صنعت کاغذ در تقاطعِ توسعه و فرسودگی
رامین بیات روزنامه نگار
صنایع سلولزی به دلیل نقش کلیدی در تأمین نیازهای روزمره، آموزش، بهداشت و بسته‌بندی از بخش‌های استراتژیک اقتصاد هر کشوری محسوب می‌شوند. این صنایع با تولید محصولاتی مانند کاغذ، مقوا، تیشو، دستمال کاغذی و کارتن، نقشی حیاتی در توسعه اقتصادی و فرهنگی ایفا می‌کند. در ایران، هلدینگ شستا از طریق شرکت‌های زیرمجموعه خود در قالب هلدینگ تاپیکو، یکی از بازیگران اصلی این صنعت است. با این حال، افزایش هزینه‌های تولید، محدودیت‌های انرژی، رقابت با محصولات وارداتی و مشکلات زیرساختی، سودآوری این شرکت‌ها را تحت فشار قرار داده است. در این گزارش، عملکرد مالی و عملیاتی چهار شرکت بورسی شستا در حوزه صنایع سلولزی، شامل صنایع چوب خزر کاسپین (چخزر)، کاغذسازی کاوه (چکاوه)، محصولات کاغذی لطیف (لطیف) و کارتن ایران (چکارن) بررسی شده و چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی این صنعت را بررسی می کنیم.
صنایع چوب خزر کاسپین (چخزر)
شرکت صنایع چوب خزر کاسپین (چخزر) یکی از تولیدکنندگان کلیدی محصولات چوبی و سلولزی در ایران است. گزارش مالی این شرکت برای سال منتهی به اسفند ۱۴۰۳ که در سامانه کدال نیز منتشر شده نشان‌دهنده رشد ۲۸ درصدی درآمد عملیاتی نسبت به سال قبل است. این شرکت در این دوره ۷۳۲ میلیارد تومان درآمد عملیاتی کسب کرد، در حالی که این رقم در سال ۱۴۰۲، ۵۷۱ میلیارد تومان بود. با این حال، افزایش ۳۴ درصدی بهای تمام‌شده تولید (از ۵۰۸ به ۶۸۲ میلیارد تومان) و رشد هزینه‌های فروش، اداری و عمومی، سودآوری شرکت را تحت تأثیر قرار داد. سود ناخالص با کاهش ۲۰ درصدی به ۵۰ میلیارد تومان و سود عملیاتی با افت ۲۶ درصدی به ۴۲ میلیارد تومان رسید. سود خالص نیز با کاهش ۱۰ درصدی، از ۵۵ به ۵۰ میلیارد تومان کاهش یافت.
چالش‌های عملیاتی
یکی از عوامل اصلی کاهش سودآوری چخزر، بازنشستگی ۶۰ نفر از کارکنان بخش تولید بود که علاوه بر کاهش ظرفیت تولید، هزینه‌ای ۲۰ میلیارد تومانی بابت مطالبات بازنشستگان به شرکت تحمیل کرد. همچنین، بیش از ۱۵۰۰ ساعت توقف تولید به دلیل قطعی برق در سال ۱۴۰۳ که دو برابر سال قبل بود، منجر به کاهش ۱۳ درصدی تولید شد. این مشکلات نشان‌دهنده تأثیر منفی محدودیت‌های زیرساختی؛ به‌ویژه در تأمین انرژی، بر عملکرد شرکت است.
برنامه‌های توسعه‌ای
در مجمع عمومی سالانه چخزر که با تقسیم سود نقدی ۲۲۵ تومانی به ازای هر سهم همراه بود، مدیران به برنامه‌های توسعه‌ای شرکت اشاره کردند. این برنامه‌ها شامل بهره‌برداری از خط دوم سایت بابلسر برای تقویت صادرات، بهبود سیستم فیلتراسیون اگزوز، توسعه سیستم‌های اعلان و اطفای حریق و بهسازی خطوط تولید است. این اقدامات با هدف افزایش ظرفیت تولید و کاهش هزینه‌های عملیاتی طراحی شده‌اند.
عملکرد بهار ۱۴۰۴
چخزر در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ عملکرد قابل‌توجهی داشت و با ثبت ۲۶۲ میلیارد تومان درآمد فروش، رشدی ۱۳۰ درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل نشان داد. افزایش نرخ فروش محصولات، عامل اصلی این رشد بود. اگرچه درآمد خرداد نسبت به اردیبهشت کاهش یافت، اما عملکرد کلی بهار نشان‌دهنده بهبود مدیریت و تمرکز بر بازارهای داخلی و صادراتی است. در صورت تداوم این روند، انتظار می‌رود چخزر بتواند جایگاه خود را در بازار سرمایه تقویت کند.
