
بحرانهای بازار کار بعد از جنگ 12 روزه
نوشین مقدمپناه روزنامهنگار
۲۵ تیرماه، بعد از پایان جنگ ۱۲ روزه، رهبر معظم انقلاب اسلامی تأکید کردند: «کار بزرگ مردم در جنگ ۱۲ روزه از جنس عزم، اراده و اعتماد بهنفس ملی بود، چرا که نفس وجود روحیه و آمادگی مقابله با قدرتی همچون آمریکا و سگ زنجیری آن رژیم صهیونیستی بسیار ارزشمند است.» حضرت آیتالله خامنهای بروز امر ملی در جنگ اخیر را بسیار مهم و مانع تحقق نقشه دشمن دانستند و افزودند: «محاسبه و نقشه متجاوزان این بود که با حمله به برخی شخصیتها و مراکز حساس ایران، نظام ضعیف خواهد شد و آنگاه با به میدان آوردن هستههای خفته مزدوران خود از منافق و سلطنتطلب تا اراذل و اوباش، میتوانند با تحریک مردم و به خیابان کشیدن آنها، کار نظام را تمام کنند.»
سیاستهای کلی
ایشان اظهار وفاداری به نظام و تأیید و حمایت از سیاستهای کلی را ضروری و مفید خواندند و افزودند: «اما نباید اختلافنظرهای موجود و این جناح و آن جناح کردن که کاری مضرّ است، غلیظ شود.»
رهبر انقلاب افزودند: «نمیگوییم اعتراض خود را مطرح نکنند، اما اعتراض و انتقاد باید با لحن قابل قبول و پس از تحقیق و اطلاعیابی انجام شود، چرا که گاهی برخی اظهارات و اعتراضهایی که در رسانهها منعکس میشود، ناشی از بیاطلاعی است.»
روشن است که جنگ ۱۲ روزه به آن نتایجی که دشمنان پیش خود متصور بودند و برای آن نقشههای بسیار کشیده بودند، نرسید؛ از یک سو، اتحاد و همدلی مردم در سطحی بینظیر حفظ شد تا جایی که موجب تعجب و بهت بسیاری از بدخواهان، از جمله رسانههای معاند، شد؛ از سوی دیگر، دستگاههای مسئول در حیطههای مختلف، از سیاست گرفته تا اقتصاد، توانستند به خوبی به وظایف قانونی خود در قبال مردم و جامعه هدف عمل کنند. در یک کلام، کاری روی زمین نماند؛ توزیع کالاهای اساسی و ضروری زندگی مردم متوقف نشد؛ حملونقل عمومی داخل شهری و بینشهری با قدرت برقرار بود، بازنشستگان سر وقت حقوق خود را گرفتند و کارمندان و کارگران کشور با تمام توان سر کار حاضر بودند و به مردم خدمترسانی کردند.
چند روز بعد، در سوم مرداد، رهبر انقلاب در پیامی به مناسبت چهلمین روز درگذشت شهدای جنگ ۱۲ روزه تأکید کردند: «مهم آن است که ما از این حقیقت و از تکلیفی که از سوی آن بر دوش ماست، غفلت نکنیم. حفظ اتحاد ملی وظیفه یکایک ما است. شتاب لازم در پیشرفت دانش و فناوری در همه بخشها وظیفه نخبگان علمی است. حفظ عزت و آبروی کشور و ملت، تکلیف بیاغماض گویندگان و قلمزنان است. مجهز کردن روزافزون کشور با ابزارهای حراست از امنیت و استقلال ملی، وظیفه فرماندهان نظامی است. جدیت و پیگیری و به نتیجه رساندن کارهای کشور، وظیفه همه دستگاههای مسئول اجرایی است. هدایت معنوی و نورانی کردن دلها و توصیه به صبر و سکینه و ثبات مردمی، وظیفه حضرات روحانی است. و حفظ شور و شوق و شعور انقلابی، وظیفه یکایک ما و بویژه جوانان است. خدای عزیز رحیم همگان را موفق بدارد.»
