بررسی چالش‌ها و مزایای طرح جدید تأمین‌اجتماعی
ضرورت اعلام دستمزد واقعی
مهناز بیرانوند روزنامه نگار
جامعه بیش از 15 میلیون نفری کارگران و جمعیت گسترده دیگر گروه‌های بیمه‌پرداز سازمان تأمین‌اجتماعی، به واسطه پرداخت حق‌بیمه ماهانه در بازه زمانی 30 ساله، انتظار دریافت مجموعه‌ای از خدمات بیمه‌ای، درمانی، بازنشستگی و سرویس‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت را دارند. به‌عبارتی، مطابق قوانین و مقررات حوزه تأمین‌اجتماعی، دریافت خدمات این سازمان به روند پرداخت حق‌بیمه جامعه بیمه‌شدگان بستگی دارد. در این بین، ثبت دستمزد واقعی در لیست حق‌بیمه، در قالب مبنای محاسبه پرداختی سهم حق‌بیمه به تأمین‌اجتماعی، تأمین‌کننده منابع این سازمان، و در مقابل، زمینه‌ساز تأمین اعتبار خدمات ارائه‌شده به بیمه‌شدگان است. در این شرایط، برخی کارفرمایان برای کاهش سهم پرداختی حق‌بیمه نیروی کار، با اعلام دستمزد غیرواقعی در لیست‌های ارسالی به سازمان تأمین‌اجتماعی، زمینه کاهش منابع در اختیار این نهاد و تضعیف پشتوانه مالی تأمین‌اجتماعی برای توسعه خدمات به شرکای اجتماعی و ذی‌نفعان این بیمه‌گر را موجب می‌شوند.
سازمان تأمین‌اجتماعی در قالب یکی از نهادهای کلیدی نظام رفاه و تأمین‌اجتماعی، همواره ایفاگر نقش مهمی در حمایت از حقوق بیمه‌شدگان و کارگران بوده است. برای تحقق این مهم، تعامل سازنده کارفرمایان و کارگران در راستای عمل به وظایف قانونی در قبال این سازمان، به ویژه در حوزه پرداخت سهم حق‌بیمه براساس دستمزد واقعی، دارای اهمیت فراوانی است.
در این راستا، اخیراً ابراهیم کشاورز، مدیر کل وصول حق‌بیمه سازمان تأمین‌اجتماعی، از اقدام جدید تحولی اساسی نظام تأمین‌اجتماعی خبر داد. به این واسطه، سازمان تأمین‌اجتماعی با اجرای طرح «ثبت دستمزد واقعی بیمه‌شدگان در بازرسی‌های کارگاهی»، گامی اساسی برای حفظ حقوق بیمه‌شدگان و جلوگیری از اعلام دستمزدهای غیرواقعی توسط کارفرمایان برداشته است. این طرح نیز مانند دیگر الزامات اجرایی سازمان تأمین‌اجتماعی از مزایا و چالش‌هایی برخوردار است و دلایل قابل‌توجهی نیز در این راستا مبنای تدوین طرح مذکور قرار گرفته است. به گفته کشاورز، بازرسان تأمین‌اجتماعی مکلفند در هنگام بازرسی، دستمزد واقعی بیمه‌شدگان را احصا و ثبت کنند. به این منظور، نسخه جدید نرم‌افزار بازرسی کارگاهی در لپ‌تاپ بازرسان، نصب و فعال شده است.
اهداف طرح ثبت دستمزد واقعی
یکی از چالش‌های اصلی در نظام تأمین‌اجتماعی، اعلام دستمزدهای غیرواقعی توسط برخی کارفرمایان است. این مسئله از طرفی کاهش حق‌بیمه پرداختی به تأمین‌اجتماعی و از سوی دیگر در بلندمدت، تأثیرگذاری منفی بر وضعیت منابع این سازمان و حقوق بازنشستگی بیمه‌پردازان را به دنبال خواهد داشت.
در واقع، با توجه به اینکه حقوق بازنشستگی بر اساس میانگین دستمزدهای اعلامی در دو سال پایانی دوران اشتغال محاسبه می‌شود، اعلام دستمزدهای پایین‌تر از واقعیت، منجر به کاهش قابل توجه پرداختی مستمری جامعه بازنشستگی خواهد شد.