کاغذسازی کاوه (چکاوه)
شرکت کاغذسازی کاوه (چکاوه) در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴، درآمد عملیاتی ۱۴۰ میلیارد تومانی ثبت کرد که نسبت به دوره مشابه سال قبل، رشدی ۱۲۹ درصدی داشت. محصول فلوتینگ ۱۳۰ گرمی با ۱۳۷ میلیارد تومان فروش، نقش کلیدی در این درآمدزایی ایفا کرد. با این حال، گزارش مالی سال ۱۴۰۳ این شرکت نشان‌دهنده زیان خالص ۹۵ میلیارد تومانی است که نسبت به سال قبل، ۱۶۵ درصد افزایش یافته و زیان هر سهم به ۱۳۶۱ ریال رسیده است. سود ناخالص نیز با افت شدید به منفی ۵۳ میلیارد تومان رسید و درآمد عملیاتی با کاهش ۸ درصدی، ۳۹۲ میلیارد تومان ثبت شد.
چالش‌های مالی و عملیاتی
افزایش هزینه‌های تولید، فرسودگی تجهیزات و کاهش تقاضا از جمله عوامل زیان‌دهی چکاوه هستند. همچنین قیمت‌گذاری دستوری و رقابت با محصولات وارداتی، حاشیه سود شرکت را کاهش داده است. این مسائل، چکاوه را در شمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت قرار داد که نشان‌دهنده زیان انباشته بیش از نصف سرمایه شرکت است.
برنامه‌های اصلاحی
در مجمع عمومی چکاوه، هیئت‌مدیره از برنامه افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها برای خروج از شمول ماده ۱۴۱ خبر داد. همچنین پروژه‌های بازسازی و نوسازی بخش خمیرسازی و همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان در دستور کار قرار گرفته است. این شرکت برای تأمین ۶۰ تا ۷۰ درصد هزینه‌های اجرایی این پروژه‌ها، به دنبال اخذ تسهیلات است. هدف این اقدامات، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید برای بازگشت به سودآوری در سال ۱۴۰۴ است.
محصولات کاغذی لطیف
شرکت محصولات کاغذی لطیف در سال ۱۴۰۳ درآمد عملیاتی ۷۳۶ میلیارد تومانی را ثبت کرد که نسبت به ۷۶۹ میلیارد تومان سال قبل، کاهشی ۴ درصدی داشت. افزایش ۷ درصدی بهای تمام‌شده، سود ناخالص را ۳۵ درصد کاهش داد و به ۱۳۵ میلیارد تومان رساند. سود عملیاتی با افت ۶۰ درصدی به ۶۸ میلیارد تومان و سود خالص با کاهش ۵۹ درصدی به ۸۱ میلیارد تومان رسید. سود هر سهم نیز ۴,۰۴۵ ریال محاسبه شد.
مزیت‌ها و چالش‌ها
لطیف به دلیل استفاده از کاغذهای باطله برای تولید تیشو، مزیت رقابتی قابل‌توجهی دارد. با این حال، محدودیت‌های انرژی، افزایش قیمت مواد اولیه، نوسانات ارزی و قیمت‌گذاری دستوری، مانع استفاده کامل از ظرفیت اسمی شرکت شده است. فرسودگی تجهیزات نیز هزینه‌های نگهداری را افزایش داده و بهره‌وری را کاهش داده است.
سیاست‌های سهامداری
در مجمع عمومی لطیف، تقسیم سود نقدی ۱۲۰ ریالی به ازای هر سهم تصویب شد که نشان‌دهنده تعهد شرکت به حفظ منافع سهامداران است. این تصمیم در شرایطی اتخاذ شد که فشارهای مالی و عملیاتی، سودآوری شرکت را تحت تأثیر قرار داده بود.
کارتن ایران (چکارن)
شرکت کارتن ایران (چکارن) در دو ماهه نخست سال ۱۴۰۴، درآمد ۶۵ میلیارد تومانی ثبت کرد که نسبت به ۳۴ میلیارد تومان دوره مشابه سال قبل، رشدی ۹۱ درصدی داشت. فروش اردیبهشت‌ماه با ۴۸ میلیارد تومان، افزایش ۱۰۰ درصدی نسبت به سال گذشته نشان داد. در سال ۱۴۰۳، این شرکت ۳۲۶ میلیارد تومان درآمد فروش داشت که بخش عمده آن مربوط به اسفندماه با ۵۸ میلیارد تومان بود.