همانطور که رهبر انقلاب تأکید کردهاند، «شتاب در پیشرفت دانش و فناوری» و عدم توقف اقدامات لازم برای توسعه ملی، وظیفه همه کارکنان و دستگاهها در بخشهای مختلف است و البته در این مسیر، «اقتصاد در خط مقدم است.»
دغدغههای اصلی کسب و کارها
بیستم مردادماه، «سید مالک حسینی» معاون توسعه، کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در نشست هماندیشی «اقتصاد در خط مقدم» در تحلیل تأثیرات جنگ تحمیلی ۱۲ روزه بر کسبوکارها و افقهای پیش رو اظهار کرد: «در تمام دنیا، جنگها بر کسبوکارها و اقتصاد کشورهای درگیر آن، تأثیرات منفی، مخرب و اجتنابناپذیری دارد.» او با تأکید بر فرایند دادهمحوری در جریان سیاستگذاری بازار کار افزود: «صرف مشاهدات عینی و غیرقابل تعمیم نمیتواند مبنای تصمیمگیریهای کلان باشد. در ایام جنگ ۱۲ روزه، با تشکیل تیمی علمی، فرایند نظرسنجی و افکارسنجی از ۱۰۰۰ نفر از صاحبان کسبوکارها با معیارهای نمونهگیری براساس اندازه بنگاه (خرد، متوسط و کلان) و رسته فعالیت (صنعت، کشاورزی و خدمات) آغاز و نهایی شد.» در این نشست، دغدغههای اصلی کسبوکارها از سوی کارشناسان بررسی شد و اولویتهای حمایتی تعیین گردید؛ از مجموع گفتگوهای این نشست، چند نتیجه کلی حاصل شد. قبل از هر چیز، سید مالک حسینی از سهم ۸۴ درصدی بنگاههای خرد زیر ۱۰ نفر از بازار کار رسمی کشور خبر داد و گفت: «بر این اساس، برای کسبوکارهای خرد، کوچک و خانگی، در حال طراحی بستههای حمایتی از طریق روشهای تأمین مالی اعتباری هستیم.»
«محمد آقاسی»، جامعهشناس و پژوهشگر حوزه افکار عمومی، گزارشی از نظرسنجی «وضعیت کسبوکارهای اقتصادی در جریان جنگ ۱۲ روزه» ارائه کرد. او مهمترین مسئله صاحبان کسبوکارها را در جریان جنگ، قطعی اینترنت با بیش از ۵۷ درصد عنوان کرد و گفت: «براساس این نظرسنجی، ۶۲ درصد کاهش فروش، ۲.۶ درصد افزایش فروش و ۲۵ درصد بدون تغییر را اظهار کردند.»
اما «حسن طایی»، استاد دانشگاه و صاحبنظر حوزه بازار کار، بر نکتهای بسیار بااهمیت دست گذاشت و مشکلات کسبوکارها را از دیدگاهی دیگر بررسی کرد. به اعتقاد او، مشکلات فعلی کسبوکارها به جنگ ۱۲ روزه برنمیگردد و ریشه در سوءمدیریتهای سابق و کاستیهای قدیمی دارد. او با اشاره به اینکه اگر سه یا چهار ماه پیش نظرسنجی از کارفرمایان و اتحادیههای تجاری درباره پیامدهای جنگ انجام میشد، نتایج ارزشمندی برای مقایسه به دست میآمد، اظهار کرد: «خوشبختانه جنگ ۱۲ روزه، آثار منفی شدید و ماندگار بر کسبوکارها نگذاشت. با این حال، وضعیت فعلی به هیچوجه مطلوب نیست و بخش عمده مشکلات پیش از جنگ وجود داشته است.»
طایی با تأکید بر اینکه بسیاری از مشکلات بنگاهها ریشه در کمبود تخصص، دانش تولید، ضعف سازماندهی صنعتی و ناتوانی در رقابت بینالمللی دارد، ادامه داد: «شاخص پیچیدگی تولید کالا و خدمات در کشور رشد قابل توجهی نداشته و سیاستهای پولی و مالی طی یک دهه گذشته هماهنگی و کارآمدی لازم را نداشتهاند.»
