مهارتآموزی مؤثر؛ حلقه مفقود اشتغال امروز
نوشین مقدمپناه روزنامه نگار
«با هم بسازیم؛ نسل نو کار نو» شعار محوری رویداد هفته جهانی کارآفرینی ۱۴۰۴ بر اساس ضرورت توجه به مهارتهای نوین و مهارتآموزی کاربردی و منطبق با نیازمندیهای جدید بازار کار که با سرعتی باورنکردنی در حال فاصله گرفتن از بافتار و شاکله سنتی خود است، تدوین شده است. نسل نویی که وارد بازار کار نو میشود، نیاز به «آموزش مهارتی» دارد، آموزشی که موجب شود این نسل از همتایان خود در کشورهای مترقی جهان عقب نماند و بتواند حرفی برای گفتن داشته باشد.
27 آبان، همزمان با برگزاری رویداد هفته جهانی کارآفرینی ۱۴۰۴؛ نخبگان مهارتی پنج رشته باقیمانده از بیستودومین مسابقات ملی مهارت، همزمان با برگزاری رویداد هفته جهانی کارآفرینی ۱۴۰۴ با حضور معاون رئیسجمهور و وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی تجلیل شدند. در این مراسم، از برگزیدگان پنج رشتهای که به علت ضرورت بررسی دقیقتر جزئیات داوری، در مراسم اختتامیه مسابقات موفق به دریافت مدالهای خود نشده بودند، تجلیل شدند. رشتههای مورد تقدیر شامل جواهرسازی، رباتیک تیمی دونفره، سازههای چوبی، فناوری طراحی صنعتی و نقاشی خودرو است.
پیش از آن، در یازدهم آبان امسال، مسابقات ملی مهارت برای نخستینبار بهصورت متمرکز به همت شرکت ایده تجارت هرمس در شهر اصفهان برگزار شد؛ رویدادی که به ادعای برگزارکنندگان آن در اصفهان، با حضور بیش از 2 هزار شرکتکننده، کارشناسان و داوران، رکوردهای تازهای در ابعاد اجرایی، تدارکاتی و فرهنگی بر جای گذاشت.
ویژگیهای مسابقات ملی مهارت
گستره مهارتهای مورد آزمون در مسابقات ملی مهارت در سالهای اخیر بسیار گستردهتر از قبل شده است؛ از یک سو مهارتهای سنتی و یدی هستند که همچنان در بازار کار ایران حضور دارند و از سوی دیگر، مهارتهایی به آزمون گذاشته میشوند که متعلق به دنیای مشاغل نوظهور و عصر دیجیتال هستند، مهارتهایی که به نوعی در بازار کار ایران جدیدالورود محسوب میشوند و جوانان نسل جدید حتی نسل Z پیشتازان اصلی این عرصه هستند.
در مسابقات ملی مهارت یازدهم آبان اصفهان، محمد مهدی اسدی مدیرعامل شرکت ایده تجارت هرمس و مسئول برگزاری این رویداد، توضیح داد این مسابقات هر سال در چند مرحله برگزار میشود و مسیر رشد و پیشرفت مهارتآموزان را از سطح شهرستان تا صحنه جهانی ترسیم میکند.
به گفته اسدی، مرحله اول مسابقات در سطح شهرستانها برگزار میشود و شامل ۴۰ رشته متنوع است که از مهارتهای فنی و یدی مانند پیرایشگری و فناوری نگهداری هواپیما تا حوزههای دیجیتال مانند شبکه، گرافیک و نرمافزارهای موبایل را در بر میگیرد. پس از مرحله شهرستان، برگزیدگان وارد مرحله استانی شده و سپس به رقابتهای کشوری راه پیدا میکنند. منتخبان کشوری نیز فرصت حضور در مسابقات آسیایی و جهانی را پیدا میکنند.
از سال ۱۳۵۰ تاکنون، ایران به عنوان عضوی فعال در شبکه جهانی مهارتها (اسکیل ورلد) به توسعه و ترویج مهارتهای فنی و حرفهای پرداخته است و توسعه پارکهای علم و فناوری در استانهای مختلف که بیشتر میزبان مهارتهای جدید و فارغاالتحصیلان دانشگاهی هستند، به عنوان یک بستر یا زیرساخت اجرایی برای توسعه مهارتهای جدید و اشتغال «نخبگان مهارتی» عمل میکنند.
