دی‌ماه ۱۴۰۱ اجرای طرح کالابرگ الکترونیک، به‌صورت آزمایشی در استان هرمزگان آغاز شد و دامنه اجرای آن تا پایان همان سال به چندین استان گسترش یافت. مجلس شورای اسلامی، در قالب بودجه سال ۱۴۰۲، به دولت وقت اجازه داد تا در راستای افزایش قدرت خرید دهک‌های پایین درآمدی، سازوکار ارائه کالابرگ الکترونیک به این بخش از جامعه را در دستور کار قرار دهد.
خردادماه ۱۴۰۲ نیز، وزیر وقت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به موجب طرح کالابرگ الکترونیک، به شرط صرف ۷۰ درصد مبلغ یارانه مشمولان این طرح، از افزایش ۲۰ درصدی یارانه معیشتی سه دهک پایین درآمدی خبر داد. به این ترتیب، مردم می‌توانستند حدود یک ماه قبل از واریز یارانه نقدی، خرید اعتباری برای ۱۱ قلم کالای پرمصرف نظیر قند، شکر، برنج، ماکارونی، روغن، تخم‌مرغ، مرغ، انواع پنیر، انواع شیر، انواع ماست و گوشت داشته باشند. این طرح به مرور برای هفت دهک درآمدی کشور اجرایی شد.
مطابق داده‌های آماری، در سه ماهه پایانی سال گذشته، استقبال خوبی از این طرح صورت گرفت و بیش از ۵۰ میلیون نفر از کالابرگ استفاده کردند. طرح مذکور تا اردیبهشت‌ماه امسال اجرا شد، اما به دلیل مشکلات مربوط به تأمین منابع مالی، استمرار اجرای آن در دستور کار قرار نگرفت. رئیس‌ دولت چهاردهم نیز در راستای ادامه اجرای طرح کالابرگ الکترونیک، مدتی قبل دستور اجرای کامل این طرح را صادر کرد؛ به این واسطه، منابع لازم برای اجرای طرح در بودجه ۱۴۰۴ تخصیص یافت.

 اهداف اجرایی  
جبران بخشی از کمبودهای معیشتی دهک‌های پایین درآمدی، اصلی‌ترین هدف اجرای طرح کالابرگ الکترونیک عنوان شده است. در واقع، جایگزینی بخشی از یارانه با کالابرگ به این منظور صورت گرفت تا سرپرستان خانوارهای کم‌درآمد، یارانه نقدی دریافتی را صرف خرید کالاهای اساسی کنند و به این واسطه تا حدی از فقر خوراکی خانواده‌ها جلوگیری شود.
موضوعاتی نظیر کاهش تورم، رفع سوءتغذیه و رشد سرانه مصرف کالری در دهک‌های کم‌درآمد از اهداف اساسی اجرای طرح کالابرگ الکترونیک برشمرده می‌شوند. با توجه به اینکه در کشور پنج میلیون نفر دچار فقر شدید غذایی شناسایی شده‌اند، طبیعتاً حمایت از این اقشار در برابر فقر غذایی از اهداف مهم کالابرگ به‌شمار می‌رود.
فقر غذایی یکی از معضلات اساسی در جوامع مختلف، به ویژه در کشورهای در حال توسعه است. این پدیده علاوه بر تأثیرات منفی بر سلامت جسمی افراد، توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در کشور ما، سوءتغذیه از چالش‌های جدی در حوزه سلامت عمومی شناخته می‌شود و نیازمند اقدامات فوری و مؤثر است. در حال حاضر، طرح کالابرگ الکترونیک به عنوان یک راهکار نوین برای مقابله با چالش سوءتغذیه اجرایی شده است.
با توجه به اهداف مشخص‌شده در راستای اجرای طرح کالابرگ الکترونیک، اجرای آن تأثیرات اجتماعی مثبتی بر جامعه و اقتصاد کشور خواهد داشت. از طریق افزایش قدرت خرید خانوارها، تقاضا برای کالاهای غذایی رشد یافته و این موضوع می‌تواند به رونق بازار و افزایش تولید داخلی منجر شود. همچنین، با کاهش سوءتغذیه و ارتقای سلامت عمومی، هزینه‌های درمان بیماری‌ها کاهش یافته و بار مالی کمتری بر دوش دولت خواهد بود.
