مروری بر وضعیت صندوق‌های بازنشستگی
ایران دارای ۱۷ صندوق بازنشستگی است که در مجموع حدود ۲۸ میلیون مشترک و مستمری‌بگیر اصلی را تحت پوشش قرار داده است. این درحالی است که اکثر این صندوق‌ها در پرداخت حقوق و مزایای بازنشستگان خود، از محل منابع داخلی، با مشکل مواجه هستند و در قوانین بودجه سالیانه مبالغی برای کمک به آنها در نظر گرفته می‌شود، به طوری که روند سهم اعتبارات اختصاص‌یافته به صندوق‌های بازنشستگی مذکور به کل منابع عمومی بودجه، از ۱۱ درصد در قانون بودجه سال ۱۳۹۶ به ۱۷ درصد در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ افزایش یافته است.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در حال حاضر در ایران ۱۷ صندوق بازنشستگی وجود دارد که در مجموع حدود ۲۸ میلیون مشترک و مستمری‌بگیر اصلی را تحت پوشش قرار داده‌اند. اکثر این صندوق‌ها، قادر به پرداخت حقوق و مزایای بازنشستگان خود از محل منابع داخلی نبوده و در قوانین بودجه سالیانه مبالغی برای کمک به آنها در نظر گرفته می‌شود، اگرچه ردی از کمک‌های اختصاص‌یافته به بسیاری از این صندوق‌ها در بودجه عمومی وجود ندارد. از منظر بودجه‌ای، نکته قابل تأمل در این خصوص، رشد فزاینده مقدار این کمک‌ها در اثر اتخاذ تصمیمات هزینه‌ساز برای صندوق‌ها و همچنین رسیدن تعداد قابل توجهی از شاغلین فعلی به سن بازنشستگی است.
براساس جداول بودجه، میزان اعتبارات دریافتی صندوق‌ها از ۴۵۳ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۳ به ۷۷۷ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۴ رسیده است. این در حالی است که اعتبار کمکی به صندوق‌های دستگاهی غیر پایدار، همچون صندوق بازنشستگی کارکنان صداوسیما، و صندوق بازنشستگی کارکنان بانک‌ها، در این آمار لحاظ نشده است. تا اسفندماه سال ۱۴۰۲، حدود ۲۰/۹ میلیون نفر به عنوان بیمه‌شده و مستمری‌بگیر اصلی در سازمان تأمین‌اجتماعی، حدود ۲.۵ میلیون نفر به عنوان مشترک اصلی در صندوق بازنشستگی کشوری، حدود ۳ میلیون نفر مشترک اصلی صندوق روستاییان و عشایر و حدود ۱.۳ میلیون نفر مشترک اصلی صندوق تأمین‌اجتماعی نیروهای مسلح بوده‌اند. تعداد مشترکین سایر صندوق‌های بازنشستگی دستگاهی نیز در مجموع حدود ۷۰۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود.
از بین صندوق‌های بازنشستگی، صندوق بازنشستگی کشوری، سازمان تأمین‌اجتماعی نیروهای مسلح، صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد و صندوق وزارت اطلاعات از طریق منابع داخلی خود قادر به پرداخت حقوق و مزایای بازنشستگان خود نبوده و در بودجه سالیانه به صورت مستقیم مبالغ قابل توجهی به آنها اختصاص می‌یابد. البته اکثریت صندوق‌های دستگاهی نیز این وضعیت را دارند، با این تفاوت که کمبود درآمد آنها از طریق دستگاه مادر (مانند سازمان صداوسیما و...) تأمین می‌شود. لذا این ارقام به صورت شفاف در بودجه عمومی ذکر نمی‌شود. برای مثال، تأمین اعتبار حدود ۵۴۰۰ میلیارد تومان از هزینه‌های صندوق بازنشستگی کارکنان صداوسیما در سال ۱۴۰۴ از محل بودجه سازمان صداوسیما انجام شده است.
به طور سالانه، درصد قابل توجهی از کل مصارف بودجه عمومی مختص به کمک به بازپرداخت تعهدات صندوق‌های بازنشستگی است. روند سهم اعتبارات اختصاص‌یافته به صندوق‌های بازنشستگی مذکور به کل منابع عمومی بودجه، از ۱۱ درصد در قانون بودجه سال ۱۳۹۶ به ۱۷ درصد در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ افزایش یافته است.