برای نمونه، بعد از برگزاری مسابقات ملی مهارت امسال، «جواد صفایی» رئیس پارک علم و فناوری خراسان، در جمع نخبگان استانی گفت: «پارک علم و فناوری خراسان آمادگی کامل را دارد تا نخبگان مهارتی در قالب هستههای نوآور و فناور جذب کند و زمینه توسعه مهارتهای آنان را فراهم سازد.»
رئیس پارک علم و فناوری خراسان از در نظر گرفتن امتیازات ویژه برای مدالآوران بیست و دومین دوره مسابقات ملی مهارت خبر داد و افزود: «در شرایطی که با وفور فارغالتحصیلان دانشگاهی مواجهیم، مهارتآموزی کلید حل بسیاری از چالشهای اشتغال است.»
صفایی با اشاره به تحولات آینده آموزش به نکته بسیار مهمی اشاره کرد؛ اینکه دورههای دانشگاهی سنتی دیگر برای ورود به بازار کار در دنیای امروز کافی نیستند و فارغالتحصیلان دانشگاهها هم اگر مهارتهای بهروز و منطبق با نیازهای بازار کار نداشته باشند، در پیدا کردن فرصتهای شغلی مناسب به مشکل برمیخورند. او در این رابطه گفت: با رشد هوش مصنوعی، دورههای دانشگاهی سنتی جای خود را به آموزشهای مهارتی کوتاهمدت و تخصصی خواهند داد. آموزشهای فنی و حرفهای در این مسیر نقش کلیدی ایفا میکنند.
آمارهای نگرانکننده
آمارها نشان میدهد همچنان ۴۰ درصد دانشجویان و جمعیت فارغالتحصیل دانشگاهی در کشور با بیکاری روبهرو هستند. غلامحسین محمدی، معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در نشستی در مازندران تأکید کرد که «دانشگاهها باید فوری به سمت برنامههای آموزشی عملی گام بردارند تا این مشکل را حل کنند. این آمار نهتنها آینده فردی هزاران نفر را تهدید میکند، بلکه اقتصاد کشور را با کمبود نیروی متخصص روبرو میسازد و نشاندهنده نیاز عاجل به تغییر در سیستم آموزشی است.»
آخرین آمار بیکاری فارغالتحصیلان مربوط به تابستان 1404 نشان میدهد که نرخ بیکاری فارغالتحصیلان آموزش عالی در تابستان امسال به ۱۰.۶ درصد رسیده که کاهش یک درصدی نسبت به زمان مشابه سال قبل داشته است. این در حالی است که این نرخ در میان زنان و ساکنان مناطق روستایی بالاتر از میانگین کل کشور است. سهم فارغالتحصیلان آموزش عالی از کل جمعیت بیکار کشور ۴۰.۳ درصد بوده که در میان زنان و در مناطق شهری بیشتر است. سهم این گروه از کل جمعیت شاغل نیز ۲۷ درصد است که روند کاهشی اندکی را نسبت به سال قبل تجربه کرده است.
اما کاهش یک درصدی نرخ بیکاری فارغالتحصیلان، یک شاخص آماری اغواکننده و تا حدودی دلگرمیبخش است، اما همه واقعیت را پوشش نمیدهد؛ نباید این کاهش آماری را دلیل بر موفقیت قطعی فارغالتحصیلان در یافتن شغل مناسب و اصابت دورههای مهارتآموزی آکادمیک به اهداف دانست. تصویر بزرگتر نگرانکننده است: ۴۰.۳ درصد کل بیکاران فارغالتحصیلاند و در میان شاغلان، سهم فارغالتحصیلان فقط ۲۷ درصد است.
از سوی دیگر، در تابستان امسال، نرخ مشارکت اقتصادی از ۴۰.۸ درصد به ۴۰.۴ درصد کاهش یافته است. این یعنی بخشی از جمعیت از بازار کار خارج شدهاند، در حالیکه افراد جوان تازه وارد به بازار کار و از نظر ماهوی فعال، تمایل چندانی برای ورود رسمی و فعالانه به بازار کار و مشارکت فعال اقتصادی نداشتهاند؛ دلیل آن چیست: بازار کار و شاخصهای آن از جمله دستمزدها، موقعیتهای شغلی و امکانات فراهم در این بازار برای ارتقای جایگاه شغلی، چندان جذاب و مسحورکننده نیست؛ در مجموع جمع کثیری از جوانان کشور از جمله فارغالتحصیلان دانشگاهها نمیتوانند یا نمیخواهند وارد این بازار کار کشور شوند و فرصتهای شغلی رسمی موجود در این بازار را تصاحب کنند.