در این بین، طرح ثبت دستمزد واقعی در بازرسی‌های کارگاهی، مقابله با این چالش را هدف قرار داده است. بر اساس این طرح، بازرسان تأمین‌اجتماعی موظفند در هنگام بازرسی از کارگاه‌ها، دستمزد واقعی کارگران را احصا و ثبت کنند. ثبت مزد واقعی کارگران بیمه‌شده تأمین‌اجتماعی از طریق نرم‌افزار جدید در اختیار بازرسان این سازمان انجام می‌شود. نرم‌افزار مذکور امکان ثبت دقیق و شفاف دستمزدها را فراهم و از دستکاری داده‌ها جلوگیری می‌کند.
مزایای دوسویه برای شرکای اجتماعی
اجرایی‌شدن سازوکار ثبت دستمزد واقعی، و تعیین میزان حق‌بیمه ناشی از این فرایند، زمینه تحقق مزایای متعددی را برای سازمان تأمین‌اجتماعی و بیمه‌شدگان، به ویژه جامعه کارگری بیمه‌پرداز، فراهم می‌کند.
حفظ حقوق بیمه‌شدگان یکی از مزایای ناشی از ثبت دستمزد واقعی است. به این واسطه، با تحقق روند ثبت مزد واقعی، حق‌بیمه پرداختی بر اساس درآمد واقعی کارگران محاسبه می‌شود. این مهم زمینه‌ساز برخورداری بیمه‌پردازان از حقوق بازنشستگی مناسب خواهد بود. همچنین طرح ثبت دستمزد واقعی بیمه‌پردازان، علاوه بر افزایش شفافیت مالی در نظام تأمین‌اجتماعی، از تخلفات مالی بخشی از کارفرمایان جلوگیری می‌کند.
افزایش درآمد سازمان تأمین‌اجتماعی را می‌توان از دیگر مزایای اجرایی‌کردن طرح ثبت دستمزد واقعی بیمه‌شدگان دانست. به‌عبارتی، به دنبال تحقق این موضوع، میزان حق‌بیمه دریافتی تأمین‌اجتماعی افزایش یافته و این نهاد می‌تواند خدمات بهتر، گسترده‌تر و جامع‌تری به بیمه‌شدگان ارائه دهد. طبیعتاً، آمار بالغ بر 49 میلیون نفری جامعه تحت پوشش تأمین‌اجتماعی و حجم بالای خدمات و سرویس‌های ارائه‌شده به گروه‌های شرکای اجتماعی این سازمان، اختلافات حقوقی را بین این سازمان و جامعه خدمات‌گیرنده موجب می‌شود. کاهش اختلافات حقوقی را باید از دیگر مواهب عملیاتی شدن طرح ثبت دستمزد واقعی برشمرد. از آنجا که یکی از دلایل اصلی اختلافات بین کارگران و کارفرمایان، اعلام دستمزدهای غیرواقعی است، این طرح با ایجاد روند کاهشی اختلافات، به بهبود روابط کارگری کمک می‌کند.
چالش‌های چندگانه پیش رو
با وجود مزایای متعدد طرح ثبت دستمزد واقعی نیروی کار بیمه‌شده، اجرای آن چالش‌هایی نظیر مقاومت جامعه کارفرمایی در راستای اجرا، افزایش حجم کاری بازرسان، نیاز به آموزش و همچنین مسئله امنیت داده‌ها را به همراه خواهد داشت. از طرفی، امکان مقاومت بخشی از کارفرمایان در برابر ثبت دستمزدهای واقعی وجود دارد، چراکه این موضوع افزایش هزینه‌های آنان را در پی دارد. همچنین بازرسان تأمین‌اجتماعی برای اجرایی کردن ثبت دستمزدها، نیازمند صرف زمان بیشتری هستند که به‌طور طبیعی این مهم افزایش حجم کاری آن ها را به دنبال خواهد داشت. همین‌طور در راستای تحقق طرح مذکور، مسئله آموزش به بازرسان و کارفرمایان مطرح می‌شود. به این واسطه، بازرسان تأمین‌اجتماعی و جامعه کارفرمایی باید با نحوه استفاده از نرم‌افزار جدید مرتبط آشنا شوند، و این موضوع مستلزم برگزاری دوره‌های آموزشی است. امنیت داده‌ها نیز همواره از موضوعات مهم و حیاتی اجرای بسیاری از طرح‌های جدید به شمار می‌رود. در این ارتباط، با توجه به حساسیت داده‌های دستمزد، باید تمهیدات امنیتی لازم برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به این اطلاعات در نظر گرفته شود.
نقش‌آفرینی فناوری اطلاعات
اجرای موفق طرح ثبت دستمزد واقعی بیمه‌شدگان تأمین‌اجتماعی، تا حد زیادی به همکاری حوزه فناوری اطلاعات این سازمان وابسته است. نرم‌افزار جدید که در اختیار بازرسان تأمین‌اجتماعی قرار گرفته، امکان ثبت دقیق و سریع دستمزدها را فراهم می‌کند.
