کاهش 18 درصدی مهاجرت پزشکان
گزارش اخیر وزارت بهداشت ایران نشان می‌دهد که در سال 1403، مهاجرت پزشکان و پرستاران به طور قابل‌توجهی کاهش یافته است. تعداد پزشکان متقاضی دریافت گواهی عدم سوءپیشینه فعالیت پزشکی (Goodstanding) در سال 1403 نسبت به سال 1402 با کاهش 18 درصدی مواجه شده که بیشترین افت طی بازه 1398 تا 1403 است. در مورد پرستاران نیز از مرداد 1403، کاهش چشمگیری در تقاضای گواهی مشابه مشاهده شده است. به عنوان مثال، تعداد متقاضیان در شهریور 1403 به 88 نفر کاهش یافت، در حالی که در ماه‌های پیشین این تعداد بالای 115 نفر بود. این کاهش در حالی رخ داده که طی سال‌های 1398 تا 1402، تقاضا برای مهاجرت کادر درمان به طور مداوم افزایش داشت.
عوامل متعددی در کاهش مهاجرت کادر درمان در سال 1403 دخیل بوده‌اند. در سال‌های 1398 تا 1402، نارضایتی‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، از جمله گرانی دلار و سیاست‌هایی نظیر افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی بدون زیرساخت مناسب، انگیزه مهاجرت را تقویت کرده بود. همچنین، خالص‌سازی دانشگاه‌ها و اخراج اساتید مستقل به دلیل ناهمسویی با دولت سیزدهم، به تصمیم‌گیری برای مهاجرت دامن زد. اما در سال 1403، موانع مالی مانند افزایش هزینه آزادسازی مدارک پزشکی و احتمال بهبود نسبی شرایط اقتصادی یا کاهش التهابات اجتماعی ممکن است به کاهش تقاضا منجر شده باشد. در مورد پرستاران، اجرای ناقص قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری و اعتراضات گسترده در سال‌های 1401 و 1402، انگیزه مهاجرت را بالا برده بود، اما کاهش تقاضا در 1403 می‌تواند به دلیل خستگی از موانع مالی یا تغییر در سیاست‌های دولت باشد.
کاهش مهاجرت کادر درمان می‌تواند نشانه‌ای از بهبود شرایط یا کاهش فشارهای اجتماعی و اقتصادی باشد، اما همچنان چالش‌هایی جدی برای نظام سلامت ایران وجود دارد. از دست رفتن پزشکان و پرستاران در سال‌های 1398 تا 1402 ضربه مهلکی به نظام سلامت وارد کرد. کاهش مهاجرت در 1403 ممکن است به حفظ نیروی انسانی کمک کند، اما اگر ریشه‌های نارضایتی مانند اجرای ناقص قوانین، کمبود زیرساخت‌های آموزشی، و تنش‌های سیاسی حل نشود، این روند ممکن است موقتی باشد. برای پرستاران، کاهش ورودی به دانشکده‌های پرستاری و انصراف از خدمت نشان‌دهنده بحران عمیق‌تر در این حرفه است که نیازمند توجه فوری است.
دولت باید با تمرکز بر ریشه‌های نارضایتی کادر درمان، از جمله بهبود شرایط اقتصادی، اجرای کامل قوانین مانند تعرفه‌گذاری پرستاری، و ایجاد فضای بازتر برای گفت‌وگوهای اجتماعی، مانع از بازگشت روند صعودی مهاجرت شود. بازنگری در سیاست‌های آموزشی، مانند افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو بدون زیرساخت، و توقف خالص‌سازی دانشگاه‌ها می‌تواند اعتماد کادر درمان را بازگرداند. همچنین، کاهش موانع مالی غیرمنطقی برای مهاجرت و در عین حال ایجاد انگیزه‌های مثبت برای ماندن، مانند بهبود حقوق و شرایط کاری، ضروری است. بدون این اقدامات، کاهش مهاجرت در 1403 ممکن است تنها یک توقف موقت در مسیر فرسایش نیروی انسانی نظام سلامت باشد.
عوامل متعددی در کاهش مهاجرت کادر درمان در سال 1403 دخیل بوده‌اند. در سال‌های 1398 تا 1402، نارضایتی‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، از جمله گرانی دلار و سیاست‌هایی نظیر افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی بدون زیرساخت مناسب، انگیزه مهاجرت را تقویت کرده بود. همچنین، خالص‌سازی دانشگاه‌ها و اخراج اساتید مستقل به دلیل ناهمسویی با دولت سیزدهم، به تصمیم‌گیری برای مهاجرت دامن زد. اما در سال 1403، موانع مالی مانند افزایش هزینه آزادسازی مدارک پزشکی و احتمال بهبود نسبی شرایط اقتصادی یا کاهش التهابات اجتماعی ممکن است به کاهش تقاضا منجر شده باشد. در مورد پرستاران، اجرای ناقص قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری و اعتراضات گسترده در سال‌های 1401 و 1402، انگیزه مهاجرت را بالا برده بود، اما کاهش تقاضا در 1403 می‌تواند به دلیل خستگی از موانع مالی یا تغییر در سیاست‌های دولت باشد.
کاهش مهاجرت کادر درمان می‌تواند نشانه‌ای از بهبود شرایط یا کاهش فشارهای اجتماعی و اقتصادی باشد، اما همچنان چالش‌هایی جدی برای نظام سلامت ایران وجود دارد. از دست رفتن پزشکان و پرستاران در سال‌های 1398 تا 1402 ضربه مهلکی به نظام سلامت وارد کرد. کاهش مهاجرت در 1403 ممکن است به حفظ نیروی انسانی کمک کند، اما اگر ریشه‌های نارضایتی مانند اجرای ناقص قوانین، کمبود زیرساخت‌های آموزشی، و تنش‌های سیاسی حل نشود، این روند ممکن است موقتی باشد. برای پرستاران، کاهش ورودی به دانشکده‌های پرستاری و انصراف از خدمت نشان‌دهنده بحران عمیق‌تر در این حرفه است که نیازمند توجه فوری است.
دولت باید با تمرکز بر ریشه‌های نارضایتی کادر درمان، از جمله بهبود شرایط اقتصادی، اجرای کامل قوانین مانند تعرفه‌گذاری پرستاری، و ایجاد فضای بازتر برای گفت‌وگوهای اجتماعی، مانع از بازگشت روند صعودی مهاجرت شود. بازنگری در سیاست‌های آموزشی، مانند افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو بدون زیرساخت، و توقف خالص‌سازی دانشگاه‌ها می‌تواند اعتماد کادر درمان را بازگرداند. همچنین، کاهش موانع مالی غیرمنطقی برای مهاجرت و در عین حال ایجاد انگیزه‌های مثبت برای ماندن، مانند بهبود حقوق و شرایط کاری، ضروری است. بدون این اقدامات، کاهش مهاجرت در 1403 ممکن است تنها یک توقف موقت در مسیر فرسایش نیروی انسانی نظام سلامت باشد.