نقش مهارتآموزی
اما سؤال کلیدی این گزارش این است: با در نظر گرفتن این تصویر کلی – که البته در چند وجه اصلاً امیدوارکننده نیست- مهارتآموزی موثر و منطبق با شعار جهانی امسال (با هم بسازیم، نسل نو، کار نو) تا چه اندازه میتواند در اشتغالآفرینی برای جوانان، به خصوص نسل جدیدی که تازه پا به سن مشارکت اقتصادی گذاشته، مؤثر باشد؟
«آرمین خوشوقتی» کارشناس حقوق و روابط کار در پاسخ به این پرسش با تأکید بر اینکه «مهارتآموزی باید مؤثر باشد و از سوی کارشناسان ضرورت، اهمیت و جایگاه آن مشخص شده باشد» به آتیهنو گفت: «یکی از مشکلات اصلی نظام آموزشی کشور – چه آموزشهای آکادمیک دانشگاهی و چه دورههای کاربردیتر سازمان فنی و حرفهای- بحرانی به نام «فقر مهارتی» یا «مهارتآموزی ناقص» است؛ فرد بر مبنای آموزشی که در یک جایگاه رسمی دیده یا دورهای که در آن شرکت کرده، فکر میکند زیر و بم یک جایگاه شغلی را دریافته و قادر است فرصت شغلی مناسب را به چنگ بیاورد ولی وقتی با بازار کار واقعی و ویژگیهای خاص آن روبرو میشود تازه به این واقعیت پی میبرد که کیفیت آموزشی که دیده در سطح پایینی بوده و نمیتواند نیازهای بازار کار را برآورده سازد.»
او ضمن تأکید بر تدوین صحیح دورههای مهارتآموزی منطبق با ویژگیهای روز بازار کار کشور و مشاغل نوظهور و البته در نظر گرفتن مختصات عصر دیجیتال، تصریح کرد: «بخشی از آموزشهای مهارتی، آموزشهای پیشا شغلی یا همان دورههاییست که فرد قبل از ورود به بازار کار با هدف کسب موفقیت در یافتن شغل از سر میگذراند؛ کیفیت و کمیت این آموزشها و کاربردی بودن آنها اهمیت بسیار دارد؛ اما مهمتر از آن، دورههای مهارتآموزی حین کار یا آموزش ضمن خدمت است؛ در دنیای امروز، تکنولوژیها خیلی زود قدیمی میشوند و برای اینکه واحدهای صنعتی بتوانند به روز بمانند و در دنیای رقابتی امروز حرفی برای گفتن داشته باشند باید برای کارگران خود دورههای آموزش ضمن کار برگزار کنند.»
به گفته خوشوقتی، ایده ایجاد مراکز فنی و حرفهای جوار کارگاهی، یکی از ایدههای موثر است که اگر جدی گرفته شود و با همکاری کارفرمایان لااقل در واحدهای متوسط و بزرگ در دستور کار قرار گیرد، به نتایج خوبی میرسد و تأثیر مثبت در بهبود معضلاتی مانند فقر مهارتی نیروی کار خواهد داشت.
در هر حال، دادههای رسمی و اظهارات مقامات نشان میدهد که سیستم مهارتآموزی رسمی کشور نیازمند اصلاحات بسیار است و هر نوع آموزش مهارتی چه در ساختار دانشگاهها و چه در مراکز فنی و حرفهای را نمیتوان آموزش مفید و مؤثر دانست.
ضرورت بازآرایی فوری نظام مهارتآموزی
کشور امروز در نقطهای ایستاده است که بازنگری در بنیانهای آموزشی نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی فوری است. نشانههای این ضرورت را میتوان در آمارهای ناپایدار، تجربههای میدانی و هشدارهای پیدرپی مسئولان دید؛ مجموعهای از نشانهها که همگی به یک حقیقت مشترک اشاره دارند: نظام آموزشی موجود، توان پرورش نیروی انسانی ماهر برای اقتصادی متحول و جهانیشده را ندارد. آنچه به چشم میآید، شکاف عمیقی است میان آموزشهای رسمی و نیازهای واقعی بازار کار؛ شکافی که هر سال با پیشروی فناوری، پیچیدهتر میشود و دامنه پیامدهای آن به حوزههای اشتغال، بهرهوری و حتی پویایی اجتماعی سرایت میکند.
