استانداردهای جهانی خدمات شهری
ایمنی کارگران خدمات شهری در معابر و بزرگراه‌ها، یکی از چالش‌های جدی مدیریت شهری نه‌تنها در ایران بلکه در جهان است؛ چالشی که در بسیاری از کشورها با تدوین استانداردهای سخت‌گیرانه، نظام‌های مدیریت ترافیک، و سازوکارهای نظارتی سامان یافته است. اما در ایران، با وجود نقش حیاتی پاکبانان و نیروهای پسماند در حفظ سلامت و کارکرد روزانه شهر، ایمنی شغلی آن‌ها به مسئله‌ای حاشیه‌رانده‌شده تبدیل شده و فقدان یک نظام استاندارد برای انجام عملیات نظافت در جاده‌های پرسرعت، سالانه جان ده‌ها کارگر را در معرض خطر قرار می‌دهد.
استاندارد مدیریت شهری
راهنمای «پاکسازی ایمن در بزرگراه‌ها» منتشرشده از سوی Waste Industry Safety & Health Forum (WISH) در سال 2020، از جمله اسناد بین‌المللی درباره مدیریت ایمنی نیروهای خدمات شهری در معابر پرسرعت است. این راهنما مجموعه‌ای از استانداردها و دستورالعمل‌های دقیق ارائه می‌دهد که هدف اصلی آن کاهش ریسک تصادف، ساماندهی پاکسازی شهری با رویکرد پیشگیرانه، و تعیین حداقل‌های ایمنی برای کارگران است. در چکیده این سند تأکید شده که فعالیت در بزرگراه‌ها، به‌ویژه پاکسازی دستی یا مکانیزه آن، یکی از پرریسک‌ترین عملیات‌های شهری است؛ زیرا کارگران در فضایی کار می‌کنند که «خطای یک راننده می‌تواند در چند ثانیه به مرگ منتهی شود.» در این سند آمده است که هر عملیات پاکسازی باید ابتدا با ارزیابی ریسک جامع آغاز شود: ارزیابی میزان نور، سرعت خودروها، دید راننده، نوع فرعی یا اصلی بودن معبر و سطح دسترسی از جمله مواردی است که باید مورد بررسی قرار گیرد. این ارزیابی باید مکتوب، قابل بازرسی و به‌روزرسانی‌شده باشد.
بخش دوم راهنما بر مدیریت ترافیک تمرکز دارد. این بخش تصریح می‌کند که نیروهای خدمات شهری هرگز نباید بدون «جداکننده ترافیکی» وارد فضای بزرگراه شوند. بسته به سرعت جاده، باید سیستم‌هایی مانند مخروط‌های هشداردهنده، چراغ‌های چشمک‌زن، تابلوهای LED سیار، خودروهای محافظ و موانع بازتابنده در فواصل استاندارد نصب شود. این عناصر «حد فاصل ایمن» بین کارگران و خودروهای عبوری را ایجاد می‌کنند. در بخش تجهیزات ایمنی فردی، سند تأکید می‌کند که کارگران باید لباس‌های استاندارد EN ISO 20471 با بالاترین سطح بازتابندگی برای بزرگراه‌ها در اختیار داشته باشند. همچنین استفاده از کفش ایمنی، کلاه، دستکش ضدلغزش، چراغ‌های پیشانی و دستگاه‌های هشدار قابل‌حمل الزامی است. نکته مهم این است که تجهیزات حفاظت فردی، هیچگاه جایگزین مدیریت ترافیک نیست و تنها لایه تکمیلی ایمنی کارگران است.
بخش دیگری از راهنما به زمان‌بندی فعالیت‌ها می‌پردازد. توصیه WISH این است که فعالیت در نقاط پرسرعت، «تحت روشنایی کامل روز» انجام شود؛ مگر اینکه پاکسازی در شب ضرورت واقعی داشته باشد. در پاکسازی شبانه استفاده از خودروهای مکانیزه توصیه اصلی سند است، زیرا نیروی انسانی در نقاط کم‌نور در معرض خطر مستقیم خودروها قرار می‌گیرد.
بازرسی‌های دوره‌ای
در حوزه نظارت، این سند ساختاری ترکیبی از «بازرسی‌های برنامه‌ریزی‌شده»، «بازرسی‌های میدانی ناگهانی»، و «گزارش‌دهی کارگران» را تعریف می‌کند. شهرداری‌ها یا پیمانکاران موظفند همه حوادث حتی حوادث کوچک را نیز ثبت کنند و آن‌ها را در چرخه بازنگری ریسک قرار دهند. حالا وقتی همین استانداردها را در نسبت با وضعیت ایران بررسی می‌کنیم، تناقض‌های جدی آشکار می‌شود. بخش‌های مختلف این سند دقیقاً همان حوزه‌هایی است که بیشترین ضعف را در مدیریت خدمات شهری ایران نشان می‌دهد. در ایران مدیریت ترافیک استانداردی که برای عملیات پاکسازی دستی در بزرگراه‌ها عنصری ضروری است، وجود ندارد. کارگران عمدتاً بدون مخروط، بدون چراغ هشدار سیار، بدون تابلو «کارگران در حال کارند»، و این دقیقاً خلاف اولین اصل WISH است. در حوزه حمل‌ونقل، تجهیزات ایمنی فردی و زمان‌بندی فعالیت‌های خدمات شهری نیز هیچ یک از معیارهای موردنظر راهنمای WISH در ایران رعایت نمی‌شود. پاکسازی شبانه توسط نیروی انسانی در ایران بسیار رایج است، در حالی که استاندارد جهانی می‌گوید پاکسازی دستی در شب باید تنها در «ضرورت ترافیکی» انجام شود و در حالت ایده‌آل باید ماشین‌های مکانیزه جایگزین شوند.