در حال حاضر، سازمان تأمین‌اجتماعی بزرگترین صندوق بازنشستگی کشور محسوب می‌شود. منابع مصوب در بودجه سازمان تأمین‌اجتماعی در سال ۱۴۰۳ به میزان ۹۶۸ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده که ۷۰ درصد از این منابع از محل وصولی‌های ناشی از حق‌بیمه، ۲۰ درصد از محل وصول تعهدات دولت و ۷ درصد وصولی حاصل از سرمایه گذاری‌ها و فروش دارایی در نظر گرفته شده است. در صندوق‌های بازنشستگی با تأمین مالی از روش تعادل منابع- مصارف، بخش عمده منابع مالی از حق بیمه‌های پرداختی بیمه‌شدگان فعلی تأمین می‌شود. در سازمان تأمین‌اجتماعی نیز این موضوع برقرار بوده و در طول حیات سازمان، همواره حق بیمه‌های دریافتی اصلی‌ترین بخش تأمین منابع بوده است که در سال‌های اخیر با روندی نوسانی از ۵۴ درصد در سال ۱۴۰۱ تا ۷۰ درصد در سال ۱۴۰۳ تغییر داشته است. از این رو، باید در نظر داشت که اصلاحات مؤثر بر درآمدهای حاصل از حق‌بیمه، همچون اصلاحات پارامتریک، گریزناپذیر بوده و اصلاحات در سایر بخش‌ها نمی‌تواند جایگزین این دست اصلاحات باشد.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در حال حاضر در ایران ۱۷ صندوق بازنشستگی وجود دارد که در مجموع حدود ۲۸ میلیون مشترک و مستمری‌بگیر اصلی را تحت پوشش قرار داده‌اند. اکثر این صندوق‌ها، قادر به پرداخت حقوق و مزایای بازنشستگان خود از محل منابع داخلی نبوده و در قوانین بودجه سالیانه مبالغی برای کمک به آنها در نظر گرفته می‌شود، اگرچه ردی از کمک‌های اختصاص‌یافته به بسیاری از این صندوق‌ها در بودجه عمومی وجود ندارد. از منظر بودجه‌ای، نکته قابل تأمل در این خصوص، رشد فزاینده مقدار این کمک‌ها در اثر اتخاذ تصمیمات هزینه‌ساز برای صندوق‌ها و همچنین رسیدن تعداد قابل توجهی از شاغلین فعلی به سن بازنشستگی است.
براساس جداول بودجه، میزان اعتبارات دریافتی صندوق‌ها از ۴۵۳ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۳ به ۷۷۷ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۴ رسیده است. این در حالی است که اعتبار کمکی به صندوق‌های دستگاهی غیر پایدار، همچون صندوق بازنشستگی کارکنان صداوسیما، و صندوق بازنشستگی کارکنان بانک‌ها، در این آمار لحاظ نشده است. تا اسفندماه سال ۱۴۰۲، حدود ۲۰/۹ میلیون نفر به عنوان بیمه‌شده و مستمری‌بگیر اصلی در سازمان تأمین‌اجتماعی، حدود ۲.۵ میلیون نفر به عنوان مشترک اصلی در صندوق بازنشستگی کشوری، حدود ۳ میلیون نفر مشترک اصلی صندوق روستاییان و عشایر و حدود ۱.۳ میلیون نفر مشترک اصلی صندوق تأمین‌اجتماعی نیروهای مسلح بوده‌اند. تعداد مشترکین سایر صندوق‌های بازنشستگی دستگاهی نیز در مجموع حدود ۷۰۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود.
از بین صندوق‌های بازنشستگی، صندوق بازنشستگی کشوری، سازمان تأمین‌اجتماعی نیروهای مسلح، صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد و صندوق وزارت اطلاعات از طریق منابع داخلی خود قادر به پرداخت حقوق و مزایای بازنشستگان خود نبوده و در بودجه سالیانه به صورت مستقیم مبالغ قابل توجهی به آنها اختصاص می‌یابد. البته اکثریت صندوق‌های دستگاهی نیز این وضعیت را دارند، با این تفاوت که کمبود درآمد آنها از طریق دستگاه مادر (مانند سازمان صداوسیما و...) تأمین می‌شود. لذا این ارقام به صورت شفاف در بودجه عمومی ذکر نمی‌شود. برای مثال، تأمین اعتبار حدود ۵۴۰۰ میلیارد تومان از هزینه‌های صندوق بازنشستگی کارکنان صداوسیما در سال ۱۴۰۴ از محل بودجه سازمان صداوسیما انجام شده است.
به طور سالانه، درصد قابل توجهی از کل مصارف بودجه عمومی مختص به کمک به بازپرداخت تعهدات صندوق‌های بازنشستگی است. روند سهم اعتبارات اختصاص‌یافته به صندوق‌های بازنشستگی مذکور به کل منابع عمومی بودجه، از ۱۱ درصد در قانون بودجه سال ۱۳۹۶ به ۱۷ درصد در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ افزایش یافته است.
در حال حاضر، سازمان تأمین‌اجتماعی بزرگترین صندوق بازنشستگی کشور محسوب می‌شود. منابع مصوب در بودجه سازمان تأمین‌اجتماعی در سال ۱۴۰۳ به میزان ۹۶۸ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده که ۷۰ درصد از این منابع از محل وصولی‌های ناشی از حق‌بیمه، ۲۰ درصد از محل وصول تعهدات دولت و ۷ درصد وصولی حاصل از سرمایه گذاری‌ها و فروش دارایی در نظر گرفته شده است. در صندوق‌های بازنشستگی با تأمین مالی از روش تعادل منابع- مصارف، بخش عمده منابع مالی از حق بیمه‌های پرداختی بیمه‌شدگان فعلی تأمین می‌شود. در سازمان تأمین‌اجتماعی نیز این موضوع برقرار بوده و در طول حیات سازمان، همواره حق بیمه‌های دریافتی اصلی‌ترین بخش تأمین منابع بوده است که در سال‌های اخیر با روندی نوسانی از ۵۴ درصد در سال ۱۴۰۱ تا ۷۰ درصد در سال ۱۴۰۳ تغییر داشته است. از این رو، باید در نظر داشت که اصلاحات مؤثر بر درآمدهای حاصل از حق‌بیمه، همچون اصلاحات پارامتریک، گریزناپذیر بوده و اصلاحات در سایر بخش‌ها نمی‌تواند جایگزین این دست اصلاحات باشد.
ارسال دیدگاه
