نقش مردم در تاب‌آوری اقتصادی
امین شاکری نایب رئیس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق بازرگانی ایران
ناپایداری بازارهای مالی، فشارهای اقتصادی، تورم روانی و تهدید زیرساخت‌های عمومی و تأسیسات انرژی کشور ضرورت اقتصاد مقاومتی و مشارکت گسترده مردم در عرصه اقتصادی را بیش از پیش برجسته کرده است. تجربه بحران اخیر به روشنی نشان داد که حمایت از تولید ملی تا چه حد اهمیت دارد و مردم می‌توانند به عنوان رکن اصلی افزایش تاب‌آوری اقتصادی نقش‌آفرینی کنند. مشارکت مردمی در اقتصاد خرد و کلان توانسته است بسیاری از مشکلات جانبی ناشی از شرایط جنگ را کاهش دهد. برای تحقق اقتصاد مقاومتی، مردم باید بازیگران اصلی این عرصه باشند.
فرهنگ‌سازی عمومی از طریق رسانه‌ها، مراکز آموزشی و نهادهای دینی، همراه با شفاف‌سازی اثرات مثبت مصرف کالای ایرانی بر اشتغال، تولید و خودکفایی ملی می‌تواند مشارکت مردمی را افزایش دهد. مشوق‌هایی مانند کالابرگ، تخفیف‌ها، امتیازهای خرید و فراهم کردن فرصت‌های سرمایه‌گذاری در واحدهای تولیدی کوچک و متوسط ابزارهای مهمی برای تقویت این مشارکت به شمار می‌روند. در جریان جنگ تحمیلی نیز کمک‌های نقدی و خدماتی مردم نقش محوری در کاهش تبعات اقتصادی داشت؛ تأمین سریع اقلام مورد نیاز مناطق آسیب‌دیده، خرید معقولانه و مبتنی بر نیاز واقعی، تداوم فعالیت کسب‌وکارهای کوچک و متوسط و افزایش انسجام اجتماعی از جمله اقداماتی بود که توانست اثرات منفی بحران را به حداقل رساند.
برای جلوگیری از فروپاشی بازارهای مالی در بحران‌های آینده، راهکارهایی نظیر تقویت تولید ملی و زنجیره تأمین داخلی، کاهش مصرف ارز، تنوع‌بخشی به منابع کالا و مسیرهای حمل‌ونقل، ایجاد ذخایر راهبردی، حمایت از بازارهای منطقه‌ای و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای مدیریت بحران‌های اقتصادی ضروری است. همچنین توزیع هوشمند کالا و افزایش مراکز توزیع در سطح کشور می‌تواند از افزایش تقاضای کاذب و التهاب بازار پیشگیری کند. تعامل و همکاری نهادهای اقتصادی با ذی‌نفعان نیز باید در برنامه‌ریزی‌های کلان به منظور کاهش اثرات منفی اقتصادی مورد توجه قرارگیرد.
در بحران اخیر، رفتار مصرف‌کنندگان نیز تغییر کرد و گرایش به مصرف کالای داخلی و صرفه‌جویی به طور قابل توجهی افزایش یافت. جامعه با مصرف آگاهانه، پرهیز از اسراف و خودداری از خرید هیجانی، به دسترسی همه اقشار مردم به کالاها کمک کرد و فضای روانی متشنج را کاهش داد. افزایش مشارکت در طرح‌های خیریه و مسئولیت اجتماعی نیز در این دوران مشاهده شد. کاهش فعالیت‌های سودجویانه و غیرمولد، ترویج خرید جمعی، تبادل کالا و تشکیل بازارچه‌های محلی نمونه‌های دیگری از همبستگی اجتماعی در شرایط جنگی بود که مردم ایران به خوبی از خود نشان دادند. استفاده از ظرفیت‌های مردمی در بازسازی اقتصاد و تولید، ایجاد تعاونی‌های تولیدی، خدماتی و کشاورزی با مشارکت مردم و هدایت نقدینگی به سمت فعالیت‌های مولد از برنامه‌های کلیدی برای آینده به شمار می‌روند. توسعه طرح‌های کارآفرینی و اشتغال‌زایی مبتنی بر آمایش سرزمینی، تأمین مالی جمعی، تقویت آموزش‌های مهارتی، تسهیل صدور مجوزهای کسب‌وکارهای دانش‌بنیان، بخشودگی جرائم تسهیلات خرد بانکی و تمدید مدت پرداخت مالیات و حق بیمه، از مهم‌ترین اقداماتی به شمار می‌روند که باید پس از بحران جنگ در دستور کار دولت قرار گیرند تا اقتصاد کشور بازسازی و مقاوم شود.