استانداردهای جهانی به ما نشان می‌دهند ایمنی کارگران خدمات شهری در بزرگراه‌ها، نه امری ویترینی و تزئینی، بلکه یک ضرورت فوری است. اگر بخواهیم جان پاکبانان حفظ شود، ناگزیر باید این اصول به‌صورت بومی و واقع‌بینانه در ساختار مدیریت شهری نهادینه گردد.
استاندارد مدیریت شهری
راهنمای «پاکسازی ایمن در بزرگراه‌ها» منتشرشده از سوی Waste Industry Safety & Health Forum (WISH) در سال 2020، از جمله اسناد بین‌المللی درباره مدیریت ایمنی نیروهای خدمات شهری در معابر پرسرعت است. این راهنما مجموعه‌ای از استانداردها و دستورالعمل‌های دقیق ارائه می‌دهد که هدف اصلی آن کاهش ریسک تصادف، ساماندهی پاکسازی شهری با رویکرد پیشگیرانه، و تعیین حداقل‌های ایمنی برای کارگران است. در چکیده این سند تأکید شده که فعالیت در بزرگراه‌ها، به‌ویژه پاکسازی دستی یا مکانیزه آن، یکی از پرریسک‌ترین عملیات‌های شهری است؛ زیرا کارگران در فضایی کار می‌کنند که «خطای یک راننده می‌تواند در چند ثانیه به مرگ منتهی شود.» در این سند آمده است که هر عملیات پاکسازی باید ابتدا با ارزیابی ریسک جامع آغاز شود: ارزیابی میزان نور، سرعت خودروها، دید راننده، نوع فرعی یا اصلی بودن معبر و سطح دسترسی از جمله مواردی است که باید مورد بررسی قرار گیرد. این ارزیابی باید مکتوب، قابل بازرسی و به‌روزرسانی‌شده باشد.
بخش دوم راهنما بر مدیریت ترافیک تمرکز دارد. این بخش تصریح می‌کند که نیروهای خدمات شهری هرگز نباید بدون «جداکننده ترافیکی» وارد فضای بزرگراه شوند. بسته به سرعت جاده، باید سیستم‌هایی مانند مخروط‌های هشداردهنده، چراغ‌های چشمک‌زن، تابلوهای LED سیار، خودروهای محافظ و موانع بازتابنده در فواصل استاندارد نصب شود. این عناصر «حد فاصل ایمن» بین کارگران و خودروهای عبوری را ایجاد می‌کنند. در بخش تجهیزات ایمنی فردی، سند تأکید می‌کند که کارگران باید لباس‌های استاندارد EN ISO 20471 با بالاترین سطح بازتابندگی برای بزرگراه‌ها در اختیار داشته باشند. همچنین استفاده از کفش ایمنی، کلاه، دستکش ضدلغزش، چراغ‌های پیشانی و دستگاه‌های هشدار قابل‌حمل الزامی است. نکته مهم این است که تجهیزات حفاظت فردی، هیچگاه جایگزین مدیریت ترافیک نیست و تنها لایه تکمیلی ایمنی کارگران است.
بخش دیگری از راهنما به زمان‌بندی فعالیت‌ها می‌پردازد. توصیه WISH این است که فعالیت در نقاط پرسرعت، «تحت روشنایی کامل روز» انجام شود؛ مگر اینکه پاکسازی در شب ضرورت واقعی داشته باشد. در پاکسازی شبانه استفاده از خودروهای مکانیزه توصیه اصلی سند است، زیرا نیروی انسانی در نقاط کم‌نور در معرض خطر مستقیم خودروها قرار می‌گیرد.
بازرسی‌های دوره‌ای
در حوزه نظارت، این سند ساختاری ترکیبی از «بازرسی‌های برنامه‌ریزی‌شده»، «بازرسی‌های میدانی ناگهانی»، و «گزارش‌دهی کارگران» را تعریف می‌کند. شهرداری‌ها یا پیمانکاران موظفند همه حوادث حتی حوادث کوچک را نیز ثبت کنند و آن‌ها را در چرخه بازنگری ریسک قرار دهند. حالا وقتی همین استانداردها را در نسبت با وضعیت ایران بررسی می‌کنیم، تناقض‌های جدی آشکار می‌شود. بخش‌های مختلف این سند دقیقاً همان حوزه‌هایی است که بیشترین ضعف را در مدیریت خدمات شهری ایران نشان می‌دهد. در ایران مدیریت ترافیک استانداردی که برای عملیات پاکسازی دستی در بزرگراه‌ها عنصری ضروری است، وجود ندارد. کارگران عمدتاً بدون مخروط، بدون چراغ هشدار سیار، بدون تابلو «کارگران در حال کارند»، و این دقیقاً خلاف اولین اصل WISH است. در حوزه حمل‌ونقل، تجهیزات ایمنی فردی و زمان‌بندی فعالیت‌های خدمات شهری نیز هیچ یک از معیارهای موردنظر راهنمای WISH در ایران رعایت نمی‌شود. پاکسازی شبانه توسط نیروی انسانی در ایران بسیار رایج است، در حالی که استاندارد جهانی می‌گوید پاکسازی دستی در شب باید تنها در «ضرورت ترافیکی» انجام شود و در حالت ایده‌آل باید ماشین‌های مکانیزه جایگزین شوند.
استانداردهای جهانی به ما نشان می‌دهند ایمنی کارگران خدمات شهری در بزرگراه‌ها، نه امری ویترینی و تزئینی، بلکه یک ضرورت فوری است. اگر بخواهیم جان پاکبانان حفظ شود، ناگزیر باید این اصول به‌صورت بومی و واقع‌بینانه در ساختار مدیریت شهری نهادینه گردد.
ارسال دیدگاه
ضمیمه