«فاطمه عزیزخانی»، مدیر گروه مطالعات بازار کار مرکز پژوهشهای مجلس، به دادههای رشد اقتصادی خردادماه امسال نسبت به همین ماه در سال پیش اشاره کرد و گفت: «رشد اقتصادی با نفت حدود ۱ درصد مثبت و بدون نفت ۱.۲ درصد منفی بوده است. بخش کشاورزی ۳.۵ درصد و صنعت ۲.۶ درصد رشد منفی داشته، در حالی که خدمات ۳ درصد رشد مثبت ثبت کرده است. این ترکیب باید در انتخاب نمونهها و تحلیل آثار جنگ لحاظ شود، زیرا عدم توازن در نمونهگیری میتواند نتایج را مخدوش کند.»
او یادآور شد: «در کنار آثار جنگ، شوک خروج اتباع خارجی غیرمجاز، قطعی آب، برق و گاز نیز بر اقتصاد و بنگاهها اثرگذار بوده و این سه عامل باید در تحلیلها تفکیک و سهم هر یک مشخص شود.»
به گفته عزیزخانی، اختلال در زنجیره ارزش و محدودیت دسترسی به مواد اولیه از عوامل مهم آسیب به بنگاههاست که باید در پرسشنامهها و تحلیلها منعکس شود.
لزوم حمایت از بنگاههای خرد
میتوان ادعا کرد در نشست بیستم مردادماه، گروهی از زبدهترین و متخصصترین کارشناسان حوزه اشتغال و کسبوکار حضور داشتند و از مجموع اطلاعات این کارشناسان و دادههایی که ارائه دادند، مهمترین مشکلات بنگاهها و کسبوکارها و خطوط اصلی راهکارهای اصلاحی مشخص شد.
قبل از هر چیز، «حمایت از بنگاههای خرد زیر ۱۰ نفر» و تلاش برای رفع مشکلات آنها اهمیت دارد که براساس آمارها بیش از ۸۰ درصد بازار اشتغال کشور را به خود اختصاص دادهاند.
«اصغر آهنیها»، نماینده کارفرمایان در شورای عالی کار و عضو هیأت مدیره کانون عالی کارفرمایان کشور، در این رابطه به آتیهنو گفت: «حذف بوروکراسی زائد، دادن وامهای بانکی قرضالحسنه با بازپرداخت طولانی و امکان استمهال بدهیهای بانکی، تأمین انرژی مورد نیاز این بنگاهها و جلوگیری از قطعی آب، برق و گاز در حد امکان و پرداخت یارانههای حمایتی به این بنگاهها از جمله راهکارهایی است که در حل معضلات متعدد بنگاههای خرد مؤثر است و بخشی از دغدغههای کارفرمایان این بخش را برطرف میسازد.»
این فعال صنفی کارفرمایی با تأکید بر اینکه بیشترین اشتغال کشور در بنگاههای خرد و در گام بعدی، بنگاههای متوسط است که بازار اشتغال ایران را شکل دادهاند، ادامه داد: «وقتی کارفرمای تولیدی میبیند به دلیل دیرکرد در پرداخت اقساط وامهای بانکی، اموالش به حراج گذاشته میشود و مجبور است درب کارگاه را تخته کند، انگیزههایش برای تولید و کارآفرینی کاهش مییابد. دولتیها باید متوجه باشند که هزینههای تولید به صورت تصاعدی افزایش یافته و این مسئله چندان ربطی به جنگ ۱۲ روزه ندارد؛ در سالهای اخیر، هزینههای انرژی، دستمزد، خرید ماشینآلات و مواد اولیه و در کل هزینههای تولید، افزایش چشمگیر یافته است. شما ببینید فقط هزینه خرید مواد اولیه برای راهاندازی دستگاهها یا هزینه اورهال و تعمیرات یک کارخانه چقدر است!» به گفته آهنیها، دولت باید برای پرداخت هزینههای تولید یارانه بدهد. او تأکید کرد: «بایستی یارانه انرژی به کارفرمایان خرد تعلق بگیرد؛ در مورد پرداخت بدهیها به نظام بانکی، سازمان تأمیناجتماعی و سازمان امور مالیاتی، تسهیلگری شود و برنامهای برای اعطای مرتب یارانه دستمزد در دستور کار باشد.» این فعال صنفی کارفرمایی تصریح کرد: «اگر میخواهیم اشتغال موجود حفظ شود و کارفرمایان به ناچار دست به تعدیل نیرو نزنند، باید حمایت از کارفرمایان جدی گرفته شود.»
