چالش هزینه‌ها در صنعت فولاد
مهدی محمدی رئیس هیأت مدیره انجمن فولاد آلیاژی
صنعت فولاد ایران، یکی از پیشران‌های اصلی اقتصاد کشور، امروز با مجموعه‌ای از چالش‌های ساختاری، سیاستی و ارزی روبه‌روست. این صنعت که می‌تواند موتور محرک توسعه صنایع پایین‌دستی و ایجاد اشتغال باشد، در مسیر تولید با مشکلاتی جدی مواجه شده است. بسیاری از این مشکلات ریشه در تصمیم‌گیری‌های نادرست یا دیرهنگام سیاست‌گذاران دارد و آثار آن در حوزه برق، گاز، آب و ارز به وضوح دیده می‌شود. علاوه بر آن، تحریم‌ها فشار مضاعفی بر صنایع فولادی وارد کرده و توان رقابتی آن‌ها را محدود ساخته است.
هزینه جایگزینی هر کیلوگرم شمش فولادی با نرخ‌های جاری مواد اولیه، برق و گاز آزاد، حدود ۳۳ هزار تومان برآورد می‌شود. در مقابل، صادرات شمش با نرخ ۴۱۵ تا ۴۲۰ دلار انجام شده و دریافتی خالص ریالی هر کیلوگرم حدود ۲۷,۵۰۰ تومان است، یعنی کمتر از بهای تمام‌شده جایگزینی. نتیجه این اختلاف، زیان شرکت‌های فولادی و بهره‌مندی خریداران خارجی از محصول ارزان‌تر و محدودیت‌های تحریمی ایران است.
سیاست‌های ارزی نیز شرایط را پیچیده‌تر کرده؛ صادرکنندگان مجبورند ارز خود را به مرکز مبادله تحویل دهند و این ارز عمدتاً صرف واردات کالاهای مصرفی می‌شود، در حالی که مصرف‌کننده ایرانی همان کالاها را با قیمت بالاتر و کیفیت پایین‌تر خریداری می‌کند. در بازار داخلی، فولاد با قیمتی حدود ۱۷ هزار تومان به فروش می‌رسد، در حالی که بهای جایگزینی آن ۳۳ هزار تومان است. این وضعیت به کاهش تولید، زیان شرکت‌ها و ناکارآمدی صنعتی منجر شده است. ناترازی شدید در حوزه انرژی نیز فشار مضاعف بر تولید ایجاد کرده است. برق صنعتی که پیش‌تر سهمی ۳ تا ۴ درصدی در بهای تمام‌شده داشت، اکنون سهمی حدود ۱۹ تا ۲۰ درصد پیدا کرده است. نرخ رسمی برق حدود ۹۹۰ تومان است، اما با مالیات و عوارض تا ۱,۹۲۰ تومان می‌رسد و در تابستان، وقتی برق صنایع قطع می‌شود، خرید برق آزاد تا نرخ‌های ۷ هزار تومان نیز اتفاق می‌افتد. وضعیت گاز نیز مشابه است و هزینه‌های جانبی آن تا ۸,۳۰۰ تومان و در بورس انرژی تا ۱۷,۵۰۰ تومان می‌رسد. این شرایط باعث شده فولادسازان با هزینه‌های سنگین و سود ناچیز، یا حتی زیان عملیاتی مواجه شوند. ادعای ارائه انرژی ارزان به صنایع دیگر صحت ندارد؛ در حالی که کشورهایی مانند ترکیه برق صنعتی را با نرخ سه تا پنج سنت تأمین می‌کنند، هزینه انرژی برای صنایع ایرانی چندین برابر است و مزیت رقابتی انرژی که زمانی نقطه قوت صنعت فولاد ایران بود، از بین رفته است. برآوردها نشان می‌دهد از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا پایان سه‌ماهه نخست ۱۴۰۴، صنایع فولادی حدود ۱۴ میلیارد دلار زیان ناشی از ناترازی انرژی متحمل شده‌اند؛ رقمی که عمق بحران در یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های صنعتی کشور را به روشنی نشان می‌دهد.
هزینه جایگزینی هر کیلوگرم شمش فولادی با نرخ‌های جاری مواد اولیه، برق و گاز آزاد، حدود ۳۳ هزار تومان برآورد می‌شود. در مقابل، صادرات شمش با نرخ ۴۱۵ تا ۴۲۰ دلار انجام شده و دریافتی خالص ریالی هر کیلوگرم حدود ۲۷,۵۰۰ تومان است، یعنی کمتر از بهای تمام‌شده جایگزینی. نتیجه این اختلاف، زیان شرکت‌های فولادی و بهره‌مندی خریداران خارجی از محصول ارزان‌تر و محدودیت‌های تحریمی ایران است.
سیاست‌های ارزی نیز شرایط را پیچیده‌تر کرده؛ صادرکنندگان مجبورند ارز خود را به مرکز مبادله تحویل دهند و این ارز عمدتاً صرف واردات کالاهای مصرفی می‌شود، در حالی که مصرف‌کننده ایرانی همان کالاها را با قیمت بالاتر و کیفیت پایین‌تر خریداری می‌کند. در بازار داخلی، فولاد با قیمتی حدود ۱۷ هزار تومان به فروش می‌رسد، در حالی که بهای جایگزینی آن ۳۳ هزار تومان است. این وضعیت به کاهش تولید، زیان شرکت‌ها و ناکارآمدی صنعتی منجر شده است. ناترازی شدید در حوزه انرژی نیز فشار مضاعف بر تولید ایجاد کرده است. برق صنعتی که پیش‌تر سهمی ۳ تا ۴ درصدی در بهای تمام‌شده داشت، اکنون سهمی حدود ۱۹ تا ۲۰ درصد پیدا کرده است. نرخ رسمی برق حدود ۹۹۰ تومان است، اما با مالیات و عوارض تا ۱,۹۲۰ تومان می‌رسد و در تابستان، وقتی برق صنایع قطع می‌شود، خرید برق آزاد تا نرخ‌های ۷ هزار تومان نیز اتفاق می‌افتد. وضعیت گاز نیز مشابه است و هزینه‌های جانبی آن تا ۸,۳۰۰ تومان و در بورس انرژی تا ۱۷,۵۰۰ تومان می‌رسد. این شرایط باعث شده فولادسازان با هزینه‌های سنگین و سود ناچیز، یا حتی زیان عملیاتی مواجه شوند. ادعای ارائه انرژی ارزان به صنایع دیگر صحت ندارد؛ در حالی که کشورهایی مانند ترکیه برق صنعتی را با نرخ سه تا پنج سنت تأمین می‌کنند، هزینه انرژی برای صنایع ایرانی چندین برابر است و مزیت رقابتی انرژی که زمانی نقطه قوت صنعت فولاد ایران بود، از بین رفته است. برآوردها نشان می‌دهد از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا پایان سه‌ماهه نخست ۱۴۰۴، صنایع فولادی حدود ۱۴ میلیارد دلار زیان ناشی از ناترازی انرژی متحمل شده‌اند؛ رقمی که عمق بحران در یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های صنعتی کشور را به روشنی نشان می‌دهد.
ارسال دیدگاه