نرم‌افزار اجرایی اشاره‌شده، همچنین امکان یکپارچه‌سازی داده‌ها با سیستم‌های مرکزی سازمان تأمین‌اجتماعی را داراست. این موضوع باعث افزایش دقت و کاهش خطاهای انسانی در حوزه ثبت داده‌های اطلاعاتی مرتبط با دستمزد جامعه بیمه‌پردازان این نهاد می‌شود.
تأثیرات بلندمدت
توضیحات مذکور در راستای عملیاتی کردن طرح ثبت دستمزد واقعی نیروی کار بیمه‌شده تأمین‌اجتماعی، بیانگر خروجی و تأثیرات مثبت بلندمدت آن در حوزه نظام تأمین‌اجتماعی و جامعه کارگری است. از طرفی با افزایش حقوق بازنشستگی، بهبود کیفیت زندگی بازنشستگان و کاهش فشار اقتصادی بر این گروه جمعیتی تحت پوشش تأمین‌اجتماعی محقق می‌شود. از سوی دیگر، افزایش درآمد تأمین‌اجتماعی، تقویت توان مالی این سازمان و در نهایت ارتقای وضعیت ارائه خدمات به ذی‌نفعان و شرکای اجتماعی را به دنبال خواهد داشت. بهبود وضعیت خدمات بیمه‌ای، درمانی، بیمه بیکاری، خدمات رفاهی و سرویس‌های گوناگون دیگر نیز در این قالب قرار دارند. با وجود چالش‌های اجرایی در مسیر اجرای طرح ثبت دستمزد واقعی، مزایای آن امکان ایجاد تحول اساسی در نظام تأمین‌اجتماعی را دارد. برای موفقیت این طرح، همکاری ذی‌نفعان از جمله کارفرمایان، کارگران، بازرسان و واحد فناوری اطلاعات سازمان تأمین‌اجتماعی ضروری است. در نهایت، این اقدام علاوه بر انتفاع دو سویه تأمین‌اجتماعی و جامعه بیمه‌شدگان، تقویت نظام تأمین‌اجتماعی و بهبود وضعیت اقتصادی جامعه را به همراه خواهد داشت.
پیشنهادهای اجرایی
به نظر می‌رسد که عملیاتی کردن طرح ثبت دستمزد واقعی بیمه‌شدگان تأمین‌اجتماعی نیازمند تقویت برخی سیستم‌ها، همراهی بیمه‌شدگان و کارفرمایان همچنین نظارت و رصد مداوم اجراست. در این بین، برگزاری دوره‌هایی برای آشنایی بازرسان و کارفرمایان با نرم‌افزار جدید و فرایندهای مرتبط با ثبت دستمزد واقعی و رشد امنیت داده‌ها برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به اطلاعات دستمزد در اولویت قرار دارد. همچنین، تشویق جامعه کارفرمایی برای مشارکت و تعامل در اجرای طرح ثبت دستمزد واقعی از طریق ارائه مشوق‌های مالی یا اعتباری و نظارت مستمر، از طریق ایجاد مکانیسم‌های نظارتی برای اطمینان از اجرای صحیح طرح و رفع مشکلات احتمالی، از جمله اولویت‌های این طرح است.
چرا حق‌بیمه باید براساس مزد واقعی باشد؟
غیرواقعی اعلام‌شدن دستمزد کارگران، برای خودداری از پرداخت کامل حق‌بیمه این افراد، آسیب‌هایی برای تأمین‌اجتماعی به دنبال خواهد داشت. پرداخت حق‌بیمه متناسب با دستمزد واقعی، تأمین منابع بیشتر و پایداری تأمین‌اجتماعی را موجب می‌شود.
مصطفی سالاری، مدیر عامل سازمان تأمین‌اجتماعی، به تازگی با تأکید بر لزوم دریافت حق‌بیمه بر اساس مزد واقعی، گفت: «باید حق‌بیمه بر اساس مزد واقعی پرداخت شود. در حال حاضر، برخی کارفرمایان مزد غیرواقعی اعلام می‌کنند و این موضوع به ضرر سازمان است.» ابراهیم کشاورز، مدیر کل وصول حق‌بیمه سازمان تأمین‌اجتماعی نیز پیش از این در ارتباط با آسیب‌های عدم اعلام دستمزد واقعی مبنای حق‌بیمه بیان کرد: «عدم تناسب افزایش دستمزد با نرخ تورم از جمله مشکلات کنونی است. اکثریت جامعه کارفرمایی نسبت به ارسال لیست و پرداخت حق‌بیمه کارکنان خود بر مبنای حداقل دستمزد مصوب شورای‌عالی کار اقدام می‌کنند که این مسئله منجر به ارائه تعهدات قانونی بر مبنای حداقل دستمزد به بیمه‌شدگان می‌شود.»
