چالش‌های حقوقی خرید آنلاین طلا از عدم پیگیری تا کلاهبرداری‌های اینترنتی
رامین بیات روزنامه نگار
خرید و فروش آنلاین طلا در کشورمان طی چند ماه اخیر با رشد چشمگیری روبه‌رو بوده، به‌طوری که این تحول دیجیتال این امکان را به افراد داده که به‌راحتی و با سرعت بیشتری اقدام به خرید این فلز گران‌بها کنند. همان‌طور که این تغییرات مزایایی به همراه داشته، برخی از مشکلات و مخاطرات جدی نیز به تبع آن ظهور کرده‌اند که به خریداران آسیب می‌رساند و امکان دارد باعث ضرر و زیان آن‌ها شود.
یکی از مشکلات عمده در خرید و فروش آنلاین طلا، نبود نظارت دقیق و شفاف در این بازار است. بسیاری از پلتفرم‌ها بدون مجوزهای قانونی و تحت نظارت‌های رسمی در حال فعالیت هستند. این عدم نظارت برای خریداران مشکلات حقوقی و اقتصادی ایجاد می‌کند. در حالی که بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) به عنوان نهادهای نظارتی اصلی باید وظیفه نظارت بر این بازار را بر عهده داشته باشند، اغلب پلتفرم‌های آنلاین طلا فاقد مجوزهای لازم هستند. در نتیجه برخی از معاملات به دلیل عدم شفافیت با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوند.
خطر کلاهبرداری و تقلب
کلاهبرداری در خرید و فروش آنلاین طلا از جمله تهدیدهای جدی در این بازار به شمار می‌آید. برخی پلتفرم‌ها با وعده‌های جذاب مانند «خرید طلا با قیمت مناسب‌تر» یا «بدون پرداخت مالیات»، مشتریان را جذب کرده و در بسیاری موارد به فروش طلاهای تقلبی یا با عیار کمتر اقدام می‌کنند. یکی از شیوه‌های رایج کلاهبرداری «خالی‌فروشی» نام دارد. خالی فروشی نوعی معامله است که در آن فروشنده بدون داشتن دارایی واقعی، متعهد به فروش آن می‌شود، معمولاً با این هدف که از کاهش قیمت سود ببرد. این اصطلاح در بازار معاملات طلا به معنای فروش دارایی‌ای است که فروشنده در حال حاضر مالک آن نیست. از سوی دیگر بسیاری از این فروشندگان به‌طور مشخص اعلام نمی‌کنند که چه‌زمانی و چگونه طلای خریداری‌شده را به‌صورت فیزیکی تحویل می‌دهند. این موضوع به‌ویژه در مورد طلای آب‌شده، بسیار پررنگ بوده که می‌تواند در نهایت تبدیل به یک کلاهبرداری اینترنتی شود. بر همین اساس نیز، با توجه به ماهیت فروش آنلاین، احتمال وقوع چنین جرمی دور از انتظار نیست.
مشکلات فیزیکی در تحویل طلا
مشکل دیگری که خریداران آنلاین طلا با آن مواجه‌اند، تأخیر یا حتی عدم تحویل کالاست. برخی پلتفرم‌ها وعده تحویل سریع طلا را می‌دهند اما در عمل، امکان دارد تحویل کالا تأخیرهای طولانی داشته باشد یا اصلاً طلا به دست خریدار نرسد. این مشکلات به‌ویژه در موارد عرضه طلا به صورت آب‌شده، بیشتر مشهود است. همچنین در مواردی، طلاهایی که به عنوان طلای خالص با عیار بالا مورد معرفی قرار می‌گیرد، در حقیقت دارای عیار کمتری هستند و این موارد به مشکلات اقتصادی و حقوقی برای خریداران منتهی می‌شود.
ریسک سرمایه‌گذاری
بازار طلا در ایران تحت‌تأثیر نوسانات قیمت ارز، تحریم‌ها و تورم بالا قرار دارد. این نوسانات می‌توانند موجب ایجاد ریسک‌های جدی برای سرمایه‌گذاران شوند. در این شرایط، برخی پلتفرم‌ها با تبلیغات فریبنده و وعده سود سریع، سعی در جلب مشتریان دارند. این وعده‌ها به صورت غیرواقعی و بر اساس تغییرات لحظه‌ای قیمت طلا، خریداران را به خرید و فروش در شرایط ناپایدار ترغیب می‌کند. در حقیقت، چنین سودهایی معمولاً محقق نخواهد شد.
مشکلات حقوقی و عدم پیگیری قضایی
از دیگر مشکلات خرید آنلاین طلا، پیچیدگی‌های حقوقی و عدم پیگیری قضایی مؤثر است. به‌طور معمول، مشتریان در پیگیری شکایات یا مسائل حقوقی به مشکلاتی برخورد می‌کنند. برخی پلتفرم‌ها به دلیل عدم ارائه اطلاعات دقیق از صاحبان خود، امکان پیگیری قضایی را دشوار می‌سازند. در شرایطی که تخلفات مالی یا کلاهبرداری صورت می‌گیرد، روند بازگرداندن وجه خریداران بسیار پیچیده و زمان‌بر است.