عوامل موفقیت
افزایش تقاضای بازار داخلی و بهبود مدیریت فروش از عوامل اصلی رشد درآمدی چکارن بود. این شرکت با تمرکز بر تولید کارتن بسته‌بندی، توانست از فرصت‌های بازار بهره‌برداری کند. همچنین نسبت به سایر شرکت‌های مورد بررسی، چکارن کمتر تحت تأثیر محدودیت‌های انرژی قرار گرفت که به حفظ روند تولید نیز کمک کرد.
تحلیل کلی صنعت سلولزی
صنعت سلولزی ایران با چالش‌های متعددی مواجه است که از جمله آن‌ها می‌توان به افزایش هزینه‌های تولید، محدودیت‌های انرژی، رقابت با محصولات وارداتی و فرسودگی زیرساخت‌ها اشاره کرد. این عوامل، حاشیه سود شرکت‌ها را کاهش داده و برخی مانند چکاوه را به زیان کشانده است. با این حال، فرصت‌هایی مانند افزایش تقاضای داخلی، پتانسیل صادرات و اجرای پروژه‌های نوسازی، می‌توانند به بهبود وضعیت این صنعت کمک کنند. راهکارهای پیشنهادی عبارتند از:
- بهینه‌سازی مصرف انرژی: شرکت‌ها باید با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های کم‌مصرف و همکاری با نهادهای انرژی، اثرات قطعی برق را کاهش دهند.
- نوسازی تجهیزات: بازسازی خطوط تولید و استفاده از فناوری‌های جدید می‌تواند بهره‌وری را افزایش داده و هزینه‌ها را کاهش دهد.
- تمرکز بر صادرات: توسعه بازارهای صادراتی، به‌ویژه در منطقه، می‌تواند درآمدهای ارزی را افزایش دهد و اثرات قیمت‌گذاری دستوری را تعدیل کند.
- همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان: استفاده از نوآوری‌های داخلی برای بهبود فرایندهای تولید و کاهش وابستگی به مواد اولیه وارداتی.
- افزایش سرمایه و مدیریت مالی: اجرای طرح‌های افزایش سرمایه و اخذ تسهیلات هدفمند برای تأمین مالی پروژه‌های توسعه‌ای.
صنعت سلولزی ایران با وجود پتانسیل‌های فراوان، تحت فشار چالش‌های ساختاری و اقتصادی قرار دارد. شرکت‌های بورسی شستا مانند چخزر، چکاوه، لطیف و چکارن با اجرای برنامه‌های اصلاحی و توسعه‌ای، در تلاش برای غلبه بر این چالش‌ها هستند. چخزر و چکارن با رشد درآمدی در بهار ۱۴۰۴، نشانه‌هایی از بهبود نشان داده‌اند، در حالی که چکاوه و لطیف با مشکلات عمیق‌تری مواجهند. با اجرای راهکارهای پیشنهادی و حمایت‌های سیاستی، این صنعت می‌تواند به جایگاه قوی‌تری در اقتصاد ایران دست یابد.
صنایع چوب خزر کاسپین (چخزر)
شرکت صنایع چوب خزر کاسپین (چخزر) یکی از تولیدکنندگان کلیدی محصولات چوبی و سلولزی در ایران است. گزارش مالی این شرکت برای سال منتهی به اسفند ۱۴۰۳ که در سامانه کدال نیز منتشر شده نشان‌دهنده رشد ۲۸ درصدی درآمد عملیاتی نسبت به سال قبل است. این شرکت در این دوره ۷۳۲ میلیارد تومان درآمد عملیاتی کسب کرد، در حالی که این رقم در سال ۱۴۰۲، ۵۷۱ میلیارد تومان بود. با این حال، افزایش ۳۴ درصدی بهای تمام‌شده تولید (از ۵۰۸ به ۶۸۲ میلیارد تومان) و رشد هزینه‌های فروش، اداری و عمومی، سودآوری شرکت را تحت تأثیر قرار داد. سود ناخالص با کاهش ۲۰ درصدی به ۵۰ میلیارد تومان و سود عملیاتی با افت ۲۶ درصدی به ۴۲ میلیارد تومان رسید. سود خالص نیز با کاهش ۱۰ درصدی، از ۵۵ به ۵۰ میلیارد تومان کاهش یافت.