تأمین منابع پایدار با بیمه‌پردازی 16 میلیون نفر
طبق اعلام سازمان تأمین‌اجتماعی، حدود 86 درصد منابع مالی پایدار لازم جهت ایفای تعهدات در قبال گروه‌های تحت پوشش، از طریق دریافت حق‌بیمه از بالغ بر 16 میلیون و 300 هزار بیمه‌شده اصلی و کارفرمایانِ حدود یک میلیون و 400 هزار کارگاه تأمین می‌شود. از این رو، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که اعلام دستمزد واقعی بیمه‌پردازان از سوی کارفرمایان، تأمین منابع تأمین‌اجتماعی برای ارائه خدمات بیمه‌ای، درمانی، بازنشستگی و انواع سرویس‌های کوتاه‌مدت را تضمین خواهد کرد. به عبارت دیگر، ایفای تعهدات گسترده در قبال حدود 49 میلیون نفر افراد تحت پوشش تأمین‌اجتماعی و تأمین هزینه‌کرد ماهانه 90 هزار میلیارد تومانی حوزه‌های مختلف، به‌طور مستقیم با بیمه‌پردازی در ارتباط است. در این بین، اعلام دستمزد واقعی بیمه‌شدگان در ایفای به‌موقع تعهدات توسط تأمین‌اجتماعی تأثیرگذار است. در همین راستا، پیشگیری از فرار بیمه‌ای برخی کارفرمایان، ایفای حقوق قانونی بیمه‌شدگان و تضمینی برای تأمین منابع تعیین‌شده سازمان تأمین‌اجتماعی محسوب می‌شود. اعلام غیرواقعی دستمزد جامعه مشمولان سازمان تأمین‌اجتماعی نوعی فرار بیمه‌ای به‌شمار می‌رود که بیشترین زیان آن را به‌طور مستقیم و غیرمستقیم متوجه افراد بیمه‌شده خواهد شد.
توافق برای اعلام غیرواقعی مزد
علیرضا حیدری، کارشناس حوزه کار و تأمین‌اجتماعی، در توضیح علت اینکه چرا برخی کارفرمایان دستمزدهای غیرواقعی به سازمان تأمین‌اجتماعی اعلام می‌کنند، گفت: «براساس بند ۵ ماده ۲ قانون تأمین‌اجتماعی و دیگر قوانین مرتبط، درآمد مشمول کسر حق‌بیمه تعریف شده و جزئیات مشمولان آن به‌صورت کامل مشخص است.»
حیدری افزود: «به این دلیل که کارگر و کارفرما با بهره‌مندی از شرایط توافق‌شده بین خود، پرداخت حداقلی حق‌بیمه را اجرا می‌کنند، شرایط تأمین‌اجتماعی برای مقابله با این نوع از فرار بیمه‌ای سخت است. با توجه به عدم پرداخت حداقل مزد توسط کارفرمایان، نمی‌توان برای لیست سهم حق‌بیمه آنان امکان محاسبه واحد در نظر گرفت. به‌عبارتی باید مبالغ دریافتی بابت درآمد مشمول حق‌بیمه از کارفرمایان، کمتر از حداقل دستمزد نیروی کار نباشد.» او اضافه کرد: «در این وضعیت به دلیل عدم اعلام دستمزد واقعی برخی کارفرمایان متخلف به سازمان تأمین‌اجتماعی، فرار بیمه‌ای شکل می‌گیرد. همین‌طور برای بسیاری از کارگران دارای مهارت، به‌ویژه در شرایطی که با مبالغی بیش از حداقل مزد در حال فعالیت هستند، کارفرما با اعلام دستمزدشان، بدون منع قانونی فرار بیمه‌ای رقم می‌زند.» این کارشناس حوزه بازار کار و تأمین‌اجتماعی، با بیان اینکه در این موقعیت پیگیری مبتنی بر قوانین و مقررات دشوار است، ادامه داد: «با احتساب سهم هفت درصدی حق‌بیمه کارگر، مجموعاً ۳۰ درصد درآمد مشمول حق‌بیمه فراتر از حداقل دستمزد توسط این گروه از کارفرمایان کاهش می‌یابد.» به گفته حیدری، امروز به دنبال توسعه خدمات الکترونیک تأمین‌اجتماعی، و امکان دسترسی بیمه‌شدگان به میزان دقیق بیمه‌پردازی و آگاهی از پرداخت به‌روز حق‌بیمه توسط کارفرما، زمینه کاهش فرارهای بیمه‌ای فراهم شده است. این سیستم ارتباطی در بلندمدت برای کارفرمایان هشداردهنده و هوشمند خواهد بود. تأمین‌اجتماعی با استفاده از راهکارهای اشاره‌شده امکان ارتباط مستقیم با بیمه‌شدگان و کارفرمایان را دارد. این سازمان، با ارائه دقیق و هوشمند اطلاعات به شرکای اجتماعی، امکان دسترسی آنان به درآمد واقعی و کاهش فرار بیمه‌ای را ایجاد کرده است.