داده‌های مربوط به تأثیرات اجرای طرح کالابرگ نشان می‌دهد که اجرای این طرح کاهش ۷۰ درصدی سوءتغذیه را به دنبال داشته است. این آمار بیانگر اثربخشی بالای طرح کالابرگ الکترونیک در حل مشکلات تغذیه‌ای جامعه است. اما برای تحقق اهداف بلندمدت، نیاز به استمرار طرح در سال‌های آینده وجود دارد. باید دید که تداوم اجرای طرح کالابرگ الکترونیک در سال‌های آتی با چه کیفیتی در دستور کار دولت و همراهی دیگر نهادها قرار خواهد گرفت. احتمالاً، یکی از شاخص‌های تأثیرگذار در این تصمیم‌سازی، میزان تحقق اهداف مشخص‌شده در چارچوب طرح است.

سازوکار حمایتی
بسیاری از کارشناسان اقتصادی کالابرگ الکترونیک را یادآور «کوپن» ارائه‌شده در شرایط خاص اقتصادی و اجتماعی می‌دانند. از نگاه آنان، کالابرگ ابزاری است که در شرایط عادی اقتصادی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. با این حال، طبیعتاً کالابرگ الکترونیک مانند دیگر سازوکارهای اقتصادی و حمایتی از مزایا و معایبی برخوردار است. تأمین بخشی از نیازهای خوراکی و معیشتی از مزایای این طرح شمرده می‌شود.
از سوی دیگر، مردم کالابرگ را برای خرید اقلام حداقلی مورد نیاز در زندگی مصرف می‌کنند، بنابراین توزیع کالابرگ برای اقشار کم‌درآمد اثرگذار است، اما این اثر مثبت برای بلندمدت پایدار نیست و در واقع تأثیرات کوتاه‌مدت آن قابل‌توجه است. در واقع، برآورد می‌شود که کالابرگ در بلندمدت اثر مثبت خود را روی سفره مردم از دست بدهد. بنابراین، دولت‌ها هم‌زمان با توزیع کالابرگ باید توانمندسازی خانوارها را مورد توجه قرار دهند.
افزایش بار مالی دولت‌ها، از معایب توزیع کالابرگ محسوب می‌شود. از سویی، اگر منابع مالی آن از محل درآمد واقعی دولت تأمین نشود، اثر مثبت این فرایند بر تورم را شاهد خواهیم بود. ضمن آنکه، با توجه به حجم دهک‌های نیازمند دریافت کالابرگ، احتمالاً بخش زیادی از منابع بودجه سال آینده باید صرف تخصیص کالابرگ شود.
از آنجا که ایجاد بستر مناسب برای تغذیه سالم، از مهم‌ترین اهداف طرح کالابرگ محسوب می‌شود، با اجرای آن میزان مصرف کالری مورد نیاز خانوارهای مشمول، مطابق با انستیتوی تغذیه ایران، در سبد کالایی مشمولان قرار گرفته است. به دلایل متعدد در دهه ۹۰، مصرف سرانه خوراکی و تغذیه سالم کاهش پیدا کرد که در صورت استمرار اجرای طرح کالابرگ الکترونیک، می‌توان انتظار مهار سوءتغذیه را در بین دهک‌های مشمول جامعه داشت.
مهار انتظارات تورمی و تأثیرگذاری بر روند کاهشی نرخ تورم نیز از دیگر مزایای طرح کالابرگ الکترونیک به شمار می‌رود که در کنار دیگر شاخص‌های مؤثر بر وضعیت تورم اقتصادی، امکان تأثیرگذاری مثبت دارد.

 جریان دوباره  
هیئت وزیران در مصوبه جلسه نهم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ به پیشنهاد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، و به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بندهایی را برای تداوم اجرای طرح کالابرگ الکترونیک در سال ‌جاری مصوب کرد. بر اساس بند یک این مصوبه، در اجرای جزءهای «یک» و دو بند «الف» تبصره ۸ قانون بودجه امسال کل کشور (بخش اول) و به‌منظور استمرار اجرای طرح کالابرگ الکترونیک، وزارت رفاه مکلف است نسبت به اجرای طرح مذکور از محل اعتبارات مصوب مربوط در قانون بودجه سال‌ جاری اقدام کند. طبق تبصره این بند، اقلام کالاهای اساسی مشمول طرح و نحوه توزیع یارانه بین اقلام مذکور مطابق مصوبات ستاد هماهنگی اقتصادی دولت است.