سیاستهای کلی
ایشان اظهار وفاداری به نظام و تأیید و حمایت از سیاستهای کلی را ضروری و مفید خواندند و افزودند: «اما نباید اختلافنظرهای موجود و این جناح و آن جناح کردن که کاری مضرّ است، غلیظ شود.»
رهبر انقلاب افزودند: «نمیگوییم اعتراض خود را مطرح نکنند، اما اعتراض و انتقاد باید با لحن قابل قبول و پس از تحقیق و اطلاعیابی انجام شود، چرا که گاهی برخی اظهارات و اعتراضهایی که در رسانهها منعکس میشود، ناشی از بیاطلاعی است.»
روشن است که جنگ ۱۲ روزه به آن نتایجی که دشمنان پیش خود متصور بودند و برای آن نقشههای بسیار کشیده بودند، نرسید؛ از یک سو، اتحاد و همدلی مردم در سطحی بینظیر حفظ شد تا جایی که موجب تعجب و بهت بسیاری از بدخواهان، از جمله رسانههای معاند، شد؛ از سوی دیگر، دستگاههای مسئول در حیطههای مختلف، از سیاست گرفته تا اقتصاد، توانستند به خوبی به وظایف قانونی خود در قبال مردم و جامعه هدف عمل کنند. در یک کلام، کاری روی زمین نماند؛ توزیع کالاهای اساسی و ضروری زندگی مردم متوقف نشد؛ حملونقل عمومی داخل شهری و بینشهری با قدرت برقرار بود، بازنشستگان سر وقت حقوق خود را گرفتند و کارمندان و کارگران کشور با تمام توان سر کار حاضر بودند و به مردم خدمترسانی کردند.
چند روز بعد، در سوم مرداد، رهبر انقلاب در پیامی به مناسبت چهلمین روز درگذشت شهدای جنگ ۱۲ روزه تأکید کردند: «مهم آن است که ما از این حقیقت و از تکلیفی که از سوی آن بر دوش ماست، غفلت نکنیم. حفظ اتحاد ملی وظیفه یکایک ما است. شتاب لازم در پیشرفت دانش و فناوری در همه بخشها وظیفه نخبگان علمی است. حفظ عزت و آبروی کشور و ملت، تکلیف بیاغماض گویندگان و قلمزنان است. مجهز کردن روزافزون کشور با ابزارهای حراست از امنیت و استقلال ملی، وظیفه فرماندهان نظامی است. جدیت و پیگیری و به نتیجه رساندن کارهای کشور، وظیفه همه دستگاههای مسئول اجرایی است. هدایت معنوی و نورانی کردن دلها و توصیه به صبر و سکینه و ثبات مردمی، وظیفه حضرات روحانی است. و حفظ شور و شوق و شعور انقلابی، وظیفه یکایک ما و بویژه جوانان است. خدای عزیز رحیم همگان را موفق بدارد.»
همانطور که رهبر انقلاب تأکید کردهاند، «شتاب در پیشرفت دانش و فناوری» و عدم توقف اقدامات لازم برای توسعه ملی، وظیفه همه کارکنان و دستگاهها در بخشهای مختلف است و البته در این مسیر، «اقتصاد در خط مقدم است.»
