چالش‌های انرژی در سال نخست برنامه هفتم
در حالی که دستیابی به پایداری انرژی و افزایش بهره‌وری به عنوان اهداف کلیدی برنامه هفتم توسعه کشور معرفی شده‌اند، بررسی‌های جدید مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که عملکرد نخستین سال این برنامه در حوزه انرژی با مشکلات جدی روبه‌رو است. ناترازی گاز و برق همچنان تهدیدی جدی برای رشد اقتصادی و زنجیره تولید کشور به شمار می‌رود. اگر این روند ادامه یابد، ممکن است تحقق اهداف بلندمدت مانند بهینه‌سازی مصرف، توسعه پایدار و جذب سرمایه‌گذاری در بخش انرژی به خطر افتد.
مرکز پژوهش‌ها به‌طور خاص به مشکلات اساسی در این بخش اشاره کرده و هشدار می‌دهد که تمرکز ناکافی بر مدیریت مصرف و تجارت انرژی می‌تواند خطر افزایش ریسک سرمایه‌گذاری را به دنبال داشته و در نهایت موجب کند شدن رشد اقتصادی شود. در گزارش این مرکز، چهار چالش اصلی در صنعت انرژی کشور معرفی شده‌اند که عبارتند از: ناترازی در گاز، برق، بنزین و گازوئیل؛ حذف تدریجی ایران از معادلات انرژی منطقه و جهان؛ نقص در تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز؛ و نبود شفافیت مالی در درآمدها و هزینه‌های این بخش. در حالی که برنامه هفتم بر بهینه‌سازی مصرف و افزایش ظرفیت تولید تأکید دارد، نتایج عملکرد سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که ما هنوز در مراحل ابتدایی تحقق این اهداف قرار داریم.
عملکرد ضعیف در بخش برق
یکی از مهم‌ترین بخش‌ها که در ارزیابی‌های اخیر مرکز پژوهش‌ها مورد توجه قرار گرفته، وضعیت صنعت برق است. در حالی که ظرفیت نیروگاه‌های منصوبه به ۹۴ هزار و ۵۸۰ مگاوات رسیده، تنها ۴۶ درصد از هدف سالانه تحقق یافته است. این مسئله نشان‌دهنده چالش‌های جدی در دستیابی به اهداف تعیین‌شده در این حوزه است. علاوه بر این، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر که قرار بود به یک جزء حیاتی در تأمین انرژی کشور تبدیل شود، تنها ۱۲ درصد از هدف‌های تعیین‌شده را محقق کرده است. این فاصله با برنامه، نمایانگر ناکامی‌های جدی در تلاش‌ها برای توسعه انرژی‌های پاک و استفاده بهینه از منابع تجدیدپذیر است.
با این حال، نکته مثبت در عملکرد سال ۱۴۰۳ افزایش قابل‌توجه معاملات برق در بورس انرژی است که به ۴۸ درصد رسیده است. این موضوع می‌تواند به‌عنوان نقطه‌ای روشن در بخش انرژی کشور تلقی شود، زیرا می‌تواند بستری مناسب برای ورود سرمایه‌گذاران جدید به بازار برق فراهم کند و در نهایت به افزایش سرمایه‌گذاری و بهبود وضعیت اقتصادی کشور بینجامد.
موفقیت نسبی در صنعت نفت و گاز
در بخش نفت و گاز، تولیدات به‌طور نسبی وضعیت بهتری دارند. تولید گاز خام با تحقق بیش از ۱۵۰ درصد هدف، به‌مراتب فراتر از پیش‌بینی‌ها بوده، در حالی که تولید میعانات گازی با ۴۸ درصد تحقق، عملکرد کمتری از انتظار داشت. این ناترازی در تولید میعانات گازی، به‌ویژه در شرایطی که تمرکز بر افزایش صادرات و تولید داخلی است، می‌تواند تهدیدی برای تحقق اهداف برنامه هفتم باشد. ظرفیت تولید صیانتی نفت خام نیز با ۱۲۹ درصد تحقق، فراتر از هدف پیش‌بینی‌شده بوده، اما توسعه میادین مشترک تنها حدود ۳۵ درصد از اهداف را پوشش داده است که این مسئله همچنان یکی از چالش‌های مهم در راستای برنامه‌های توسعه‌ای کشور در این حوزه است.