مرکز این نگرانی، «فقر مهارتی» است؛ وضعیتی که در آن هزاران فارغالتحصیل با پشتوانهای از مدارک دانشگاهی وارد بازار کار میشوند اما فاقد توان عملی برای ایفای نقش در شغل واقعیاند. این تعارض، نه محصول ناتوانی فردی، بلکه نتیجه ساختارهایی است که سالها آموزش را بر مدار آزمون، مدرک و نظریه سامان دادهاند و کمترین ارتباط را با نیازهای روز واحدهای تولیدی، خدماتی و فناورانه برقرار کردهاند. در چنین وضعی، حتی رشتههایی که به ظاهر مهارتی محسوب میشوند، با خروجی نامتناسب با تحولات بازار کار روبهرو هستند و سهم اندکی از آنان به اشتغال مرتبط میرسند.
در کنار این ضعف ساختاری، کمبود نیروی ماهر در صنایع و خدمات، به یکی از چالشهای جدی کشور بدل شده است؛ چالشی که پیامدهای آن فقط در ارقام بیکاری خلاصه نمیشود، بلکه به صورت کاهش بهرهوری، کندی نوآوری و گسترش ناترازی بازار کار نمود مییابد.
جهان در حال حرکت به سمت حذف مشاغل سنتی و خلق مشاغل جدید است و کشورهایی که توانستهاند از این مسیر سربلند عبور کنند، نشان دادهاند که اتکا به نیروی انسانی آموزشدیده و مهارتمحور، ستون اصلی بازسازی و پیشرفت اقتصادی است.
تجربه اقتصادی کشورهایی که پس از جنگ یا بحرانهای گسترده، مسیر رشد را با تکیه بر آموزش مهارتی باز کردند، گواهی روشن بر این واقعیت است. آنان با پیوند دادن آموزش با صنعت، ایجاد ساختارهای یکپارچه مشاوره شغلی، طراحی دورههای کاربردی و تعریف مسیر رشد برای مهارتآموزان، توانستند شکاف میان آموختهها و نیاز بازار را از میان بردارند. امروز، الگوی موفق آنان پیش روی کشور قرار دارد؛ الگویی که نشان میدهد توسعه مهارت، نه صرفاً جبرانکننده ضعفها، بلکه محرک اصلی جهش اقتصادی است.
27 آبان، همزمان با برگزاری رویداد هفته جهانی کارآفرینی ۱۴۰۴؛ نخبگان مهارتی پنج رشته باقیمانده از بیستودومین مسابقات ملی مهارت، همزمان با برگزاری رویداد هفته جهانی کارآفرینی ۱۴۰۴ با حضور معاون رئیسجمهور و وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی تجلیل شدند. در این مراسم، از برگزیدگان پنج رشتهای که به علت ضرورت بررسی دقیقتر جزئیات داوری، در مراسم اختتامیه مسابقات موفق به دریافت مدالهای خود نشده بودند، تجلیل شدند. رشتههای مورد تقدیر شامل جواهرسازی، رباتیک تیمی دونفره، سازههای چوبی، فناوری طراحی صنعتی و نقاشی خودرو است.
پیش از آن، در یازدهم آبان امسال، مسابقات ملی مهارت برای نخستینبار بهصورت متمرکز به همت شرکت ایده تجارت هرمس در شهر اصفهان برگزار شد؛ رویدادی که به ادعای برگزارکنندگان آن در اصفهان، با حضور بیش از 2 هزار شرکتکننده، کارشناسان و داوران، رکوردهای تازهای در ابعاد اجرایی، تدارکاتی و فرهنگی بر جای گذاشت.
ویژگیهای مسابقات ملی مهارت
گستره مهارتهای مورد آزمون در مسابقات ملی مهارت در سالهای اخیر بسیار گستردهتر از قبل شده است؛ از یک سو مهارتهای سنتی و یدی هستند که همچنان در بازار کار ایران حضور دارند و از سوی دیگر، مهارتهایی به آزمون گذاشته میشوند که متعلق به دنیای مشاغل نوظهور و عصر دیجیتال هستند، مهارتهایی که به نوعی در بازار کار ایران جدیدالورود محسوب میشوند و جوانان نسل جدید حتی نسل Z پیشتازان اصلی این عرصه هستند.