چالش‌های عملیاتی
یکی از عوامل اصلی کاهش سودآوری چخزر، بازنشستگی ۶۰ نفر از کارکنان بخش تولید بود که علاوه بر کاهش ظرفیت تولید، هزینه‌ای ۲۰ میلیارد تومانی بابت مطالبات بازنشستگان به شرکت تحمیل کرد. همچنین، بیش از ۱۵۰۰ ساعت توقف تولید به دلیل قطعی برق در سال ۱۴۰۳ که دو برابر سال قبل بود، منجر به کاهش ۱۳ درصدی تولید شد. این مشکلات نشان‌دهنده تأثیر منفی محدودیت‌های زیرساختی؛ به‌ویژه در تأمین انرژی، بر عملکرد شرکت است.
برنامه‌های توسعه‌ای
در مجمع عمومی سالانه چخزر که با تقسیم سود نقدی ۲۲۵ تومانی به ازای هر سهم همراه بود، مدیران به برنامه‌های توسعه‌ای شرکت اشاره کردند. این برنامه‌ها شامل بهره‌برداری از خط دوم سایت بابلسر برای تقویت صادرات، بهبود سیستم فیلتراسیون اگزوز، توسعه سیستم‌های اعلان و اطفای حریق و بهسازی خطوط تولید است. این اقدامات با هدف افزایش ظرفیت تولید و کاهش هزینه‌های عملیاتی طراحی شده‌اند.
عملکرد بهار ۱۴۰۴
چخزر در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ عملکرد قابل‌توجهی داشت و با ثبت ۲۶۲ میلیارد تومان درآمد فروش، رشدی ۱۳۰ درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل نشان داد. افزایش نرخ فروش محصولات، عامل اصلی این رشد بود. اگرچه درآمد خرداد نسبت به اردیبهشت کاهش یافت، اما عملکرد کلی بهار نشان‌دهنده بهبود مدیریت و تمرکز بر بازارهای داخلی و صادراتی است. در صورت تداوم این روند، انتظار می‌رود چخزر بتواند جایگاه خود را در بازار سرمایه تقویت کند.
کاغذسازی کاوه (چکاوه)
شرکت کاغذسازی کاوه (چکاوه) در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴، درآمد عملیاتی ۱۴۰ میلیارد تومانی ثبت کرد که نسبت به دوره مشابه سال قبل، رشدی ۱۲۹ درصدی داشت. محصول فلوتینگ ۱۳۰ گرمی با ۱۳۷ میلیارد تومان فروش، نقش کلیدی در این درآمدزایی ایفا کرد. با این حال، گزارش مالی سال ۱۴۰۳ این شرکت نشان‌دهنده زیان خالص ۹۵ میلیارد تومانی است که نسبت به سال قبل، ۱۶۵ درصد افزایش یافته و زیان هر سهم به ۱۳۶۱ ریال رسیده است. سود ناخالص نیز با افت شدید به منفی ۵۳ میلیارد تومان رسید و درآمد عملیاتی با کاهش ۸ درصدی، ۳۹۲ میلیارد تومان ثبت شد.
چالش‌های مالی و عملیاتی
افزایش هزینه‌های تولید، فرسودگی تجهیزات و کاهش تقاضا از جمله عوامل زیان‌دهی چکاوه هستند. همچنین قیمت‌گذاری دستوری و رقابت با محصولات وارداتی، حاشیه سود شرکت را کاهش داده است. این مسائل، چکاوه را در شمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت قرار داد که نشان‌دهنده زیان انباشته بیش از نصف سرمایه شرکت است.
برنامه‌های اصلاحی
در مجمع عمومی چکاوه، هیئت‌مدیره از برنامه افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها برای خروج از شمول ماده ۱۴۱ خبر داد. همچنین پروژه‌های بازسازی و نوسازی بخش خمیرسازی و همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان در دستور کار قرار گرفته است. این شرکت برای تأمین ۶۰ تا ۷۰ درصد هزینه‌های اجرایی این پروژه‌ها، به دنبال اخذ تسهیلات است. هدف این اقدامات، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید برای بازگشت به سودآوری در سال ۱۴۰۴ است.
محصولات کاغذی لطیف
شرکت محصولات کاغذی لطیف در سال ۱۴۰۳ درآمد عملیاتی ۷۳۶ میلیارد تومانی را ثبت کرد که نسبت به ۷۶۹ میلیارد تومان سال قبل، کاهشی ۴ درصدی داشت. افزایش ۷ درصدی بهای تمام‌شده، سود ناخالص را ۳۵ درصد کاهش داد و به ۱۳۵ میلیارد تومان رساند. سود عملیاتی با افت ۶۰ درصدی به ۶۸ میلیارد تومان و سود خالص با کاهش ۵۹ درصدی به ۸۱ میلیارد تومان رسید. سود هر سهم نیز ۴,۰۴۵ ریال محاسبه شد.
