نقش بیمه‌ها در جبران خسارات‌ جنگی

جواد گودرزی مدیرکل روابط‌عمومی و امور بین‌الملل بیمه مرکزی

صنعت بیمه ایران پس از جنگ ۱۲ روزه اخیر با چالشی بی‌سابقه مواجه شده است. در حالی که قوانین بیمه‌ای جهانی خسارات ناشی از جنگ و آشوب را مستثنی می‌کنند، شرکت‌های بیمه ایرانی در تلاشند با ابتکاراتی نوآورانه، بخشی از خسارات را جبران کنند. این اقدام نه‌تنها به منظور همراهی با حاکمیت و همدلی با مردم آسیب‌دیده انجام می‌شود، بلکه تلاشی است برای نشان دادن تعهد صنعت بیمه به مسئولیت اجتماعی در بحبوحه بحران. با این حال، جبران کامل خسارات وارده نیازمند یک راهکار ملی و هماهنگ است که دولت، نهادهای مرتبط و صنعت بیمه را در یک برنامه جامع گردهم آورد. سخنگوی دولت و مقامات ارشد اخیراً بر ضرورت حمایت از آسیب‌دیدگان تأکید کرده‌اند، اما دو واقعیت کلیدی همچنان برجسته است: نخست، بیمه هنوز به عنوان یک نیاز ضروری در فرهنگ عمومی جا نیفتاده است؛ دوم، ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های این صنعت برای سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده است.
در بسیاری از کشورها، جبران خسارات جنگ از طریق دولت، صندوق‌های ویژه یا سازمان‌های بیمه‌ای بین‌المللی انجام می‌شود. در ایران، شرکت‌های بیمه اعلام کرده‌اند که می‌توانند خسارات خرد مانند خسارات وارده بر منازل مسکونی و خودروهای دارای بیمه‌نامه بدنه یا آتش‌سوزی را پوشش دهند. این اقدام ارزشمند است، زیرا قراردادهای بیمه عادی معمولاً خسارات ناشی از جنگ یا حملات هوایی را شامل نمی‌شوند. با این حال، برخی شرکت‌های بیمه به صورت داوطلبانه پذیرفته‌اند که به بیمه‌گذاران خود، حتی بدون پوشش خاص برای جنگ و ناآرامی، خسارت پرداخت کنند. این تصمیم که مغایر با قواعد استاندارد بیمه‌ای است، با هدف کاهش آلام مردم، ایجاد آرامش روانی و معرفی توانمندی‌های صنعت بیمه به جامعه اتخاذ شده است. اما پرسش اساسی این است: آیا صنعت بیمه ایران به تنهایی قادر به جبران حجم عظیم خسارات وارده است؟ از منظر قواعد فنی و مالی بیمه، پاسخ به این پرسش منفی است.
بیمه مرکزی نیز به عنوان نهاد ناظر، اعلام کرده که می‌تواند اتکایی اجباری برای خسارات خرد را بپذیرد، اما جبران خسارات کلان نیازمند حمایت مالی و ساختاری دولت است. تجربه‌های پیشین مانند ایجاد صندوق ویژه تحریم یا تخصیص بودجه در دوران جنگ ایران و عراق، نشان می‌دهد که بدون پشتیبانی دولت، صنعت بیمه نمی‌تواند ریسک‌های بزرگ را به دوش بکشد. پذیرش یک‌جانبه چنین تعهداتی می‌تواند ثبات مالی این صنعت را به خطر اندازد و چالش‌هایی اساسی ایجاد کند. برای مثال، خسارات زیرساختی یا صنعتی ناشی از جنگ که اغلب هزینه‌های هنگفتی دارند، فراتر از ظرفیت مالی شرکت‌های بیمه داخلی است. برای موفقیت در این مسیر، دولت باید با تخصیص بودجه، ایجاد صندوق‌های ویژه یا ارائه مشوق‌های مالی، از صنعت بیمه حمایت کند. علاوه بر این، افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت بیمه به عنوان یک ابزار مدیریت ریسک نیز ضروری است. همچنین تقویت زیرساخت‌های صنعت بیمه؛ از جمله دیجیتالی‌سازی فرایندها و بهبود ظرفیت اتکایی می‌تواند این صنعت را برای مواجهه با بحران‌های آینده آماده‌تر کند.