در مسابقات ملی مهارت یازدهم آبان اصفهان، محمد مهدی اسدی مدیرعامل شرکت ایده تجارت هرمس و مسئول برگزاری این رویداد، توضیح داد این مسابقات هر سال در چند مرحله برگزار میشود و مسیر رشد و پیشرفت مهارتآموزان را از سطح شهرستان تا صحنه جهانی ترسیم میکند.
به گفته اسدی، مرحله اول مسابقات در سطح شهرستانها برگزار میشود و شامل ۴۰ رشته متنوع است که از مهارتهای فنی و یدی مانند پیرایشگری و فناوری نگهداری هواپیما تا حوزههای دیجیتال مانند شبکه، گرافیک و نرمافزارهای موبایل را در بر میگیرد. پس از مرحله شهرستان، برگزیدگان وارد مرحله استانی شده و سپس به رقابتهای کشوری راه پیدا میکنند. منتخبان کشوری نیز فرصت حضور در مسابقات آسیایی و جهانی را پیدا میکنند.
از سال ۱۳۵۰ تاکنون، ایران به عنوان عضوی فعال در شبکه جهانی مهارتها (اسکیل ورلد) به توسعه و ترویج مهارتهای فنی و حرفهای پرداخته است و توسعه پارکهای علم و فناوری در استانهای مختلف که بیشتر میزبان مهارتهای جدید و فارغاالتحصیلان دانشگاهی هستند، به عنوان یک بستر یا زیرساخت اجرایی برای توسعه مهارتهای جدید و اشتغال «نخبگان مهارتی» عمل میکنند.
برای نمونه، بعد از برگزاری مسابقات ملی مهارت امسال، «جواد صفایی» رئیس پارک علم و فناوری خراسان، در جمع نخبگان استانی گفت: «پارک علم و فناوری خراسان آمادگی کامل را دارد تا نخبگان مهارتی در قالب هستههای نوآور و فناور جذب کند و زمینه توسعه مهارتهای آنان را فراهم سازد.»
رئیس پارک علم و فناوری خراسان از در نظر گرفتن امتیازات ویژه برای مدالآوران بیست و دومین دوره مسابقات ملی مهارت خبر داد و افزود: «در شرایطی که با وفور فارغالتحصیلان دانشگاهی مواجهیم، مهارتآموزی کلید حل بسیاری از چالشهای اشتغال است.»
صفایی با اشاره به تحولات آینده آموزش به نکته بسیار مهمی اشاره کرد؛ اینکه دورههای دانشگاهی سنتی دیگر برای ورود به بازار کار در دنیای امروز کافی نیستند و فارغالتحصیلان دانشگاهها هم اگر مهارتهای بهروز و منطبق با نیازهای بازار کار نداشته باشند، در پیدا کردن فرصتهای شغلی مناسب به مشکل برمیخورند. او در این رابطه گفت: با رشد هوش مصنوعی، دورههای دانشگاهی سنتی جای خود را به آموزشهای مهارتی کوتاهمدت و تخصصی خواهند داد. آموزشهای فنی و حرفهای در این مسیر نقش کلیدی ایفا میکنند.
آمارهای نگرانکننده
آمارها نشان میدهد همچنان ۴۰ درصد دانشجویان و جمعیت فارغالتحصیل دانشگاهی در کشور با بیکاری روبهرو هستند. غلامحسین محمدی، معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در نشستی در مازندران تأکید کرد که «دانشگاهها باید فوری به سمت برنامههای آموزشی عملی گام بردارند تا این مشکل را حل کنند. این آمار نهتنها آینده فردی هزاران نفر را تهدید میکند، بلکه اقتصاد کشور را با کمبود نیروی متخصص روبرو میسازد و نشاندهنده نیاز عاجل به تغییر در سیستم آموزشی است.»