مزیت‌ها و چالش‌ها
لطیف به دلیل استفاده از کاغذهای باطله برای تولید تیشو، مزیت رقابتی قابل‌توجهی دارد. با این حال، محدودیت‌های انرژی، افزایش قیمت مواد اولیه، نوسانات ارزی و قیمت‌گذاری دستوری، مانع استفاده کامل از ظرفیت اسمی شرکت شده است. فرسودگی تجهیزات نیز هزینه‌های نگهداری را افزایش داده و بهره‌وری را کاهش داده است.
سیاست‌های سهامداری
در مجمع عمومی لطیف، تقسیم سود نقدی ۱۲۰ ریالی به ازای هر سهم تصویب شد که نشان‌دهنده تعهد شرکت به حفظ منافع سهامداران است. این تصمیم در شرایطی اتخاذ شد که فشارهای مالی و عملیاتی، سودآوری شرکت را تحت تأثیر قرار داده بود.
کارتن ایران (چکارن)
شرکت کارتن ایران (چکارن) در دو ماهه نخست سال ۱۴۰۴، درآمد ۶۵ میلیارد تومانی ثبت کرد که نسبت به ۳۴ میلیارد تومان دوره مشابه سال قبل، رشدی ۹۱ درصدی داشت. فروش اردیبهشت‌ماه با ۴۸ میلیارد تومان، افزایش ۱۰۰ درصدی نسبت به سال گذشته نشان داد. در سال ۱۴۰۳، این شرکت ۳۲۶ میلیارد تومان درآمد فروش داشت که بخش عمده آن مربوط به اسفندماه با ۵۸ میلیارد تومان بود.
عوامل موفقیت
افزایش تقاضای بازار داخلی و بهبود مدیریت فروش از عوامل اصلی رشد درآمدی چکارن بود. این شرکت با تمرکز بر تولید کارتن بسته‌بندی، توانست از فرصت‌های بازار بهره‌برداری کند. همچنین نسبت به سایر شرکت‌های مورد بررسی، چکارن کمتر تحت تأثیر محدودیت‌های انرژی قرار گرفت که به حفظ روند تولید نیز کمک کرد.
تحلیل کلی صنعت سلولزی
صنعت سلولزی ایران با چالش‌های متعددی مواجه است که از جمله آن‌ها می‌توان به افزایش هزینه‌های تولید، محدودیت‌های انرژی، رقابت با محصولات وارداتی و فرسودگی زیرساخت‌ها اشاره کرد. این عوامل، حاشیه سود شرکت‌ها را کاهش داده و برخی مانند چکاوه را به زیان کشانده است. با این حال، فرصت‌هایی مانند افزایش تقاضای داخلی، پتانسیل صادرات و اجرای پروژه‌های نوسازی، می‌توانند به بهبود وضعیت این صنعت کمک کنند. راهکارهای پیشنهادی عبارتند از:
- بهینه‌سازی مصرف انرژی: شرکت‌ها باید با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های کم‌مصرف و همکاری با نهادهای انرژی، اثرات قطعی برق را کاهش دهند.
- نوسازی تجهیزات: بازسازی خطوط تولید و استفاده از فناوری‌های جدید می‌تواند بهره‌وری را افزایش داده و هزینه‌ها را کاهش دهد.
- تمرکز بر صادرات: توسعه بازارهای صادراتی، به‌ویژه در منطقه، می‌تواند درآمدهای ارزی را افزایش دهد و اثرات قیمت‌گذاری دستوری را تعدیل کند.
- همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان: استفاده از نوآوری‌های داخلی برای بهبود فرایندهای تولید و کاهش وابستگی به مواد اولیه وارداتی.
- افزایش سرمایه و مدیریت مالی: اجرای طرح‌های افزایش سرمایه و اخذ تسهیلات هدفمند برای تأمین مالی پروژه‌های توسعه‌ای.
صنعت سلولزی ایران با وجود پتانسیل‌های فراوان، تحت فشار چالش‌های ساختاری و اقتصادی قرار دارد. شرکت‌های بورسی شستا مانند چخزر، چکاوه، لطیف و چکارن با اجرای برنامه‌های اصلاحی و توسعه‌ای، در تلاش برای غلبه بر این چالش‌ها هستند. چخزر و چکارن با رشد درآمدی در بهار ۱۴۰۴، نشانه‌هایی از بهبود نشان داده‌اند، در حالی که چکاوه و لطیف با مشکلات عمیق‌تری مواجهند. با اجرای راهکارهای پیشنهادی و حمایت‌های سیاستی، این صنعت می‌تواند به جایگاه قوی‌تری در اقتصاد ایران دست یابد.