سازمان تأمین‌اجتماعی در قالب یکی از نهادهای کلیدی نظام رفاه و تأمین‌اجتماعی، همواره ایفاگر نقش مهمی در حمایت از حقوق بیمه‌شدگان و کارگران بوده است. برای تحقق این مهم، تعامل سازنده کارفرمایان و کارگران در راستای عمل به وظایف قانونی در قبال این سازمان، به ویژه در حوزه پرداخت سهم حق‌بیمه براساس دستمزد واقعی، دارای اهمیت فراوانی است.
در این راستا، اخیراً ابراهیم کشاورز، مدیر کل وصول حق‌بیمه سازمان تأمین‌اجتماعی، از اقدام جدید تحولی اساسی نظام تأمین‌اجتماعی خبر داد. به این واسطه، سازمان تأمین‌اجتماعی با اجرای طرح «ثبت دستمزد واقعی بیمه‌شدگان در بازرسی‌های کارگاهی»، گامی اساسی برای حفظ حقوق بیمه‌شدگان و جلوگیری از اعلام دستمزدهای غیرواقعی توسط کارفرمایان برداشته است. این طرح نیز مانند دیگر الزامات اجرایی سازمان تأمین‌اجتماعی از مزایا و چالش‌هایی برخوردار است و دلایل قابل‌توجهی نیز در این راستا مبنای تدوین طرح مذکور قرار گرفته است. به گفته کشاورز، بازرسان تأمین‌اجتماعی مکلفند در هنگام بازرسی، دستمزد واقعی بیمه‌شدگان را احصا و ثبت کنند. به این منظور، نسخه جدید نرم‌افزار بازرسی کارگاهی در لپ‌تاپ بازرسان، نصب و فعال شده است.
اهداف طرح ثبت دستمزد واقعی
یکی از چالش‌های اصلی در نظام تأمین‌اجتماعی، اعلام دستمزدهای غیرواقعی توسط برخی کارفرمایان است. این مسئله از طرفی کاهش حق‌بیمه پرداختی به تأمین‌اجتماعی و از سوی دیگر در بلندمدت، تأثیرگذاری منفی بر وضعیت منابع این سازمان و حقوق بازنشستگی بیمه‌پردازان را به دنبال خواهد داشت.
در واقع، با توجه به اینکه حقوق بازنشستگی بر اساس میانگین دستمزدهای اعلامی در دو سال پایانی دوران اشتغال محاسبه می‌شود، اعلام دستمزدهای پایین‌تر از واقعیت، منجر به کاهش قابل توجه پرداختی مستمری جامعه بازنشستگی خواهد شد.
در این بین، طرح ثبت دستمزد واقعی در بازرسی‌های کارگاهی، مقابله با این چالش را هدف قرار داده است. بر اساس این طرح، بازرسان تأمین‌اجتماعی موظفند در هنگام بازرسی از کارگاه‌ها، دستمزد واقعی کارگران را احصا و ثبت کنند. ثبت مزد واقعی کارگران بیمه‌شده تأمین‌اجتماعی از طریق نرم‌افزار جدید در اختیار بازرسان این سازمان انجام می‌شود. نرم‌افزار مذکور امکان ثبت دقیق و شفاف دستمزدها را فراهم و از دستکاری داده‌ها جلوگیری می‌کند.
مزایای دوسویه برای شرکای اجتماعی
اجرایی‌شدن سازوکار ثبت دستمزد واقعی، و تعیین میزان حق‌بیمه ناشی از این فرایند، زمینه تحقق مزایای متعددی را برای سازمان تأمین‌اجتماعی و بیمه‌شدگان، به ویژه جامعه کارگری بیمه‌پرداز، فراهم می‌کند.