آخرین آمار بیکاری فارغالتحصیلان مربوط به تابستان 1404 نشان میدهد که نرخ بیکاری فارغالتحصیلان آموزش عالی در تابستان امسال به ۱۰.۶ درصد رسیده که کاهش یک درصدی نسبت به زمان مشابه سال قبل داشته است. این در حالی است که این نرخ در میان زنان و ساکنان مناطق روستایی بالاتر از میانگین کل کشور است. سهم فارغالتحصیلان آموزش عالی از کل جمعیت بیکار کشور ۴۰.۳ درصد بوده که در میان زنان و در مناطق شهری بیشتر است. سهم این گروه از کل جمعیت شاغل نیز ۲۷ درصد است که روند کاهشی اندکی را نسبت به سال قبل تجربه کرده است.
اما کاهش یک درصدی نرخ بیکاری فارغالتحصیلان، یک شاخص آماری اغواکننده و تا حدودی دلگرمیبخش است، اما همه واقعیت را پوشش نمیدهد؛ نباید این کاهش آماری را دلیل بر موفقیت قطعی فارغالتحصیلان در یافتن شغل مناسب و اصابت دورههای مهارتآموزی آکادمیک به اهداف دانست. تصویر بزرگتر نگرانکننده است: ۴۰.۳ درصد کل بیکاران فارغالتحصیلاند و در میان شاغلان، سهم فارغالتحصیلان فقط ۲۷ درصد است.
از سوی دیگر، در تابستان امسال، نرخ مشارکت اقتصادی از ۴۰.۸ درصد به ۴۰.۴ درصد کاهش یافته است. این یعنی بخشی از جمعیت از بازار کار خارج شدهاند، در حالیکه افراد جوان تازه وارد به بازار کار و از نظر ماهوی فعال، تمایل چندانی برای ورود رسمی و فعالانه به بازار کار و مشارکت فعال اقتصادی نداشتهاند؛ دلیل آن چیست: بازار کار و شاخصهای آن از جمله دستمزدها، موقعیتهای شغلی و امکانات فراهم در این بازار برای ارتقای جایگاه شغلی، چندان جذاب و مسحورکننده نیست؛ در مجموع جمع کثیری از جوانان کشور از جمله فارغالتحصیلان دانشگاهها نمیتوانند یا نمیخواهند وارد این بازار کار کشور شوند و فرصتهای شغلی رسمی موجود در این بازار را تصاحب کنند.
نقش مهارتآموزی
اما سؤال کلیدی این گزارش این است: با در نظر گرفتن این تصویر کلی – که البته در چند وجه اصلاً امیدوارکننده نیست- مهارتآموزی موثر و منطبق با شعار جهانی امسال (با هم بسازیم، نسل نو، کار نو) تا چه اندازه میتواند در اشتغالآفرینی برای جوانان، به خصوص نسل جدیدی که تازه پا به سن مشارکت اقتصادی گذاشته، مؤثر باشد؟
«آرمین خوشوقتی» کارشناس حقوق و روابط کار در پاسخ به این پرسش با تأکید بر اینکه «مهارتآموزی باید مؤثر باشد و از سوی کارشناسان ضرورت، اهمیت و جایگاه آن مشخص شده باشد» به آتیهنو گفت: «یکی از مشکلات اصلی نظام آموزشی کشور – چه آموزشهای آکادمیک دانشگاهی و چه دورههای کاربردیتر سازمان فنی و حرفهای- بحرانی به نام «فقر مهارتی» یا «مهارتآموزی ناقص» است؛ فرد بر مبنای آموزشی که در یک جایگاه رسمی دیده یا دورهای که در آن شرکت کرده، فکر میکند زیر و بم یک جایگاه شغلی را دریافته و قادر است فرصت شغلی مناسب را به چنگ بیاورد ولی وقتی با بازار کار واقعی و ویژگیهای خاص آن روبرو میشود تازه به این واقعیت پی میبرد که کیفیت آموزشی که دیده در سطح پایینی بوده و نمیتواند نیازهای بازار کار را برآورده سازد.»
او ضمن تأکید بر تدوین صحیح دورههای مهارتآموزی منطبق با ویژگیهای روز بازار کار کشور و مشاغل نوظهور و البته در نظر گرفتن مختصات عصر دیجیتال، تصریح کرد: «بخشی از آموزشهای مهارتی، آموزشهای پیشا شغلی یا همان دورههاییست که فرد قبل از ورود به بازار کار با هدف کسب موفقیت در یافتن شغل از سر میگذراند؛ کیفیت و کمیت این آموزشها و کاربردی بودن آنها اهمیت بسیار دارد؛ اما مهمتر از آن، دورههای مهارتآموزی حین کار یا آموزش ضمن خدمت است؛ در دنیای امروز، تکنولوژیها خیلی زود قدیمی میشوند و برای اینکه واحدهای صنعتی بتوانند به روز بمانند و در دنیای رقابتی امروز حرفی برای گفتن داشته باشند باید برای کارگران خود دورههای آموزش ضمن کار برگزار کنند.»