دغدغههای اصلی کسب و کارها
بیستم مردادماه، «سید مالک حسینی» معاون توسعه، کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در نشست هماندیشی «اقتصاد در خط مقدم» در تحلیل تأثیرات جنگ تحمیلی ۱۲ روزه بر کسبوکارها و افقهای پیش رو اظهار کرد: «در تمام دنیا، جنگها بر کسبوکارها و اقتصاد کشورهای درگیر آن، تأثیرات منفی، مخرب و اجتنابناپذیری دارد.» او با تأکید بر فرایند دادهمحوری در جریان سیاستگذاری بازار کار افزود: «صرف مشاهدات عینی و غیرقابل تعمیم نمیتواند مبنای تصمیمگیریهای کلان باشد. در ایام جنگ ۱۲ روزه، با تشکیل تیمی علمی، فرایند نظرسنجی و افکارسنجی از ۱۰۰۰ نفر از صاحبان کسبوکارها با معیارهای نمونهگیری براساس اندازه بنگاه (خرد، متوسط و کلان) و رسته فعالیت (صنعت، کشاورزی و خدمات) آغاز و نهایی شد.» در این نشست، دغدغههای اصلی کسبوکارها از سوی کارشناسان بررسی شد و اولویتهای حمایتی تعیین گردید؛ از مجموع گفتگوهای این نشست، چند نتیجه کلی حاصل شد. قبل از هر چیز، سید مالک حسینی از سهم ۸۴ درصدی بنگاههای خرد زیر ۱۰ نفر از بازار کار رسمی کشور خبر داد و گفت: «بر این اساس، برای کسبوکارهای خرد، کوچک و خانگی، در حال طراحی بستههای حمایتی از طریق روشهای تأمین مالی اعتباری هستیم.»
«محمد آقاسی»، جامعهشناس و پژوهشگر حوزه افکار عمومی، گزارشی از نظرسنجی «وضعیت کسبوکارهای اقتصادی در جریان جنگ ۱۲ روزه» ارائه کرد. او مهمترین مسئله صاحبان کسبوکارها را در جریان جنگ، قطعی اینترنت با بیش از ۵۷ درصد عنوان کرد و گفت: «براساس این نظرسنجی، ۶۲ درصد کاهش فروش، ۲.۶ درصد افزایش فروش و ۲۵ درصد بدون تغییر را اظهار کردند.»
اما «حسن طایی»، استاد دانشگاه و صاحبنظر حوزه بازار کار، بر نکتهای بسیار بااهمیت دست گذاشت و مشکلات کسبوکارها را از دیدگاهی دیگر بررسی کرد. به اعتقاد او، مشکلات فعلی کسبوکارها به جنگ ۱۲ روزه برنمیگردد و ریشه در سوءمدیریتهای سابق و کاستیهای قدیمی دارد. او با اشاره به اینکه اگر سه یا چهار ماه پیش نظرسنجی از کارفرمایان و اتحادیههای تجاری درباره پیامدهای جنگ انجام میشد، نتایج ارزشمندی برای مقایسه به دست میآمد، اظهار کرد: «خوشبختانه جنگ ۱۲ روزه، آثار منفی شدید و ماندگار بر کسبوکارها نگذاشت. با این حال، وضعیت فعلی به هیچوجه مطلوب نیست و بخش عمده مشکلات پیش از جنگ وجود داشته است.»
طایی با تأکید بر اینکه بسیاری از مشکلات بنگاهها ریشه در کمبود تخصص، دانش تولید، ضعف سازماندهی صنعتی و ناتوانی در رقابت بینالمللی دارد، ادامه داد: «شاخص پیچیدگی تولید کالا و خدمات در کشور رشد قابل توجهی نداشته و سیاستهای پولی و مالی طی یک دهه گذشته هماهنگی و کارآمدی لازم را نداشتهاند.»
«فاطمه عزیزخانی»، مدیر گروه مطالعات بازار کار مرکز پژوهشهای مجلس، به دادههای رشد اقتصادی خردادماه امسال نسبت به همین ماه در سال پیش اشاره کرد و گفت: «رشد اقتصادی با نفت حدود ۱ درصد مثبت و بدون نفت ۱.۲ درصد منفی بوده است. بخش کشاورزی ۳.۵ درصد و صنعت ۲.۶ درصد رشد منفی داشته، در حالی که خدمات ۳ درصد رشد مثبت ثبت کرده است. این ترکیب باید در انتخاب نمونهها و تحلیل آثار جنگ لحاظ شود، زیرا عدم توازن در نمونهگیری میتواند نتایج را مخدوش کند.»
