آلرژی غذایی در کودکان به سطح هشدار رسیده است
بیتا مهدوی روزنامه نگار
تا همین چند دهه پیش، آلرژی غذایی پدیده‌ای نادر در دوران کودکی به شمار می‌رفت. اما امروز، آمارها از یک تغییر نگران‌کننده حکایت دارند: طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) در آمریکا، از هر ۱۳ کودک، یکی با نوعی آلرژی غذایی زندگی می‌کند. در برخی جوامع شهری و پیشرفته، این عدد به مرز ۳۰ درصد رسیده است.
برای بسیاری از والدین، آلرژی غذایی دیگر صرفاً یک مشکل گوارشی ساده نیست. این اختلال می‌تواند باعث واکنش‌های شدیدی شود؛ از کهیر و تورم گرفته تا تنگی نفس و در موارد نادر، شوک آنافیلاکتیک — حالتی اورژانسی که جان کودک را تهدید می‌کند.
آنچه بدن نمی‌شناسد، دشمن می‌پندارد
دکتر شهاب مدرس، پاتوبیولوژیست و استاد دانشگاه، در گفت‌وگویی با ما، در مورد ماهیت این بیماری گفت: «آلرژی غذایی، در واقع واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن به موادی است که اصولاً بی‌ضررند. بدن کودک، مثلاً نسبت به پروتئین‌های موجود در تخم‌مرغ یا شیر گاو، نوعی پادتن به نام ایمونوگلوبولین E تولید می‌کند. در برخورد بعدی با این ماده، سیستم ایمنی به اشتباه تصور می‌کند با عامل بیماری‌زا روبه‌رو شده و با آزاد کردن موادی مانند هیستامین، واکنش آلرژیک ایجاد می‌کند.»
این واکنش می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود: از علائم خفیف مانند خارش اطراف دهان و آبریزش بینی، تا نشانه‌هایی جدی‌تر مثل ورم لب‌ها، مشکلات تنفسی، یا حتی بیهوشی. دکتر مدرس هشدار می‌دهد: «واکنش‌ها معمولاً ظرف چند دقیقه تا یک ساعت پس از مصرف غذا شروع می‌شوند. این یعنی زمان طلایی برای واکنش به موقع بسیار محدود است.»
مواد غذایی رایج، مظنونان اصلی
در صدر فهرست آلرژن‌های شایع، شیر گاو، تخم‌مرغ، بادام‌زمینی، برخی مغزدانه‌ها، گندم، سویا و غذاهای دریایی قرار دارند. نکته نگران‌کننده آن‌که این مواد در بسیاری از غذاهای آماده و فراوری‌شده موجودند و حذف کامل آن‌ها از رژیم غذایی کودک، هم دشوار و هم پرهزینه است. در ایالات متحده، شدت آلرژی به بادام‌زمینی آنقدر بالاست که برخی مدارس آوردن هر نوع خوراکی حاوی آن را ممنوع کرده‌اند. دکتر مدرس اشاره می‌کند که: «حتی مقادیر بسیار ناچیز از این مواد، مثل رد پای بادام‌زمینی در یک بیسکویت، می‌تواند برای کودک مبتلا مرگبار باشد.»
پوست؛ آینه بدن کودک
نشانه‌های اولیه آلرژی غذایی، گاهی از پوست شروع می‌شود. بسیاری از نوزادانی که بعدها آلرژی پیدا می‌کنند، در ماه‌های ابتدایی عمر دچار اگزما هستند. تحقیقات نشان داده، هرچه اگزما شدیدتر و زودتر بروز کند، احتمال آلرژی غذایی نیز بالاتر می‌رود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد ۴۰ درصد از کودکان مبتلا، واکنش‌هایی را تجربه کرده‌اند که نیازمند درمان فوری در اورژانس بوده است. به همین دلیل، شناخت سریع علائم و آمادگی خانواده‌ها برای واکنش به‌موقع، حیاتی است.
دکتر مدرس می‌گوید: «مهم‌ترین دارو برای واکنش شدید، تزریق خودکار اپی‌نفرین است. در کنار آن، مصرف آنتی‌هیستامین‌ها و کورتون‌ها نیز در کنترل علائم مؤثرند. البته مصرف این داروها باید زیر نظر پزشک باشد.»
مراقبت پیشگیرانه؛ بهترین درمان
در غیاب درمان قطعی، بهترین راهکار، پیشگیری است. والدینی که کودک‌شان مبتلا به آلرژی غذایی است، باید از برچسب مواد غذایی به‌دقت آگاه باشند، مدرسه و مربیان را مطلع کنند و همواره داروهای اضطراری را همراه داشته باشند.