فرهنگ‌سازی عمومی از طریق رسانه‌ها، مراکز آموزشی و نهادهای دینی، همراه با شفاف‌سازی اثرات مثبت مصرف کالای ایرانی بر اشتغال، تولید و خودکفایی ملی می‌تواند مشارکت مردمی را افزایش دهد. مشوق‌هایی مانند کالابرگ، تخفیف‌ها، امتیازهای خرید و فراهم کردن فرصت‌های سرمایه‌گذاری در واحدهای تولیدی کوچک و متوسط ابزارهای مهمی برای تقویت این مشارکت به شمار می‌روند. در جریان جنگ تحمیلی نیز کمک‌های نقدی و خدماتی مردم نقش محوری در کاهش تبعات اقتصادی داشت؛ تأمین سریع اقلام مورد نیاز مناطق آسیب‌دیده، خرید معقولانه و مبتنی بر نیاز واقعی، تداوم فعالیت کسب‌وکارهای کوچک و متوسط و افزایش انسجام اجتماعی از جمله اقداماتی بود که توانست اثرات منفی بحران را به حداقل رساند.
برای جلوگیری از فروپاشی بازارهای مالی در بحران‌های آینده، راهکارهایی نظیر تقویت تولید ملی و زنجیره تأمین داخلی، کاهش مصرف ارز، تنوع‌بخشی به منابع کالا و مسیرهای حمل‌ونقل، ایجاد ذخایر راهبردی، حمایت از بازارهای منطقه‌ای و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای مدیریت بحران‌های اقتصادی ضروری است. همچنین توزیع هوشمند کالا و افزایش مراکز توزیع در سطح کشور می‌تواند از افزایش تقاضای کاذب و التهاب بازار پیشگیری کند. تعامل و همکاری نهادهای اقتصادی با ذی‌نفعان نیز باید در برنامه‌ریزی‌های کلان به منظور کاهش اثرات منفی اقتصادی مورد توجه قرارگیرد.
در بحران اخیر، رفتار مصرف‌کنندگان نیز تغییر کرد و گرایش به مصرف کالای داخلی و صرفه‌جویی به طور قابل توجهی افزایش یافت. جامعه با مصرف آگاهانه، پرهیز از اسراف و خودداری از خرید هیجانی، به دسترسی همه اقشار مردم به کالاها کمک کرد و فضای روانی متشنج را کاهش داد. افزایش مشارکت در طرح‌های خیریه و مسئولیت اجتماعی نیز در این دوران مشاهده شد. کاهش فعالیت‌های سودجویانه و غیرمولد، ترویج خرید جمعی، تبادل کالا و تشکیل بازارچه‌های محلی نمونه‌های دیگری از همبستگی اجتماعی در شرایط جنگی بود که مردم ایران به خوبی از خود نشان دادند. استفاده از ظرفیت‌های مردمی در بازسازی اقتصاد و تولید، ایجاد تعاونی‌های تولیدی، خدماتی و کشاورزی با مشارکت مردم و هدایت نقدینگی به سمت فعالیت‌های مولد از برنامه‌های کلیدی برای آینده به شمار می‌روند. توسعه طرح‌های کارآفرینی و اشتغال‌زایی مبتنی بر آمایش سرزمینی، تأمین مالی جمعی، تقویت آموزش‌های مهارتی، تسهیل صدور مجوزهای کسب‌وکارهای دانش‌بنیان، بخشودگی جرائم تسهیلات خرد بانکی و تمدید مدت پرداخت مالیات و حق بیمه، از مهم‌ترین اقداماتی به شمار می‌روند که باید پس از بحران جنگ در دستور کار دولت قرار گیرند تا اقتصاد کشور بازسازی و مقاوم شود.