حفظ حقوق بیمه‌شدگان یکی از مزایای ناشی از ثبت دستمزد واقعی است. به این واسطه، با تحقق روند ثبت مزد واقعی، حق‌بیمه پرداختی بر اساس درآمد واقعی کارگران محاسبه می‌شود. این مهم زمینه‌ساز برخورداری بیمه‌پردازان از حقوق بازنشستگی مناسب خواهد بود. همچنین طرح ثبت دستمزد واقعی بیمه‌پردازان، علاوه بر افزایش شفافیت مالی در نظام تأمین‌اجتماعی، از تخلفات مالی بخشی از کارفرمایان جلوگیری می‌کند.
افزایش درآمد سازمان تأمین‌اجتماعی را می‌توان از دیگر مزایای اجرایی‌کردن طرح ثبت دستمزد واقعی بیمه‌شدگان دانست. به‌عبارتی، به دنبال تحقق این موضوع، میزان حق‌بیمه دریافتی تأمین‌اجتماعی افزایش یافته و این نهاد می‌تواند خدمات بهتر، گسترده‌تر و جامع‌تری به بیمه‌شدگان ارائه دهد. طبیعتاً، آمار بالغ بر 49 میلیون نفری جامعه تحت پوشش تأمین‌اجتماعی و حجم بالای خدمات و سرویس‌های ارائه‌شده به گروه‌های شرکای اجتماعی این سازمان، اختلافات حقوقی را بین این سازمان و جامعه خدمات‌گیرنده موجب می‌شود. کاهش اختلافات حقوقی را باید از دیگر مواهب عملیاتی شدن طرح ثبت دستمزد واقعی برشمرد. از آنجا که یکی از دلایل اصلی اختلافات بین کارگران و کارفرمایان، اعلام دستمزدهای غیرواقعی است، این طرح با ایجاد روند کاهشی اختلافات، به بهبود روابط کارگری کمک می‌کند.
چالش‌های چندگانه پیش رو
با وجود مزایای متعدد طرح ثبت دستمزد واقعی نیروی کار بیمه‌شده، اجرای آن چالش‌هایی نظیر مقاومت جامعه کارفرمایی در راستای اجرا، افزایش حجم کاری بازرسان، نیاز به آموزش و همچنین مسئله امنیت داده‌ها را به همراه خواهد داشت. از طرفی، امکان مقاومت بخشی از کارفرمایان در برابر ثبت دستمزدهای واقعی وجود دارد، چراکه این موضوع افزایش هزینه‌های آنان را در پی دارد. همچنین بازرسان تأمین‌اجتماعی برای اجرایی کردن ثبت دستمزدها، نیازمند صرف زمان بیشتری هستند که به‌طور طبیعی این مهم افزایش حجم کاری آن ها را به دنبال خواهد داشت. همین‌طور در راستای تحقق طرح مذکور، مسئله آموزش به بازرسان و کارفرمایان مطرح می‌شود. به این واسطه، بازرسان تأمین‌اجتماعی و جامعه کارفرمایی باید با نحوه استفاده از نرم‌افزار جدید مرتبط آشنا شوند، و این موضوع مستلزم برگزاری دوره‌های آموزشی است. امنیت داده‌ها نیز همواره از موضوعات مهم و حیاتی اجرای بسیاری از طرح‌های جدید به شمار می‌رود. در این ارتباط، با توجه به حساسیت داده‌های دستمزد، باید تمهیدات امنیتی لازم برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به این اطلاعات در نظر گرفته شود.
نقش‌آفرینی فناوری اطلاعات
اجرای موفق طرح ثبت دستمزد واقعی بیمه‌شدگان تأمین‌اجتماعی، تا حد زیادی به همکاری حوزه فناوری اطلاعات این سازمان وابسته است. نرم‌افزار جدید که در اختیار بازرسان تأمین‌اجتماعی قرار گرفته، امکان ثبت دقیق و سریع دستمزدها را فراهم می‌کند.
نرم‌افزار اجرایی اشاره‌شده، همچنین امکان یکپارچه‌سازی داده‌ها با سیستم‌های مرکزی سازمان تأمین‌اجتماعی را داراست. این موضوع باعث افزایش دقت و کاهش خطاهای انسانی در حوزه ثبت داده‌های اطلاعاتی مرتبط با دستمزد جامعه بیمه‌پردازان این نهاد می‌شود.
