مرگ بی‌صدا روی آسفالت تصادفات
مهدیار عبدالهی روزنامه نگار
جاده‌های ایران هر ساله به گورستان خاموشی تبدیل می‌شود که هزاران خانواده را به سوگ می‌نشاند. آمارهای تکان‌دهنده یک دهه اخیر نشان می‌دهد بیش از ۱۸۵ هزار نفر در پیچ‌وخم‌های ناامن جاده‌ها و بی‌توجهی‌ها جان باخته‌اند. اینجا نه جنگ است، نه زلزله؛ تنها برخی علل مهم از جمله بی‌احتیاطی، جاده‌های فرسوده و خودروهای ناایمن هستند که هر ۴۷ دقیقه، یک ایرانی را به کام مرگ می‌کشانند.
سردار تیمور حسینی، رئیس پلیس راهور فراجا 16 فروردین 1404 اعلام کرد که در مدت ۲۱ روز اجرای طرح نوروزی، شاهد ۷۳۸ فقره تصادف منجر به فوت بودیم که در مجموع ۸۸۰ نفر از هموطنان، جان خود را از دست دادند. حسینی همچنین گفت: «در بازه زمانی ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۴ به میزان ۱۵ هزار و ۸۳۳ فقره تصادف جرحی ثبت شد که طی آن ۲۰ هزار و 109 نفر مجروح شدند و ۸۵۷۲ فقره تصادف خسارتی نیز به وقوع پیوست.» این در حالی است که پزشکی قانونی کشور اعلام کرد در سال گذشته تعداد تلفات حوادث رانندگی با رشد ۲.۸ درصدی به ۲۰ هزار و ۴۵ نفر رسید. مرکز پژوهش‌های مجلس نیز پیش‌تر در گزارشی هشدار داده بود که مرگ‌و‌میر بر اثر تصادفات رانندگی در ایران، در سال ۱۴۰۲ به ۲۰ هزار نفر رسیده است.
تحلیل روند آمار تصادفات
بررسی مجموع آخرین آمارهای رسمی احصا شده از گزارش‌های پزشکی قانونی، پلیس راهور و اورژانس کشور نشان می‌دهد که تصادفات جاده‌ای در 11 سال اخیر به‌طور متوسط سالانه 16 هزار و 800 کشته و270 هزار مصدوم بر جای گذاشته و سال 1403 نیز با وجود هشدارهای کارشناسان روند صعودی داشته است.
همچنین تحلیل روند 11 ساله آمار تصادفات نشان می‌دهد که بیشترین افزایش در سال 1403 با 18 هزار و 210 نفر فوتی و بیشترین کاهش در سال 1399 تحت‌تأثیر کرونا بوده است. همچنین هشدار رشد 12.5 درصدی فوتی‌ها در سال 1399 تا 1403 قابل‌تأمل است.
کارشناسان همواره در تبیین دلایل کاهشی‌نبودن آمار تصادفات جاده‌ای عواملی همچون سرعت غیرمجاز (۴۰ درصد تصادفات مرگبار)، خودروهای فرسوده (۳۰درصد ناوگان کشور)، جاده‌های ناایمن (۱۵درصد تصادفات در محورهای پرخطر) و کمبود نظارت شبانه‌روزی پلیس در برخی محورها را بسیار اثرگذار می‌دانند، موضوعی که اخیراً نیز سیدحسن موسوی‌چلک، معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور بر آن صحه گذاشت.
جاده ناایمن و خودروی بی‌کیفیت
موسوی‌چلک، در گفت‌وگو با آتیه نو نیروی‌انسانی، جاده‌های ناایمن و کیفیت پایین ایمنی خودروها را در افزایش آمار تصادفات مؤثر دانست و بیان کرد: «با وجود کاهش روند فوتی‌ها از حدود ۲۷ هزار به حدود ۱۶ هزار نفر در سال‌های گذشته، در سال 1402 با افزایش آمار مرگ‌و‌میر در کشور مواجه بودیم.» او با اشاره به اینکه روزانه حدود ۵۵ نفر در ایران جان خود را از دست می‌دهند، گفت: «با این وصف تقریباً هر ساعت ۲ تا ۳ نفر بر اثر تصادفات رانندگی فوت می‌کنند، به همین دلیل در سال‌های اخیر آمار بالای تصادفات رانندگی و فوتی‌های ناشی از آن به یکی از نگرانی‌های جدی کشور تبدیل شده است.»
معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی با اشاره به اینکه در حال حاضر تعداد ۲۸۰ هزار و ۵۰۰ زن سرپرست خانوار از خدمات حمایتی بهره‌مندند، در خصوص سهم فوتی‌های ناشی از تصادف توضیح داد: «20 درصد این آمار معادل ۵۶ هزار و ۱۰۰ نفر به علت فوت همسر در تصادف، تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور قرار گرفته‌اند.»