یکی دیگر از مسائل اساسی که در گزارش مرکز پژوهش‌ها به آن اشاره شده، تأخیر در تأسیس و فعالیت سازمان بهینه‌سازی مصرف انرژی است. با اینکه این موضوع یکی از ارکان اصلی برنامه هفتم است، عدم پیشرفت در این حوزه، یکی از نقاط ضعف جدی در تحقق اهداف انرژی کشور به‌شمار می‌آید.
پیشنهادات اصلاحی برای بهبود وضعیت
مرکز پژوهش‌ها برای حل مشکلات موجود و بهبود وضعیت صنعت انرژی کشور، مجموعه‌ای از پیشنهادات اصلاحی را ارائه داده است. این پیشنهادات شامل تشکیل فوری سازمان بهینه‌سازی مصرف انرژی، افزایش شفافیت مالی برای جلب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، توسعه تجارت گاز با روسیه و کشورهای همسایه و تمرکز بر انرژی‌های تجدیدپذیر است. این پیشنهادات در تلاش هستند تا وابستگی کشور به سوخت‌های فسیلی را کاهش دهند و به سمت استفاده از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر حرکت کنند.
علاوه بر این، کارشناسان مرکز پژوهش‌ها تأکید کرده‌اند که هرچند هنوز فرصت برای اصلاح وجود دارد، اما تأخیر در اجرای اقدامات اصلاحی می‌تواند بحران انرژی را عمیق‌تر کرده و مانع تحقق اهداف کلان برنامه هفتم شود. اگر این روند ادامه یابد، رشد اقتصادی در سال‌های آینده تحت تأثیر ناترازی انرژی قرار خواهد گرفت و تهدیدات اقتصادی و اجتماعی آن می‌تواند به طور جدی به کشور آسیب وارد کند.
در پایان، به باور کارشناسان، بهبود و اصلاح وضعیت انرژی کشور نیازمند تصمیم‌گیری‌های سریع و هوشمندانه است تا بتوان از بحران‌های پیش‌رو جلوگیری کرد و اهداف کلان توسعه‌ای کشور را محقق ساخت.
مرکز پژوهش‌ها به‌طور خاص به مشکلات اساسی در این بخش اشاره کرده و هشدار می‌دهد که تمرکز ناکافی بر مدیریت مصرف و تجارت انرژی می‌تواند خطر افزایش ریسک سرمایه‌گذاری را به دنبال داشته و در نهایت موجب کند شدن رشد اقتصادی شود. در گزارش این مرکز، چهار چالش اصلی در صنعت انرژی کشور معرفی شده‌اند که عبارتند از: ناترازی در گاز، برق، بنزین و گازوئیل؛ حذف تدریجی ایران از معادلات انرژی منطقه و جهان؛ نقص در تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز؛ و نبود شفافیت مالی در درآمدها و هزینه‌های این بخش. در حالی که برنامه هفتم بر بهینه‌سازی مصرف و افزایش ظرفیت تولید تأکید دارد، نتایج عملکرد سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که ما هنوز در مراحل ابتدایی تحقق این اهداف قرار داریم.
عملکرد ضعیف در بخش برق
یکی از مهم‌ترین بخش‌ها که در ارزیابی‌های اخیر مرکز پژوهش‌ها مورد توجه قرار گرفته، وضعیت صنعت برق است. در حالی که ظرفیت نیروگاه‌های منصوبه به ۹۴ هزار و ۵۸۰ مگاوات رسیده، تنها ۴۶ درصد از هدف سالانه تحقق یافته است. این مسئله نشان‌دهنده چالش‌های جدی در دستیابی به اهداف تعیین‌شده در این حوزه است. علاوه بر این، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر که قرار بود به یک جزء حیاتی در تأمین انرژی کشور تبدیل شود، تنها ۱۲ درصد از هدف‌های تعیین‌شده را محقق کرده است. این فاصله با برنامه، نمایانگر ناکامی‌های جدی در تلاش‌ها برای توسعه انرژی‌های پاک و استفاده بهینه از منابع تجدیدپذیر است.