ضرورت ایجاد نظارت‌های مؤثرتر
در پاسخ به مشکلات موجود، نهادهای نظارتی مانند بانک مرکزی ایران و وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) اقداماتی را برای تنظیم و نظارت بر بازار آنلاین طلا در پیش گرفته‌اند. به‌ویژه، بانک مرکزی در چند سال اخیر دستورالعمل‌هایی را برای نظارت بر پلتفرم‌های آنلاین طلا ارائه کرده است.
یکی از این اقدامات الزام به ذخیره‌سازی طلا در بانک‌های رسمی و فروش آن تنها از طریق پلتفرم‌های دارای مجوز است. وزارت صمت نیز با راه‌اندازی سامانه‌هایی مانند «سند باکس»، پلتفرم‌ها را ملزم کرده که تنها پس از تحویل طلا به مشتری، مبلغ را دریافت کنند تا امکان کلاهبرداری‌هایی مانند خالی‌فروشی کاهش یابد. با افزایش تبلیغات پلتفرم‌ها، از بیم افزایش مشکلات محمدرضا حاجی‌جعفری، معاون مرکز بهبود محیط کسب‌وکار وزارت اقتصاد اعلام کرد: «با توجه به مشکلات مربوط به پلتفرم‌های خریدوفروش آنلاین طلا، هیئت مقررات‌زدایی تصمیم به توقف صدور این مجوز گرفت.»
حاجی‌جعفری یادآور شد: «نقدی که به درگاه ملی مجوزها درباره صدور آسان این مجوز مطرح می‌شود وارد نیست، چراکه تصویب کاربرگ‌ها به پیشنهاد مرجع تخصصی مربوطه انجام شده و اگر قانون را ملاحظه کنیم عالی‌ترین مرجع برای تعیین شرایط و مدارک صدور مجوزهای صنفی، هیئت عالی نظارت بر سازمان‌های صنفی کشور است که پیشنهاد را به هیئت مقررات‌زدایی می‌دهد. هیئت هم آن را بررسی و تصویب می‌کند و در این مورد هیئت در کاربرگی که هیئت عالی نظارت بر سازمان‌های صنفی داشته، هیچ تغییری نداد.»
این مقام مسئول در وزارت اقتصاد ادامه داد: «مشکل این است که کاربرگ سامانه معاملات طلای آنلاین و آب‌شده و مصنوعات طلا و جواهر که اسم دقیق پلتفرم خریدوفروش طلا به شمار می‌رود و اطلاعات آن در درگاه ملی مجوزها بارگذاری شده، سهل‌گیرانه و بدون رعایت ضوابط امنیتی لازم داده شده بود.»
او تأکید کرد: «تا پیش از ورود جدید هیئت مقررات‌زدایی و کمیته طلا در وزارت صمت به این موضوع، صدور این نوع مجوز به این صورت بود که هر متقاضی که درخواست خود را برای این پلتفرم ثبت می‌کرد، صرف اینکه قراردادی را با یک طلافروش ارائه می‌داد و دارای ای-نماد (نماد اعتماد الکترونیکی) بود، این دو مسئله برای صدور مجوز کفایت می‌کرد. بنابراین مجوزهایی که تابه‌حال صادر شده بر اساس همین ضوابط بوده است. چنین وضعیتی، حساسیت نهادهای امنیتی را برانگیخت و مکاتباتی کردند که صدور مجوز متوقف شود.»
حاجی‌جعفری ادامه داد: «توقف صدور مجوز بر اساس تبصره ۲ و ۴ ماده ۷ قانون اصلاحیه قانون اجرای سیاست‌های اصل ۴۴ به دلیل انحصاری که ایجاد می‌کند، ممکن نیست و جرم‌انگاری شده است. بنابراین نمی‌توانیم جلوی صدور مجوز را بگیریم مگر به مدت محدود برای اینکه ضوابط مورد اصلاح قرار گیرد.»
مزایای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلا
میثم رحیمی، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با «آتیه نو» در این زمینه گفت: «در شرایطی که خرید و فروش آنلاین طلا در کشورمان با مشکلات و مخاطرات مختلفی مواجه است، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلای بورس به عنوان یک گزینه مطمئن و شفاف برای سرمایه‌گذاران شناخته می‌شود. این نوع سرمایه‌گذاری با توجه به ویژگی‌های مثبت خود، راهی امن و کم‌ریسک برای ورود به بازار طلا به حساب می‌آید و بسیاری از مشکلات خرید و فروش آنلاین طلا را رفع کند.»
او افزود: «یکی از اصلی‌ترین مزایای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلای بورس، شفافیت بالای معاملات به شمار می‌رود. تمامی معاملات در بورس تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار قرار دارند و از این‌رو، سرمایه‌گذاران می‌توانند با اطمینان خاطر در این بازار فعالیت کنند. در حالی که پلتفرم‌های آنلاین طلا امکان دارد فاقد نظارت‌های قانونی مناسب باشند، صندوق‌های طلای بورس به‌طور رسمی ثبت شده و تحت نظارت‌های دقیق سازمان‌های دولتی فعالیت می‌کنند.»