همچنین، طبق بند ۲ مصوبه مذکور، سازمان برنامه و بودجه کشور مکلف است مطابق با بند «پ» تبصره ۱۶ قانون بودجه ۱۴۰۳ کل کشور (بخش اول)، و تا زمان ابلاغ بخش دوم قانون مذکور، به شرح مقرر در بند یادشده، نسبت به تخصیص اعتبارات کالابرگ به صورت علی‌الحساب و متناسب با میزان اعتبارات مقرر برای کالابرگ در جداول قانون بودجه ۱۴۰۲ کل کشور اقدام کند.
بر اساس اعلام سرپرست سازمان هدفمندی یارانه‌ها، دریافت کالابرگ الکترونیک از سال ۱۴۰۴ به‌صورت داوطلبانه و بر اساس شاخص‌های جدید دهک‌بندی انجام می‌شود. در این چارچوب، منابع دهک‌های بالاتر به اقشار ضعیف‌تر اختصاص می‌یابد. در بودجه ۱۴۰۴ سازوکار لازم برای اجرای این طرح پیش‌بینی شده است.
حسن نوروزی، سرپرست سازمان هدفمندی یارانه‌ها، پیش‌تر در ارتباط با جزئیات اجرای طرح کالابرگ الکترونیک در سال آینده، اولویت این طرح را تضمین امنیت غذایی اقشار آسیب‌پذیر دانست و توضیح داد: «اقلامی همچون گوشت قرمز، تخم‌مرغ، لبنیات، مرغ، حبوبات و برنج در سبد کالای طرح کالابرگ گنجانده شده است. هرگونه پرداخت نقدی یا غیرنقدی باید از محل بودجه ۳۱۵ هزار میلیارد تومانی تأمین شود و بدون محاسبه دقیق بار مالی، نمی‌توان تصمیم اجرایی گرفت. طرح کالابرگ الکترونیکی از سال آینده برای دهک‌های اول تا هفتم اجرایی می‌شود.»

 جزئیات مرحله جدید  
ارائه جدید طرح کالابرگ در دو مرحله با هدف تأمین نیازهای روزمره مردم در دستور کار دولت قرار گرفته است. بر اساس همین طرح و با اعلام وزیر رفاه، مبلغ کالابرگ ماه رمضان امسال به سه دهک نخست، هر فرد ۵۰۰ هزار تومان و به سایر دهک‌های مشمول تا دهک هفتم درآمدی ۳۵۰ هزار تومان در دو نوبت پرداخت می‌شود.
به گفته فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت، هدف از اجرای این طرح حمایت از طبقه محروم جامعه و کاهش فشار تورم بر سبد غذایی خانوارهاست که در دو نوبت تا پیش از نوروز ۱۴۰۴ اجرا می‌شود.
بر اساس اطلاعات موجود، مبلغ اختصاص‌داده‌شده برای طرح ارائه کالابرگ ۱۵ همت (معادل ۱۵ هزار میلیارد تومان) از محل صندوق توسعه ملی است. طبق برآوردها، حدود ۲۵ میلیون نفر در دهک‌های یک تا هفتم درآمدی مشمول دریافت این کالابرگ خواهند شد.
هم‌زمان با تصمیم دولت برای اجرای دوباره طرح کالابرگ، محمد حسین‌زاده، نماینده وزارت رفاه، در این ارتباط توضیح داد: «پیش‌تر، اجرایی شدن این طرح در قانون بودجه ۱۴۰۱ پیش‌بینی شد تا زیرساخت برای جبران زیان مصرف‌کنندگان مهیا شود.»
در حال حاضر، شبکه گسترده‌ای از فروشندگان خُرد، شامل بیش از ۲۳۰ هزار فروشنده، به شبکه ملی اعتبار (شما) پیوسته‌اند. همچنین ۱۲ هزار فروشگاه زنجیره‌ای و تعداد بالایی درگاه پرداخت الکترونیک نیز به این شبکه متصل هستند. عدم پیش‌بینی لازم در مورد منابع طرح را می‌توان از دلایل اساسی توقف اجرای طرح کالابرگ در اردیبهشت امسال دانست.
مطابق برآوردهای مربوط به منابع مالی، برای اجرای طرح کالابرگ الکترونیک و تجربه اجرای این طرح در سال گذشته، بودجه موردنیاز به طور متوسط به ۱۲ تا ۱۵ همت ماهیانه برآورد می‌شود. مرجان دبیری دلیجان، سخنگوی طرح کالابرگ الکترونیکی در این ارتباط گفت: «در دوره فعلی، اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی سه ظرفیت شاخص دارد که اولین آن‌ها مربوط به افزایش اعتبار می‌شود. همچنین در این دوره، امکان انتقال اعتبار از مرحله اول به دوم ایجاد شده و به این واسطه می‌توان بدون محدودیت برای استفاده از نوع کالا، در سه گروه کالایی خرید انجام داد.»
