کنند نمی‌توانند روی اتحادیه‌هایی که نیازمند ثبات و ماندگاری هستند حساب کنند. اگر اتحادیه‌ها نتوانند این بی‌اعتمادی را برطرف کنند، به مرور جای خود را به سکوت و بی‌صدایی خواهند داد. راه نجات اتحادیه‌ها، خروج از قالب‌های قدیمی و بازسازی اعتماد میان شاغلان و نهاد صنفی است. شناخت دقیق مخاطبان جدید، صحبت کردن به زبان کارگران موقت و خدماتی و به‌کارگیری فناوری‌های نوین می‌تواند اتحادیه‌ها را دوباره به بازیگران مؤثر در بازار کار تبدیل کند. این تغییر نه فقط در ظاهر، بلکه در عمق رابطه انسانی میان کارگران و نهاد صنفی باید رخ دهد تا صدای کارگران بار دیگر شنیده شود و اتحادیه‌ها بتوانند نقش واقعی خود را در دفاع از حقوق نیروی کار ایفا کنند.
ارسال دیدگاه