او یادآور شد: «در کنار آثار جنگ، شوک خروج اتباع خارجی غیرمجاز، قطعی آب، برق و گاز نیز بر اقتصاد و بنگاهها اثرگذار بوده و این سه عامل باید در تحلیلها تفکیک و سهم هر یک مشخص شود.»
به گفته عزیزخانی، اختلال در زنجیره ارزش و محدودیت دسترسی به مواد اولیه از عوامل مهم آسیب به بنگاههاست که باید در پرسشنامهها و تحلیلها منعکس شود.
لزوم حمایت از بنگاههای خرد
میتوان ادعا کرد در نشست بیستم مردادماه، گروهی از زبدهترین و متخصصترین کارشناسان حوزه اشتغال و کسبوکار حضور داشتند و از مجموع اطلاعات این کارشناسان و دادههایی که ارائه دادند، مهمترین مشکلات بنگاهها و کسبوکارها و خطوط اصلی راهکارهای اصلاحی مشخص شد.
قبل از هر چیز، «حمایت از بنگاههای خرد زیر ۱۰ نفر» و تلاش برای رفع مشکلات آنها اهمیت دارد که براساس آمارها بیش از ۸۰ درصد بازار اشتغال کشور را به خود اختصاص دادهاند.
«اصغر آهنیها»، نماینده کارفرمایان در شورای عالی کار و عضو هیأت مدیره کانون عالی کارفرمایان کشور، در این رابطه به آتیهنو گفت: «حذف بوروکراسی زائد، دادن وامهای بانکی قرضالحسنه با بازپرداخت طولانی و امکان استمهال بدهیهای بانکی، تأمین انرژی مورد نیاز این بنگاهها و جلوگیری از قطعی آب، برق و گاز در حد امکان و پرداخت یارانههای حمایتی به این بنگاهها از جمله راهکارهایی است که در حل معضلات متعدد بنگاههای خرد مؤثر است و بخشی از دغدغههای کارفرمایان این بخش را برطرف میسازد.»
این فعال صنفی کارفرمایی با تأکید بر اینکه بیشترین اشتغال کشور در بنگاههای خرد و در گام بعدی، بنگاههای متوسط است که بازار اشتغال ایران را شکل دادهاند، ادامه داد: «وقتی کارفرمای تولیدی میبیند به دلیل دیرکرد در پرداخت اقساط وامهای بانکی، اموالش به حراج گذاشته میشود و مجبور است درب کارگاه را تخته کند، انگیزههایش برای تولید و کارآفرینی کاهش مییابد. دولتیها باید متوجه باشند که هزینههای تولید به صورت تصاعدی افزایش یافته و این مسئله چندان ربطی به جنگ ۱۲ روزه ندارد؛ در سالهای اخیر، هزینههای انرژی، دستمزد، خرید ماشینآلات و مواد اولیه و در کل هزینههای تولید، افزایش چشمگیر یافته است. شما ببینید فقط هزینه خرید مواد اولیه برای راهاندازی دستگاهها یا هزینه اورهال و تعمیرات یک کارخانه چقدر است!» به گفته آهنیها، دولت باید برای پرداخت هزینههای تولید یارانه بدهد. او تأکید کرد: «بایستی یارانه انرژی به کارفرمایان خرد تعلق بگیرد؛ در مورد پرداخت بدهیها به نظام بانکی، سازمان تأمیناجتماعی و سازمان امور مالیاتی، تسهیلگری شود و برنامهای برای اعطای مرتب یارانه دستمزد در دستور کار باشد.» این فعال صنفی کارفرمایی تصریح کرد: «اگر میخواهیم اشتغال موجود حفظ شود و کارفرمایان به ناچار دست به تعدیل نیرو نزنند، باید حمایت از کارفرمایان جدی گرفته شود.»
ارسال دیدگاه