بحران کم‌آبی و چالش صنایع
نسیم توکل فعال اقتصادی
ایران با اقلیمی خشک و نیمه‌خشک، سال‌هاست با بحران کم‌آبی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند؛ بحرانی که آثار آن در سال گذشته با کاهش تولید برق و بروز خاموشی‌های گسترده، بیش از پیش آشکار شد. این خاموشی‌ها زیان سنگینی به صنایع کشور وارد کرد و برخی واحدهای تولیدی ناچار به توقف یا کاهش فعالیت شدند. پیش‌بینی‌ها نیز حاکی از آن است که در تابستان پیش‌رو و همچنین سال آینده، به‌دلیل تداوم تغییرات اقلیمی و ضعف در مدیریت منابع آبی، این بحران شدت بیشتری خواهد یافت.
بر اساس داده‌های وزارت نیرو، میانگین بارش سالانه در ایران تنها ۲۵۰ میلی‌متر است؛ رقمی که کمتر از یک‌سوم میانگین جهانی است. افزون بر این، حدود ۹۰ درصد منابع آبی کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود؛ بخشی که بهره‌وری آن پایین و فاصله زیادی با استانداردهای جهانی دارد. به‌عنوان نمونه، در ایران به‌طور متوسط ۲۵۰۰ متر مکعب آب در هر هکتار مصرف می‌شود، در حالی که این رقم در کشورهای پیشرفته به حدود ۱۰۰۰ متر مکعب محدود شده است. هم‌زمان با کاهش بهره‌وری، فروش محصولات کشاورزی نیز افت کرده و بازار داخلی و خارجی خود را به رقبای منطقه‌ای واگذار کرده‌اند.
کم‌آبی نه‌تنها بر کشاورزی بلکه بر صنایع آب‌بر از جمله نساجی و صنایع غذایی نیز تأثیرگذار بوده است. کاهش منابع آبی منجر به افزایش هزینه‌های تولید و افت کیفیت محصول شده که در نهایت واحدهای صنعتی را به کاهش سطح فعالیت و حتی تعدیل نیرو سوق می‌دهد. این روند می‌تواند نرخ بیکاری را افزایش داده و دامنه بحران اقتصادی را گسترش دهد. برآوردها نشان می‌دهد هر سال حدود سه میلیارد متر مکعب از منابع آب زیرزمینی کشور کاسته می‌شود؛ رقمی نگران‌کننده که نیاز به اصلاح فوری در سیاست‌گذاری‌ها دارد.
راهکارهای فنی برای مقابله با این بحران در دسترس است. توسعه آبیاری قطره‌ای و هوشمند می‌تواند تا ۷۰ درصد مصرف آب را کاهش دهد. دولت باید با ارائه تسهیلات مالی و آموزش‌های گسترده، زمینه استفاده از این فناوری‌ها را برای کشاورزان و تولیدکنندگان فراهم کند. تصفیه و بازچرخانی پساب نیز به‌عنوان گزینه‌ای پایدار، می‌تواند بخشی از نیاز آبی صنایع و کشاورزی را تأمین کند. استفاده از فناوری‌های سبز در خطوط تولید، علاوه بر کاهش مصرف آب، به توسعه پایدار نیز کمک می‌کند. در این میان، تقویت ارتباط میان دولت و شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی می‌تواند به بومی‌سازی تجهیزات پیشرفته و ارتقای تاب‌آوری صنایع در برابر کم‌آبی منجر شود.