معلولیت‌های ناشی از تصادفات
معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی، بزرگ‌ترشدن سازمان‌های اجتماعی ایران را یکی از پیامدهای فوتی‌های ناشی از تصادفات دانست و افزود: «هر اندازه سرپرستان مرد خانوار بر اثر تصادف جان خود را از دست بدهند به همان میزان ضرورت حمایت از زنان سرپرست خانوار از طریق سازمان‌های حمایتی مضاعف می‌شود.»
موسوی‌چلک تأکید کرد: «افزایش آمار زنان سرپرست خانوار و فرزندان بی‌سرپرست، از جمله پیامدهای فوت مردان و سرپرست خانوار یا والدین و از سوی دیگر آمار معلولیت‌های ناشی از تصادفات تأمل برانگیز است.»
او با اشاره به اینکه معلولیت‌های ناشی از تصادفات، نیروی انسانی را از چرخه فعالیت خارج می‌کند، گفت: «نتایج برخی از پژوهش‌ها بر عامل رفتاری به عنوان علت اصلی سه‌پنجم تصادفات تأکید می‌کند. طبیعتاً اگر تصادف به مرگ نینجامد، در صورت وقوع معلولیت، فعالیت فرد دچار اختلال می‌شود.» این مقام مسئول ادامه داد: «در شرایطی که اقدامات ارزنده پلیس به کاهش چشمگیر کشته‌شدگان منجر نشده و از سوی دیگر داشتن جاده‌های ایمن و خودروهای باکیفیت تحقق نیافته، راه‌اندازی پویش‌های مختلف می‌تواند مؤثر باشد.»
معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی افزود: «پیامدهای فوتی‌ها در قالب زنان سرپرست خانوار و فرزندان بی‌سرپرست و معلولیت های ناشی از تصادفات نه تنها باعث عریض و طویل شدن سازمان های اجتماعی ارائه‌دهنده خدمات است، بلکه به تبعنآن آن، دولت بار مالی هنگفتی متحمل می‌شود. همچنین با آسیب‌پذیری کودکان و نوجوانان و جوانان، چالش پیش روی کشور دوچندان خواهد شد.»
موسوی‌چلک پویش #نه به تصادف را ابزار رسانه‌ای مؤثری در راستای هشدار به عامل انسانی دانست و گفت: «با اعتقاد به اینکه پیشگیری بهتر از درمان است و صد البته که نمی‌توانیم با بی‌تفاوتی، تنها پس از وقوع حادثه و تصادف به ارائه خدمات به بازماندگان حوادث بیندیشیم، به همین سبب نوروز امسال اجرای پویش نه به تصادف کلید خورد. امیدواریم این کار در راستای هشدار و کاهش میزان تصادفات اثرگذار بوده باشد.»
سردار تیمور حسینی، رئیس پلیس راهور فراجا 16 فروردین 1404 اعلام کرد که در مدت ۲۱ روز اجرای طرح نوروزی، شاهد ۷۳۸ فقره تصادف منجر به فوت بودیم که در مجموع ۸۸۰ نفر از هموطنان، جان خود را از دست دادند. حسینی همچنین گفت: «در بازه زمانی ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۴ به میزان ۱۵ هزار و ۸۳۳ فقره تصادف جرحی ثبت شد که طی آن ۲۰ هزار و 109 نفر مجروح شدند و ۸۵۷۲ فقره تصادف خسارتی نیز به وقوع پیوست.» این در حالی است که پزشکی قانونی کشور اعلام کرد در سال گذشته تعداد تلفات حوادث رانندگی با رشد ۲.۸ درصدی به ۲۰ هزار و ۴۵ نفر رسید. مرکز پژوهش‌های مجلس نیز پیش‌تر در گزارشی هشدار داده بود که مرگ‌و‌میر بر اثر تصادفات رانندگی در ایران، در سال ۱۴۰۲ به ۲۰ هزار نفر رسیده است.
تحلیل روند آمار تصادفات
بررسی مجموع آخرین آمارهای رسمی احصا شده از گزارش‌های پزشکی قانونی، پلیس راهور و اورژانس کشور نشان می‌دهد که تصادفات جاده‌ای در 11 سال اخیر به‌طور متوسط سالانه 16 هزار و 800 کشته و270 هزار مصدوم بر جای گذاشته و سال 1403 نیز با وجود هشدارهای کارشناسان روند صعودی داشته است.
همچنین تحلیل روند 11 ساله آمار تصادفات نشان می‌دهد که بیشترین افزایش در سال 1403 با 18 هزار و 210 نفر فوتی و بیشترین کاهش در سال 1399 تحت‌تأثیر کرونا بوده است. همچنین هشدار رشد 12.5 درصدی فوتی‌ها در سال 1399 تا 1403 قابل‌تأمل است.