با این حال، نکته مثبت در عملکرد سال ۱۴۰۳ افزایش قابل‌توجه معاملات برق در بورس انرژی است که به ۴۸ درصد رسیده است. این موضوع می‌تواند به‌عنوان نقطه‌ای روشن در بخش انرژی کشور تلقی شود، زیرا می‌تواند بستری مناسب برای ورود سرمایه‌گذاران جدید به بازار برق فراهم کند و در نهایت به افزایش سرمایه‌گذاری و بهبود وضعیت اقتصادی کشور بینجامد.
موفقیت نسبی در صنعت نفت و گاز
در بخش نفت و گاز، تولیدات به‌طور نسبی وضعیت بهتری دارند. تولید گاز خام با تحقق بیش از ۱۵۰ درصد هدف، به‌مراتب فراتر از پیش‌بینی‌ها بوده، در حالی که تولید میعانات گازی با ۴۸ درصد تحقق، عملکرد کمتری از انتظار داشت. این ناترازی در تولید میعانات گازی، به‌ویژه در شرایطی که تمرکز بر افزایش صادرات و تولید داخلی است، می‌تواند تهدیدی برای تحقق اهداف برنامه هفتم باشد. ظرفیت تولید صیانتی نفت خام نیز با ۱۲۹ درصد تحقق، فراتر از هدف پیش‌بینی‌شده بوده، اما توسعه میادین مشترک تنها حدود ۳۵ درصد از اهداف را پوشش داده است که این مسئله همچنان یکی از چالش‌های مهم در راستای برنامه‌های توسعه‌ای کشور در این حوزه است.
یکی دیگر از مسائل اساسی که در گزارش مرکز پژوهش‌ها به آن اشاره شده، تأخیر در تأسیس و فعالیت سازمان بهینه‌سازی مصرف انرژی است. با اینکه این موضوع یکی از ارکان اصلی برنامه هفتم است، عدم پیشرفت در این حوزه، یکی از نقاط ضعف جدی در تحقق اهداف انرژی کشور به‌شمار می‌آید.
پیشنهادات اصلاحی برای بهبود وضعیت
مرکز پژوهش‌ها برای حل مشکلات موجود و بهبود وضعیت صنعت انرژی کشور، مجموعه‌ای از پیشنهادات اصلاحی را ارائه داده است. این پیشنهادات شامل تشکیل فوری سازمان بهینه‌سازی مصرف انرژی، افزایش شفافیت مالی برای جلب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، توسعه تجارت گاز با روسیه و کشورهای همسایه و تمرکز بر انرژی‌های تجدیدپذیر است. این پیشنهادات در تلاش هستند تا وابستگی کشور به سوخت‌های فسیلی را کاهش دهند و به سمت استفاده از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر حرکت کنند.
علاوه بر این، کارشناسان مرکز پژوهش‌ها تأکید کرده‌اند که هرچند هنوز فرصت برای اصلاح وجود دارد، اما تأخیر در اجرای اقدامات اصلاحی می‌تواند بحران انرژی را عمیق‌تر کرده و مانع تحقق اهداف کلان برنامه هفتم شود. اگر این روند ادامه یابد، رشد اقتصادی در سال‌های آینده تحت تأثیر ناترازی انرژی قرار خواهد گرفت و تهدیدات اقتصادی و اجتماعی آن می‌تواند به طور جدی به کشور آسیب وارد کند.
در پایان، به باور کارشناسان، بهبود و اصلاح وضعیت انرژی کشور نیازمند تصمیم‌گیری‌های سریع و هوشمندانه است تا بتوان از بحران‌های پیش‌رو جلوگیری کرد و اهداف کلان توسعه‌ای کشور را محقق ساخت.
ارسال دیدگاه
ضمیمه
تیتر خبرها