طبق اعلام وزارت رفاه، افراد زیرمجموعه هفت دهک اول درآمدی جامعه، مشمول دریافت کالابرگ الکترونیک می‌شوند و دیگر اقشار نیز امکان بررسی اعتبار خود بر روی سامانه شما را دارند. به گفته سخنگوی طرح کالابرگ، در حال حاضر برای اجرای حداقل ۳ تا ۶ مرحله کالابرگ اعتبار لازم دیده شده است.

شارژ اولین اعتبار  
مرحله نخست دور جدید طرح کالابرگ الکترونیک، به مناسبت ماه مبارک رمضان از یازدهم اسفندماه آغاز شده و در این راستا ۱۳ فروشگاه ۱۱ قلم کالای مشمول این طرح را در اختیار خانوارها قرار می‌دهند. طرح مذکور برای خانوارهای سه دهک اول یعنی افراد تحت پوشش کمیته امداد حضرت امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی با شارژ کارت‌های بانکی متصل به شتاب سرپرستان خانوار، کلید خورد.
اعتبار کالابرگ برای دهک‌های یک تا سه درآمدی به ازای هر نفر ۵۰۰ هزار تومان در ۱۶ اسفندماه به حساب سرپرستان خانوار واریز شد. این واریزها بر اساس کد ملی سرپرستان خانوار انجام شده و افراد مشمول می‌توانند از اعتبار مربوطه برای خرید کالاهای مورد نیاز خود استفاده کنند. به گفته دبیری، اعتبار کالابرگ افراد دهک چهار تا هفت نیز از حدود ۲۳ و ۲۴ اسفند به حساب سرپرستان خانوار واریز خواهد شد.
زیرساخت قانونی این طرح مبنی بر الزام دولت در تقویت معیشت خانوارها در بند «الف» ماده ۳۱ قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت مصوب ۱۴۰۳ مجلس آمده است. همچنین، با موافقت رهبر معظم انقلاب اسلامی، منابع اجرای طرح کالابرگ الکترونیک با برداشت یک میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی تأمین می‌شود، و سازمان برنامه و بودجه معادل ریالی آن را از طریق تخصیص به سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها و با اجرای وزارت رفاه تأمین مالی می‌کند.
 ویژگی‌های طرح  
مشمولان طرح کالابرگ الکترونیکی می‌توانند متناسب با نیازشان کالاهای تعیین‌شده (حداقل سه نوع کالای مختلف) را خریداری کنند. محدودیتی در مقدار خرید هر کالا و نشان تجاری خاصی وجود ندارد، در صورت خرید بیش از سقف اعتبار تخصیصی، مابه‌التفاوت هزینه باید توسط خریدار پرداخت شود.
مشمولان طرح می‌توانند خریدهای خود را در چند نوبت انجام دهند و نیازی به استفاده از کل اعتبار در یک مرحله نیست. به این واسطه، اعتبار طرح کالابرگ الکترونیکی تا پایان خرداد ماه سال ۱۴۰۴ قابل استفاده و برداشت است. همچنین خریداران می‌توانند محصولات تولیدکنندگان مختلف را از گروه‌های کالایی مدنظر انتخاب کنند.
با توجه به تمهیدات خرید از طریق اعتبار کالابرگ، علاوه بر خرید از ۲۳۰ هزار فروشگاه مشخص و ۱۳ فروشگاه زنجیره‌ای، امکان خرید اینترنتی از طریق «اسنپ‌مارکت» و «دیجی‌کالا» نیز فراهم است. مشمولان طرح می‌توانند برای مشاهده فروشگاه‌ها و اطلاع از مانده اعتبار خود، برنامه کاربردی «شما» را نصب کنند. امکان استعلام مانده اعتبار از طریق کد دستوری ۱۴۶۳*۵۰۰* فراهم است. همچنین مرکز تماس ۰۲۱-۶۳۶۹ آمادگی پاسخگویی به سؤالات و درخواست‌های مشمولان طرح را دارد.