به گفته رحیمی، از دیگر مزایای قابل‌توجه این نوع سرمایه‌گذاری، عدم نیاز به خرید و نگهداری فیزیکی طلاست. بسیاری از سرمایه‌گذاران به دلیل مشکلاتی همچون تأخیر در تحویل طلا یا نگرانی از نگهداری آن، تمایلی به خرید طلاهای فیزیکی ندارند. در صندوق‌های طلای بورس، افراد با خرید واحدهای صندوق، به طلاهای موجود در خزانه‌های معتبر بورس دسترسی دارند و نیاز به نگرانی در خصوص نگهداری فیزیکی طلا نخواهند داشت. این ویژگی به‌ویژه برای افرادی که نگران مشکلات فیزیکی در خرید طلا هستند، جذاب است.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه نقدشوندگی بالا یکی دیگر از مزایای بارز صندوق‌های طلای بورس به شمار می‌رود، اضافه کرد: «برخلاف خرید و فروش طلاهای فیزیکی، که ممکن است نیاز به زمان و هزینه‌های اضافی داشته باشد، صندوق‌های طلای بورس به راحتی قابل خرید و فروش هستند. این ویژگی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که در هر زمانی که بخواهند، بتوانند سرمایه‌گذاری خود را نقد کنند.»
رحیمی گفت: «سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلای بورس این فضا را مهیا می‌سازد که افراد با سرمایه‌ای کمتر از خرید طلای فیزیکی، وارد بازار طلا شوند. به این ترتیب، افرادی که قصد دارند در بازار طلا سرمایه‌گذاری کنند، بدون نیاز به پرداخت هزینه‌های بالا، از مزایای این بازار بهره‌مند می‌شوند و در عین حال ریسک کمتری را تجربه می‌کنند.»
او توضیح داد: «برخلاف پلتفرم‌های آنلاین طلا که در برخی از موارد امکان پیگیری قضایی در آن‌ها بسیار سخت به‌نظر می‌رسد، سرمایه‌گذاران صندوق‌های طلای بورسی قادرند در صورت بروز مشکلاتی همچون خطا در فرایند خرید یا فروش، به مراجع قانونی مراجعه کرده و مشکل خود را پیگیری کنند. این امر موجب افزایش امنیت و اعتماد در سرمایه‌گذاری‌های بورس طلا می‌شود. با توجه به تمامی این مزایا، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلای بورس می‌تواند به عنوان یک گزینه امن، شفاف و با ریسک پایین برای افرادی که به دنبال حضور در بازار طلا هستند، به حساب آید. این نوع سرمایه‌گذاری نه‌تنها از بسیاری از مشکلات خرید آنلاین طلا جلوگیری می‌کند، بلکه به سرمایه‌گذاران اطمینان می‌دهد که در یک بازار تحت نظارت قانونی و با شفافیت بالا، اقدام به خرید و فروش طلا می‌کنند.»
این کارشناس بازار سرمایه افزود: «با توجه به مزایای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلای بورس، این نوع سرمایه‌گذاری برای افراد تازه‌کار در بازار طلا مناسب است و می‌تواند گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای نیز باشد. سرمایه‌گذاران حرفه‌ای با توجه به تحلیل‌های بازار و نوسانات قیمت طلا از این صندوق‌ها بهره می‌برند و در کنار تنوع سبد سرمایه‌گذاری خود، از مزایای بازار طلا نیز استفاده کنند. صندوق‌های طلای بورس به دلیل پشتوانه قانونی و نظارت‌های مستمر، برای افرادی که به دنبال روش‌های سرمایه‌گذاری امن و شفاف هستند، بسیار کارآمد است. این امر باعث می‌شود که در شرایط بحرانی و نوسانات شدید بازار، سرمایه‌گذاران با اعتماد بیشتری در این بازار حضور داشته باشند.»
او در نهایت بیان کرد: «صندوق‌های طلای بورس به عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری مناسب برای حفظ ارزش دارایی‌ها در برابر تورم شناخته می‌شوند. در دوران‌هایی که اقتصاد با مشکلاتی چون تورم بالا و نوسانات ارزی مواجه است، طلا به عنوان یک دارایی محافظت‌شده و پایدار شناخته می‌شود که به حفظ قدرت خرید سرمایه‌گذاران یاری می‌رساند. به همین دلیل، صندوق‌های طلای بورس در جایگاه یک راهکار سرمایه‌گذاری بلندمدت و ایمن در برابر تلاطمات اقتصادی مطرح هستند. این ویژگی به‌خصوص برای کسانی که به‌دنبال حفظ و افزایش ارزش سرمایه خود در طول زمان هستند، جذابیت زیادی دارد.»
ارسال دیدگاه
