هوش مصنوعی، به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین فناوری‌های عصر حاضر، نقشی تعیین‌کننده در تحول ساختارهای اقتصادی ایفا می‌کند. این فناوری با ایجاد تغییرات اساسی در بازار کار، بهره‌وری صنایع مختلف را افزایش داده و فرصت‌های جدیدی برای رشد اقتصادی فراهم کرده است.
در عین حال، توسعه و به‌کارگیری هوش مصنوعی در هر کشوری وابسته به زیرساخت‌های فناوری، میزان آمادگی نیروی کار و سیاست‌گذاری‌های کلان آن کشور است. کشورمان، به‌عنوان یکی از اقتصادهای در حال توسعه، در مسیر بهره‌گیری از این فناوری قرار دارد و می‌تواند با سرمایه‌گذاری هدفمند، چالش‌های موجود را به فرصت تبدیل کند.
تحقق این فرصت‌ها مستلزم سیاست‌گذاری‌های دقیق، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فناوری و ارتقای سطح دانش دیجیتال نیروی کار است. بر اساس گزارش سال ۲۰۲۴ صندوق بین‌المللی پول، ایران در دسته‌بندی اقتصادهای بازار نوظهور، دارای پتانسیل بالایی برای بهره‌گیری از هوش مصنوعی به شمار می‌رود.
در همین رابطه، امیرعباس محمدی کوشکی، سرپرست تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران به آتیه ‌نو گفت: «هوش مصنوعی به‌عنوان یک فناوری تحول‌آفرین در حال تغییر ساختار اقتصاد جهانی است، چراکه این فناوری با افزایش بهره‌وری، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و جایگزینی مشاغل سنتی، تأثیرات عمیقی بر بازار کار در سطح جهان گذاشته است.»
او افزود: «گزارش صندوق بین‌المللی پول با عنوان «هوش مصنوعی و آینده کار» به بررسی این تأثیرات پرداخته و تحلیل جامعی از فرصت‌ها و چالش‌های این فناوری برای کشورهای مختلف ارائه داده است. در این گزارش، جایگاه ایران در میان کشورهای نوظهور نیز بررسی شده است.» به گفته کوشکی، ایران با جمعیت و اقتصادی که در گروه بازارهای نوظهور قرار می‌گیرد، در مسیر پذیرش فناوری‌های پیشرفته قرار دارد و داده‌های این گزارش نشان می‌دهد که ایران در دسته‌بندی اقتصادهای بازار نوظهور جای گرفته است.
او بیان کرد: «هوش مصنوعی در بازار کار جهانی، بر اساس داده‌های این گزارش، تقریباً ۶۰ درصد از مشاغل در کشورهای پیشرفته را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این تأثیر عمدتاً بر مشاغلی با وظایف تکراری و یدی مشاهده می‌شود، در حالی که مشاغل با مهارت بالا مانند تحلیل داده و مدیریت سیستم‌ها از این فناوری بهره‌مند می‌شوند. در کشورهای نوظهور، حدود ۴۰ درصد از مشاغل متأثر می‌شوند و تأثیرات هوش مصنوعی در این کشورها به دلیل محدودیت‌های زیرساختی و مهارتی، با سرعت کمتری نمایان می‌شود.»
سرپرست تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران نابرابری دیجیتال را از پیامدهای مهم این فناوری دانست و اضافه کرد: «کشورهای پیشرفته با زیرساخت‌های قوی‌تر و نیروی کار ماهر، آمادگی بیشتری برای بهره‌برداری از مزایای هوش مصنوعی دارند. این در حالی است که کشورهای در حال توسعه، به‌ویژه در مناطق محروم، با نابرابری در دسترسی به فناوری مواجه‌اند.»
کوشکی یادآور شد: «بر اساس پیش‌بینی‌ها، هوش مصنوعی تا سال ۲۰۲۵ باعث ایجاد ۹۷ میلیون شغل جدید در سطح جهان می‌شود. با این‌حال، ۸۵ میلیون شغل نیز ممکن است به دلیل اتوماسیون از بین برود.»
سرپرست تیم اختراعات و نوآوری ایران با تأکید بر اینکه ایران، به‌عنوان یک اقتصاد نوظهور، پتانسیل بالایی برای بهره‌گیری از هوش مصنوعی دارد، ادامه داد: «در صنعت نفت و گاز، هوش مصنوعی می‌تواند هزینه‌های تولید را تا ۱۵ درصد کاهش داده و بهره‌وری را تا ۲۰ درصد افزایش دهد. کشاورزی هوشمند نیز بهره‌وری محصولات را تا ۳۰ درصد افزایش می‌دهد و منابع آبی را بهینه می‌کند. از سوی دیگر، توسعه فناوری اطلاعات در ایران می‌تواند تا سال ۲۰۳۰، دو میلیون شغل جدید ایجاد کند. این فرصت‌ها در حوزه‌هایی مانند تحلیل داده، برنامه‌نویسی و امنیت سایبری بیشترین تأثیر را خواهند داشت.»
او بیان کرد: «در زمینه چالش‌ها نیز بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، ۲۱ درصد از جمعیت ایران همچنان به اینترنت پرسرعت دسترسی ندارند. این نابرابری دیجیتال به‌ویژه در مناطق روستایی و محروم شدیدتر است. همچنین، تنها ۳۰ درصد از نیروی کار ایران دارای مهارت‌های پیشرفته دیجیتال هستند. از طرفی، نبود چارچوب‌های قانونی مناسب برای مدیریت تأثیرات هوش مصنوعی نیز از دیگر چالش‌های مهم به شمار می‌رود.»