رونمایی از مدل R1 شرکت DeepSeek در ژانویه ۲۰۲۵ تغییرات قابل‌توجهی در بازار هوش مصنوعی ایجاد کرد. این مدل کم‌هزینه و قدرتمند به رقیبی جدی برای مدل‌های پیشرفته مانند OpenAI و Google تبدیل شد و ارزش بازار شرکت‌های فعال در این حوزه را کاهش داد. ظهور DeepSeek فرصتی برای تأمل در جهت‌گیری‌های آینده هوش مصنوعی است و درس‌هایی برای مدیران کسب‌وکار به همراه دارد.

 از تشخیص الگو تا حل مسئله  
در سال ۲۰۲۵، سیستم‌های هوش مصنوعی با توانایی استدلال، برنامه‌ریزی و عملکرد خودکار ظهور خواهند کرد. این تحول به دلیل پیشرفت مدل‌های استدلالی و آماده‌بودن عامل‌های هوش مصنوعی برای استفاده در دنیای واقعی و وابستگی به یادگیری تقویتی (Reinforcement Leaning) ممکن شده است.
مدل‌های نسل قبل مانند GPT-4 در تشخیص الگوها عالی بودند، اما مدل‌های جدید مانند DeepSeek R1، ChatGPT o3-mini از OpenAI و Copilot o1 از مایکروسافت، توانایی حل مسئله به روشی سیستماتیک را دارند. این مدل‌ها می‌توانند موارد پیچیده‌تری مانند حل مسائل ریاضی را با شکستن آن‌ها به مراحل کوچک‌تر و استدلال گام‌به‌گام انجام دهند.

نقطه عطف اقتصادی هوش‌مصنوعی  
هزینه توسعه DeepSeek R1 حدود ۵.۵ میلیون دلار است که احتمالاً فقط هزینه آموزش را شامل می‌شود و هزینه‌های زیرساخت و استقرار را در بر نمی‌گیرد. حتی با در نظر گرفتن این هزینه‌ها، توسعه DeepSeek R1  به مراتب ارزان‌تر از مدل‌های رقیب مانند OpenAI و Google است. اما مهم‌تر از هزینه‌های توسعه، هزینه‌های استنتاج مدل‌هاست. کاهش این هزینه‌ها، مانند مدل‌های DeepSeek R1 و Llama، می‌تواند رقابت را افزایش داده و پذیرش کاربران را تسریع کند. این روند مشابه کاهش قیمت‌ها در بازار محصولات الکترونیکی است.

هوش مصنوعی متن باز 
ظهور DeepSeek R1 از نظر اقتصادی قابل پیش‌بینی بود، زیرا پروژه‌های متن‌باز همواره چالش‌هایی برای راه‌حل‌های اختصاصی ایجاد کرده‌اند. در حوزه هوش مصنوعی، مدل‌های اختصاصی مانند OpenAI و Google هنوز در قابلیت‌های چندوجهی و امنیت پیشتاز هستند، اما مدل‌های متن‌باز مانند DeepSeek R1 فاصله خود را در زمینه استدلال متنی کاهش داده‌اند. مدل‌های متن‌باز، به دلیل هزینه کمتر و انعطاف‌پذیری بیشتر، برای کاربران جذاب‌تر هستند. به عنوان مثال، مایکروسافت بلافاصله پس از رونمایی از DeepSeek R1، آن را به سرویس  Azure خود اضافه کرد. این اقدام نشان‌دهنده حرکت بازار هوش مصنوعی به سوی ساختاری متنوع و حضور چندین بازیگر رقابتی است، نه مدل «برنده همه چیز را می‌برد.»

 یک توفیق غیرآمریکایی
یکی از جنبه‌های جالب توجه در مورد DeepSeek R1 توانایی چین در کاهش فاصله خود با آمریکا در مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی است. به‌رغم محدودیت‌های صادراتی آمریکا در زمینه نیمه‌هادی‌های پیشرفته، این موفقیت نشان‌دهنده تمرکز محققان چینی بر بهینه‌سازی الگوریتم‌ها به جای اتکای صرف به قدرت محاسباتی است. چین با وجود محدودیت‌های داده‌ای و خروجی‌ها، توانسته مدل‌های زبانی بزرگی تولید کند که در رقابت‌های جهانی عملکرد خوبی دارند. این موفقیت‌ها حاکی از استعداد بالای محققان چینی و نوآوری‌های الگوریتمی آن‌هاست.

سرمایه‌گذاری ادامه‌دار در AL
با وجود ظهور DeepSeek R1، شرکت‌های بزرگ فناوری در غرب مانند مایکروسافت، متا، گوگل و آمازون به سرمایه‌گذاری‌های کلان خود در حوزه هوش مصنوعی ادامه خواهند داد. مدل‌های متن‌باز جایگزین کامل مدل‌های اختصاصی نخواهند شد و تقاضا برای سخت‌افزارهای پیشرفته و زیرساخت‌های ابری همچنان بالا خواهد بود. علاوه بر این، نگرانی‌هایی در مورد ریسک عرضه نیمه‌هادی‌های پیشرفته وجود دارد، زیرا بیشتر این قطعات در تایوان تولید می‌شوند. با توجه به تنش‌های بین آمریکا و چین، شرکت‌های بزرگ غربی احتمالاً به دنبال ذخیره‌سازی قدرت محاسباتی خواهند بود. ظهور DeepSeek R1 نشان‌دهنده تحولات عمیق در حوزه هوش مصنوعی است. با پیشرفت‌های مداوم در مدل‌های استدلالی و عامل‌های هوش مصنوعی، سال ۲۰۲۵ شاهد لحظات تعیین‌کننده‌ای خواهد بود که اقتصاد و جامعه را به‌طور اساسی تغییر خواهند داد. مدیران کسب‌وکار باید این تحولات را به دقت زیر نظر داشته باشند و از درس‌های این دوره برای هدایت سازمان‌های خود در عصر جدید هوش مصنوعی استفاده کنند.