تأثیرات بلندمدت
توضیحات مذکور در راستای عملیاتی کردن طرح ثبت دستمزد واقعی نیروی کار بیمه‌شده تأمین‌اجتماعی، بیانگر خروجی و تأثیرات مثبت بلندمدت آن در حوزه نظام تأمین‌اجتماعی و جامعه کارگری است. از طرفی با افزایش حقوق بازنشستگی، بهبود کیفیت زندگی بازنشستگان و کاهش فشار اقتصادی بر این گروه جمعیتی تحت پوشش تأمین‌اجتماعی محقق می‌شود. از سوی دیگر، افزایش درآمد تأمین‌اجتماعی، تقویت توان مالی این سازمان و در نهایت ارتقای وضعیت ارائه خدمات به ذی‌نفعان و شرکای اجتماعی را به دنبال خواهد داشت. بهبود وضعیت خدمات بیمه‌ای، درمانی، بیمه بیکاری، خدمات رفاهی و سرویس‌های گوناگون دیگر نیز در این قالب قرار دارند. با وجود چالش‌های اجرایی در مسیر اجرای طرح ثبت دستمزد واقعی، مزایای آن امکان ایجاد تحول اساسی در نظام تأمین‌اجتماعی را دارد. برای موفقیت این طرح، همکاری ذی‌نفعان از جمله کارفرمایان، کارگران، بازرسان و واحد فناوری اطلاعات سازمان تأمین‌اجتماعی ضروری است. در نهایت، این اقدام علاوه بر انتفاع دو سویه تأمین‌اجتماعی و جامعه بیمه‌شدگان، تقویت نظام تأمین‌اجتماعی و بهبود وضعیت اقتصادی جامعه را به همراه خواهد داشت.
پیشنهادهای اجرایی
به نظر می‌رسد که عملیاتی کردن طرح ثبت دستمزد واقعی بیمه‌شدگان تأمین‌اجتماعی نیازمند تقویت برخی سیستم‌ها، همراهی بیمه‌شدگان و کارفرمایان همچنین نظارت و رصد مداوم اجراست. در این بین، برگزاری دوره‌هایی برای آشنایی بازرسان و کارفرمایان با نرم‌افزار جدید و فرایندهای مرتبط با ثبت دستمزد واقعی و رشد امنیت داده‌ها برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به اطلاعات دستمزد در اولویت قرار دارد. همچنین، تشویق جامعه کارفرمایی برای مشارکت و تعامل در اجرای طرح ثبت دستمزد واقعی از طریق ارائه مشوق‌های مالی یا اعتباری و نظارت مستمر، از طریق ایجاد مکانیسم‌های نظارتی برای اطمینان از اجرای صحیح طرح و رفع مشکلات احتمالی، از جمله اولویت‌های این طرح است.
چرا حق‌بیمه باید براساس مزد واقعی باشد؟
غیرواقعی اعلام‌شدن دستمزد کارگران، برای خودداری از پرداخت کامل حق‌بیمه این افراد، آسیب‌هایی برای تأمین‌اجتماعی به دنبال خواهد داشت. پرداخت حق‌بیمه متناسب با دستمزد واقعی، تأمین منابع بیشتر و پایداری تأمین‌اجتماعی را موجب می‌شود.
مصطفی سالاری، مدیر عامل سازمان تأمین‌اجتماعی، به تازگی با تأکید بر لزوم دریافت حق‌بیمه بر اساس مزد واقعی، گفت: «باید حق‌بیمه بر اساس مزد واقعی پرداخت شود. در حال حاضر، برخی کارفرمایان مزد غیرواقعی اعلام می‌کنند و این موضوع به ضرر سازمان است.» ابراهیم کشاورز، مدیر کل وصول حق‌بیمه سازمان تأمین‌اجتماعی نیز پیش از این در ارتباط با آسیب‌های عدم اعلام دستمزد واقعی مبنای حق‌بیمه بیان کرد: «عدم تناسب افزایش دستمزد با نرخ تورم از جمله مشکلات کنونی است. اکثریت جامعه کارفرمایی نسبت به ارسال لیست و پرداخت حق‌بیمه کارکنان خود بر مبنای حداقل دستمزد مصوب شورای‌عالی کار اقدام می‌کنند که این مسئله منجر به ارائه تعهدات قانونی بر مبنای حداقل دستمزد به بیمه‌شدگان می‌شود.»