آلرژی غذایی ممکن است با کودک رشد کند یا در برخی موارد، با گذشت زمان برطرف شود. اما تا آن زمان، هر وعده غذایی برای این کودکان می‌تواند همانند میدان مین باشد و برای والدین، تمرینی دائمی در مراقبت و آگاهی.
برای بسیاری از والدین، آلرژی غذایی دیگر صرفاً یک مشکل گوارشی ساده نیست. این اختلال می‌تواند باعث واکنش‌های شدیدی شود؛ از کهیر و تورم گرفته تا تنگی نفس و در موارد نادر، شوک آنافیلاکتیک — حالتی اورژانسی که جان کودک را تهدید می‌کند.
آنچه بدن نمی‌شناسد، دشمن می‌پندارد
دکتر شهاب مدرس، پاتوبیولوژیست و استاد دانشگاه، در گفت‌وگویی با ما، در مورد ماهیت این بیماری گفت: «آلرژی غذایی، در واقع واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن به موادی است که اصولاً بی‌ضررند. بدن کودک، مثلاً نسبت به پروتئین‌های موجود در تخم‌مرغ یا شیر گاو، نوعی پادتن به نام ایمونوگلوبولین E تولید می‌کند. در برخورد بعدی با این ماده، سیستم ایمنی به اشتباه تصور می‌کند با عامل بیماری‌زا روبه‌رو شده و با آزاد کردن موادی مانند هیستامین، واکنش آلرژیک ایجاد می‌کند.»
این واکنش می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود: از علائم خفیف مانند خارش اطراف دهان و آبریزش بینی، تا نشانه‌هایی جدی‌تر مثل ورم لب‌ها، مشکلات تنفسی، یا حتی بیهوشی. دکتر مدرس هشدار می‌دهد: «واکنش‌ها معمولاً ظرف چند دقیقه تا یک ساعت پس از مصرف غذا شروع می‌شوند. این یعنی زمان طلایی برای واکنش به موقع بسیار محدود است.»
مواد غذایی رایج، مظنونان اصلی
در صدر فهرست آلرژن‌های شایع، شیر گاو، تخم‌مرغ، بادام‌زمینی، برخی مغزدانه‌ها، گندم، سویا و غذاهای دریایی قرار دارند. نکته نگران‌کننده آن‌که این مواد در بسیاری از غذاهای آماده و فراوری‌شده موجودند و حذف کامل آن‌ها از رژیم غذایی کودک، هم دشوار و هم پرهزینه است. در ایالات متحده، شدت آلرژی به بادام‌زمینی آنقدر بالاست که برخی مدارس آوردن هر نوع خوراکی حاوی آن را ممنوع کرده‌اند. دکتر مدرس اشاره می‌کند که: «حتی مقادیر بسیار ناچیز از این مواد، مثل رد پای بادام‌زمینی در یک بیسکویت، می‌تواند برای کودک مبتلا مرگبار باشد.»
پوست؛ آینه بدن کودک
نشانه‌های اولیه آلرژی غذایی، گاهی از پوست شروع می‌شود. بسیاری از نوزادانی که بعدها آلرژی پیدا می‌کنند، در ماه‌های ابتدایی عمر دچار اگزما هستند. تحقیقات نشان داده، هرچه اگزما شدیدتر و زودتر بروز کند، احتمال آلرژی غذایی نیز بالاتر می‌رود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد ۴۰ درصد از کودکان مبتلا، واکنش‌هایی را تجربه کرده‌اند که نیازمند درمان فوری در اورژانس بوده است. به همین دلیل، شناخت سریع علائم و آمادگی خانواده‌ها برای واکنش به‌موقع، حیاتی است.
دکتر مدرس می‌گوید: «مهم‌ترین دارو برای واکنش شدید، تزریق خودکار اپی‌نفرین است. در کنار آن، مصرف آنتی‌هیستامین‌ها و کورتون‌ها نیز در کنترل علائم مؤثرند. البته مصرف این داروها باید زیر نظر پزشک باشد.»
مراقبت پیشگیرانه؛ بهترین درمان
در غیاب درمان قطعی، بهترین راهکار، پیشگیری است. والدینی که کودک‌شان مبتلا به آلرژی غذایی است، باید از برچسب مواد غذایی به‌دقت آگاه باشند، مدرسه و مربیان را مطلع کنند و همواره داروهای اضطراری را همراه داشته باشند.
آلرژی غذایی ممکن است با کودک رشد کند یا در برخی موارد، با گذشت زمان برطرف شود. اما تا آن زمان، هر وعده غذایی برای این کودکان می‌تواند همانند میدان مین باشد و برای والدین، تمرینی دائمی در مراقبت و آگاهی.