کارشناسان همواره در تبیین دلایل کاهشی‌نبودن آمار تصادفات جاده‌ای عواملی همچون سرعت غیرمجاز (۴۰ درصد تصادفات مرگبار)، خودروهای فرسوده (۳۰درصد ناوگان کشور)، جاده‌های ناایمن (۱۵درصد تصادفات در محورهای پرخطر) و کمبود نظارت شبانه‌روزی پلیس در برخی محورها را بسیار اثرگذار می‌دانند، موضوعی که اخیراً نیز سیدحسن موسوی‌چلک، معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور بر آن صحه گذاشت.
جاده ناایمن و خودروی بی‌کیفیت
موسوی‌چلک، در گفت‌وگو با آتیه نو نیروی‌انسانی، جاده‌های ناایمن و کیفیت پایین ایمنی خودروها را در افزایش آمار تصادفات مؤثر دانست و بیان کرد: «با وجود کاهش روند فوتی‌ها از حدود ۲۷ هزار به حدود ۱۶ هزار نفر در سال‌های گذشته، در سال 1402 با افزایش آمار مرگ‌و‌میر در کشور مواجه بودیم.» او با اشاره به اینکه روزانه حدود ۵۵ نفر در ایران جان خود را از دست می‌دهند، گفت: «با این وصف تقریباً هر ساعت ۲ تا ۳ نفر بر اثر تصادفات رانندگی فوت می‌کنند، به همین دلیل در سال‌های اخیر آمار بالای تصادفات رانندگی و فوتی‌های ناشی از آن به یکی از نگرانی‌های جدی کشور تبدیل شده است.»
معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی با اشاره به اینکه در حال حاضر تعداد ۲۸۰ هزار و ۵۰۰ زن سرپرست خانوار از خدمات حمایتی بهره‌مندند، در خصوص سهم فوتی‌های ناشی از تصادف توضیح داد: «20 درصد این آمار معادل ۵۶ هزار و ۱۰۰ نفر به علت فوت همسر در تصادف، تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور قرار گرفته‌اند.»
معلولیت‌های ناشی از تصادفات
معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی، بزرگ‌ترشدن سازمان‌های اجتماعی ایران را یکی از پیامدهای فوتی‌های ناشی از تصادفات دانست و افزود: «هر اندازه سرپرستان مرد خانوار بر اثر تصادف جان خود را از دست بدهند به همان میزان ضرورت حمایت از زنان سرپرست خانوار از طریق سازمان‌های حمایتی مضاعف می‌شود.»
موسوی‌چلک تأکید کرد: «افزایش آمار زنان سرپرست خانوار و فرزندان بی‌سرپرست، از جمله پیامدهای فوت مردان و سرپرست خانوار یا والدین و از سوی دیگر آمار معلولیت‌های ناشی از تصادفات تأمل برانگیز است.»
او با اشاره به اینکه معلولیت‌های ناشی از تصادفات، نیروی انسانی را از چرخه فعالیت خارج می‌کند، گفت: «نتایج برخی از پژوهش‌ها بر عامل رفتاری به عنوان علت اصلی سه‌پنجم تصادفات تأکید می‌کند. طبیعتاً اگر تصادف به مرگ نینجامد، در صورت وقوع معلولیت، فعالیت فرد دچار اختلال می‌شود.» این مقام مسئول ادامه داد: «در شرایطی که اقدامات ارزنده پلیس به کاهش چشمگیر کشته‌شدگان منجر نشده و از سوی دیگر داشتن جاده‌های ایمن و خودروهای باکیفیت تحقق نیافته، راه‌اندازی پویش‌های مختلف می‌تواند مؤثر باشد.»
معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی افزود: «پیامدهای فوتی‌ها در قالب زنان سرپرست خانوار و فرزندان بی‌سرپرست و معلولیت های ناشی از تصادفات نه تنها باعث عریض و طویل شدن سازمان های اجتماعی ارائه‌دهنده خدمات است، بلکه به تبعنآن آن، دولت بار مالی هنگفتی متحمل می‌شود. همچنین با آسیب‌پذیری کودکان و نوجوانان و جوانان، چالش پیش روی کشور دوچندان خواهد شد.»
موسوی‌چلک پویش #نه به تصادف را ابزار رسانه‌ای مؤثری در راستای هشدار به عامل انسانی دانست و گفت: «با اعتقاد به اینکه پیشگیری بهتر از درمان است و صد البته که نمی‌توانیم با بی‌تفاوتی، تنها پس از وقوع حادثه و تصادف به ارائه خدمات به بازماندگان حوادث بیندیشیم، به همین سبب نوروز امسال اجرای پویش نه به تصادف کلید خورد. امیدواریم این کار در راستای هشدار و کاهش میزان تصادفات اثرگذار بوده باشد.»