به گفته خوشوقتی، ایده ایجاد مراکز فنی و حرفهای جوار کارگاهی، یکی از ایدههای موثر است که اگر جدی گرفته شود و با همکاری کارفرمایان لااقل در واحدهای متوسط و بزرگ در دستور کار قرار گیرد، به نتایج خوبی میرسد و تأثیر مثبت در بهبود معضلاتی مانند فقر مهارتی نیروی کار خواهد داشت.
در هر حال، دادههای رسمی و اظهارات مقامات نشان میدهد که سیستم مهارتآموزی رسمی کشور نیازمند اصلاحات بسیار است و هر نوع آموزش مهارتی چه در ساختار دانشگاهها و چه در مراکز فنی و حرفهای را نمیتوان آموزش مفید و مؤثر دانست.
ضرورت بازآرایی فوری نظام مهارتآموزی
کشور امروز در نقطهای ایستاده است که بازنگری در بنیانهای آموزشی نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی فوری است. نشانههای این ضرورت را میتوان در آمارهای ناپایدار، تجربههای میدانی و هشدارهای پیدرپی مسئولان دید؛ مجموعهای از نشانهها که همگی به یک حقیقت مشترک اشاره دارند: نظام آموزشی موجود، توان پرورش نیروی انسانی ماهر برای اقتصادی متحول و جهانیشده را ندارد. آنچه به چشم میآید، شکاف عمیقی است میان آموزشهای رسمی و نیازهای واقعی بازار کار؛ شکافی که هر سال با پیشروی فناوری، پیچیدهتر میشود و دامنه پیامدهای آن به حوزههای اشتغال، بهرهوری و حتی پویایی اجتماعی سرایت میکند.
مرکز این نگرانی، «فقر مهارتی» است؛ وضعیتی که در آن هزاران فارغالتحصیل با پشتوانهای از مدارک دانشگاهی وارد بازار کار میشوند اما فاقد توان عملی برای ایفای نقش در شغل واقعیاند. این تعارض، نه محصول ناتوانی فردی، بلکه نتیجه ساختارهایی است که سالها آموزش را بر مدار آزمون، مدرک و نظریه سامان دادهاند و کمترین ارتباط را با نیازهای روز واحدهای تولیدی، خدماتی و فناورانه برقرار کردهاند. در چنین وضعی، حتی رشتههایی که به ظاهر مهارتی محسوب میشوند، با خروجی نامتناسب با تحولات بازار کار روبهرو هستند و سهم اندکی از آنان به اشتغال مرتبط میرسند.
در کنار این ضعف ساختاری، کمبود نیروی ماهر در صنایع و خدمات، به یکی از چالشهای جدی کشور بدل شده است؛ چالشی که پیامدهای آن فقط در ارقام بیکاری خلاصه نمیشود، بلکه به صورت کاهش بهرهوری، کندی نوآوری و گسترش ناترازی بازار کار نمود مییابد.
جهان در حال حرکت به سمت حذف مشاغل سنتی و خلق مشاغل جدید است و کشورهایی که توانستهاند از این مسیر سربلند عبور کنند، نشان دادهاند که اتکا به نیروی انسانی آموزشدیده و مهارتمحور، ستون اصلی بازسازی و پیشرفت اقتصادی است.
تجربه اقتصادی کشورهایی که پس از جنگ یا بحرانهای گسترده، مسیر رشد را با تکیه بر آموزش مهارتی باز کردند، گواهی روشن بر این واقعیت است. آنان با پیوند دادن آموزش با صنعت، ایجاد ساختارهای یکپارچه مشاوره شغلی، طراحی دورههای کاربردی و تعریف مسیر رشد برای مهارتآموزان، توانستند شکاف میان آموختهها و نیاز بازار را از میان بردارند. امروز، الگوی موفق آنان پیش روی کشور قرار دارد؛ الگویی که نشان میدهد توسعه مهارت، نه صرفاً جبرانکننده ضعفها، بلکه محرک اصلی جهش اقتصادی است.
ارسال دیدگاه
ضمیمه