تأمین منابع پایدار با بیمه‌پردازی 16 میلیون نفر
طبق اعلام سازمان تأمین‌اجتماعی، حدود 86 درصد منابع مالی پایدار لازم جهت ایفای تعهدات در قبال گروه‌های تحت پوشش، از طریق دریافت حق‌بیمه از بالغ بر 16 میلیون و 300 هزار بیمه‌شده اصلی و کارفرمایانِ حدود یک میلیون و 400 هزار کارگاه تأمین می‌شود. از این رو، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که اعلام دستمزد واقعی بیمه‌پردازان از سوی کارفرمایان، تأمین منابع تأمین‌اجتماعی برای ارائه خدمات بیمه‌ای، درمانی، بازنشستگی و انواع سرویس‌های کوتاه‌مدت را تضمین خواهد کرد. به عبارت دیگر، ایفای تعهدات گسترده در قبال حدود 49 میلیون نفر افراد تحت پوشش تأمین‌اجتماعی و تأمین هزینه‌کرد ماهانه 90 هزار میلیارد تومانی حوزه‌های مختلف، به‌طور مستقیم با بیمه‌پردازی در ارتباط است. در این بین، اعلام دستمزد واقعی بیمه‌شدگان در ایفای به‌موقع تعهدات توسط تأمین‌اجتماعی تأثیرگذار است. در همین راستا، پیشگیری از فرار بیمه‌ای برخی کارفرمایان، ایفای حقوق قانونی بیمه‌شدگان و تضمینی برای تأمین منابع تعیین‌شده سازمان تأمین‌اجتماعی محسوب می‌شود. اعلام غیرواقعی دستمزد جامعه مشمولان سازمان تأمین‌اجتماعی نوعی فرار بیمه‌ای به‌شمار می‌رود که بیشترین زیان آن را به‌طور مستقیم و غیرمستقیم متوجه افراد بیمه‌شده خواهد شد.
توافق برای اعلام غیرواقعی مزد
علیرضا حیدری، کارشناس حوزه کار و تأمین‌اجتماعی، در توضیح علت اینکه چرا برخی کارفرمایان دستمزدهای غیرواقعی به سازمان تأمین‌اجتماعی اعلام می‌کنند، گفت: «براساس بند ۵ ماده ۲ قانون تأمین‌اجتماعی و دیگر قوانین مرتبط، درآمد مشمول کسر حق‌بیمه تعریف شده و جزئیات مشمولان آن به‌صورت کامل مشخص است.»
حیدری افزود: «به این دلیل که کارگر و کارفرما با بهره‌مندی از شرایط توافق‌شده بین خود، پرداخت حداقلی حق‌بیمه را اجرا می‌کنند، شرایط تأمین‌اجتماعی برای مقابله با این نوع از فرار بیمه‌ای سخت است. با توجه به عدم پرداخت حداقل مزد توسط کارفرمایان، نمی‌توان برای لیست سهم حق‌بیمه آنان امکان محاسبه واحد در نظر گرفت. به‌عبارتی باید مبالغ دریافتی بابت درآمد مشمول حق‌بیمه از کارفرمایان، کمتر از حداقل دستمزد نیروی کار نباشد.» او اضافه کرد: «در این وضعیت به دلیل عدم اعلام دستمزد واقعی برخی کارفرمایان متخلف به سازمان تأمین‌اجتماعی، فرار بیمه‌ای شکل می‌گیرد. همین‌طور برای بسیاری از کارگران دارای مهارت، به‌ویژه در شرایطی که با مبالغی بیش از حداقل مزد در حال فعالیت هستند، کارفرما با اعلام دستمزدشان، بدون منع قانونی فرار بیمه‌ای رقم می‌زند.» این کارشناس حوزه بازار کار و تأمین‌اجتماعی، با بیان اینکه در این موقعیت پیگیری مبتنی بر قوانین و مقررات دشوار است، ادامه داد: «با احتساب سهم هفت درصدی حق‌بیمه کارگر، مجموعاً ۳۰ درصد درآمد مشمول حق‌بیمه فراتر از حداقل دستمزد توسط این گروه از کارفرمایان کاهش می‌یابد.» به گفته حیدری، امروز به دنبال توسعه خدمات الکترونیک تأمین‌اجتماعی، و امکان دسترسی بیمه‌شدگان به میزان دقیق بیمه‌پردازی و آگاهی از پرداخت به‌روز حق‌بیمه توسط کارفرما، زمینه کاهش فرارهای بیمه‌ای فراهم شده است. این سیستم ارتباطی در بلندمدت برای کارفرمایان هشداردهنده و هوشمند خواهد بود. تأمین‌اجتماعی با استفاده از راهکارهای اشاره‌شده امکان ارتباط مستقیم با بیمه‌شدگان و کارفرمایان را دارد. این سازمان، با ارائه دقیق و هوشمند اطلاعات به شرکای اجتماعی، امکان دسترسی آنان به درآمد واقعی و کاهش فرار بیمه‌ای را ایجاد کرده است.
ارسال دیدگاه