طبق اعلام وزارت رفاه، این وزارتخانه پیامکی مبنی بر افزایش یا برداشت اعتبار یا لینک برنامه برای هموطنان ارسال نمی‌کند. از این رو، به هموطنان توصیه می‌شود از ورود به لینک‌های نامعتبر پرهیز کنند.
بر اساس داده‌های آماری موجود، با استقبال مشمولان از طرح کالابرگ، تاکنون دو میلیون سرپرست خانوار از این اعتبار الکترونیکی خود استفاده کرده‌اند. 

 کالاهای عرضه شده  
اعتبار تخصیص‌یافته در طرح کالابرگ الکترونیک برای خرید ۱۱ قلم کالای اساسی، شامل اقلامی از گروه‌های لبنیات، پروتئین و خواربار اختصاص می‌یابد. گروه لبنیات شامل «شیر کم چرب، بسته ۴۰۰ گرمی پنیر UF، دبه یک و نیم کیلویی ماست کم‌چرب»، گروه پروتئین در قالب «تخم مرغ، گوشت مرغ (سفید) و گوشت منجمد گوساله (قرمز)» و گروه خواربار شامل «ماکارونی، برنج، قند و شکر، حبوبات و روغن مایع» می‌شوند.
با توجه به شارژ اعتبار خرید کالا در مرحله اول دور جدید اجرای طرح کالابرگ الکترونیک، مشمولان می‌توانند همه یا بخشی از آن را در مرحله دوم نیز استفاده کنند؛ بعد از آن هم تا ۱۲۰ روز (مجموع اعتبار زمانی هر دو مرحله) امکان استفاده از اعتبار خرید کالا وجود دارد.

 دهک‌های مشمول  
طرح کالابرگ الکترونیکی در سال‌های اخیر برای دهک‌های اول تا هفتم اجرایی شد، برای سال ۱۴۰۴ نیز پیش‌بینی این است که دهک اول تا هفتم مشمول این طرح شوند. پیش‌تر، حسن نوروزی، سرپرست سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، در ارتباط با شاخص‌های وزارت رفاه برای دهک‌بندی یارانه‌ای گفت: «بر مبنای شش شاخص تعریف شده این وزارتخانه، می‌توان دهک‌بندی جدیدی ارائه داد. همچنین از محل حذف یارانه دهک‌های ۸ تا ۱۰ درآمدی، امکان تأمین منابع مالی پایدار برای اجرای طرح کالابرگ الکترونیک دیگر دهک‌ها وجود دارد. 
طبق اعلام وزارت رفاه، خانوارهای مشمول این طرح نباید هیچ هزینه اضافه‌ای پرداخت کنند، اما برای اجرای فرایند احراز هویت باید مبلغ پنج هزار تومان در حساب کارت آنان وجود داشته باشد.

 دلایل تداوم اجرای این طرح  
استقبال گسترده مردمی در قالب دهک‌های درآمدی مشمول از طرح کالابرگ الکترونیک، تأثیرگذاری آن بر افزایش رفاه اجتماعی، بهبود وضعیت معیشتی دهک‌های پایین به واسطه دریافت اعتبارات الکترونیکی خرید، تأثیرپذیری وضعیت تغذیه جامعه از دریافت و استفاده کالاهای ارائه شده در طرح کالابرگ را می‌توان بخشی از دلایل استمرار این طرح محسوب کرد.
همچنین مشارکت اقتصادی فروشگاه‌ها، رونق تولیدی و بازار فروش کالاهای ایرانی، هدفمندی یارانه تخصیص‌یافته در مسیر مشخص تأمین بخشی از نیازهای تغذیه‌ای گروه‌های پایین درآمدی جامعه، تأثیرگذاری بر تورم، رشد سرانه مصرف کالری، کاهش فقر غذایی و بهبود و ارتقای سلامت عمومی از دیگر مسائل انگیزه‌بخش در ارتباط با تصمیم‌سازی تداوم اجرای ادوار دیگر طرح کالابرگ در راستای انتفاع گروه‌های پایین درآمدی، اقتصاد، تولید، بازار کار و شبکه فروش به‌شمار می‌روند.
باید دید که هرکدام از این شاخص‌های انگیزشی و شرایط جامعه، تا چه میزان در تصمیم‌گیری ادامه اجرای طرح کالابرگ الکترونیک در سال‌های آینده مؤثر خواهد بود و استمرار آن، چه اندازه بر شاخص‌های اقتصادی و رفاهی تأثیر خواهد داشت.