تبعات حرکت به سمت ارز تک‌نرخی
بهاءالدین حسینی هاشمی مدیر عامل اسبق بانک صادرات
نرخ ارز در دو ماه اخیر مسیری هیجانی را در پیش داشت که عوامل درونی و بیرونی بسیاری در این وضعیت اثرگذار بوده است. یکی از مهم‌ترین اقداماتی که در مدت اخیر بر بازار ارز اثرگذار بود، رویکرد تک‌نرخی کردن ارز است. این سیاست نرخ ارز را از نرخ دستوری خارج کرد و متعاقب آن دیگر دولت مجبور به توزیع ارز در بازار غیر تجاری نیست.
برخی کسانی که در بازار غیرتجاری ارز هستند و تقاضای ارزی دارند، در گذشته و پیش از تغییر رویکرد دولت برای حرکت به سمت تک نرخی کردن ارز، از بازار ارز رانت کسب می‌کردند و بی‌شک امروز بسیاری از کسانی که از چندنرخی بودن ارز منتفع می‌شدند، تلاش می‌کنند که با جوسازی در بازار آزاد، دولت و سیاست‌گذار پولی را وادار کنند ارز را با نرخ‌های کمتر، توزیع کند تا در نهایت بتوانند از رانت ارزی به نفع خود کسب سود کنند.
علاوه بر این همواره سهماهه پایانی سال، زمانی است که بازار به استقبال تورم سال آینده می‌رود. همچنین تقاضاهای ارزی در این سه ماه با افزایش روبه‌رو است و تقاضای ارز در بازار آزاد برای تورهای مسافرتی وجود دارد. با این حال، در بخش تأمین ارز تجاری نیز، بازار کشور و تولیدکنندگانی از جمله در زمینه مواد غذایی و به‌ویژه پوشاک در ماه‌های آخر سال در جهت افزایش تولید خود برای تأمین نیاز بازار، نیاز ارزی بیشتری دارند. همچنین از آنجایی که پایان سال و آغاز سال جدید با ماه رمضان هم‌زمان است، برای تأمین نیازهای کالاها و مواد غذایی تقاضای ارز نیز بیشتر از سال‌های دیگر است. بنابراین، در سهماهه پایانی سال، تقاضا برای ارز به طرز چشمگیری افزایشی است.
اتفاقات خارجی مانند آمدن ترامپ به عنوان رئیس جمهور جدید در آمریکا، از دیگر عوامل روانی اثرگذار بر بازار آزاد ارز است. همچنین وقایع و تحولات منطقه‌ای که در سوریه و لبنان رخ داد بر بازار ارز اثرگذار بود.
در گذشته شرایط به نحوی بود که در زمان نوسانی‌شدن بازار آزاد و رشد روند قیمت ارز، کسانی که از ورود و دخالت دولت در بازار آزاد سود می‌بردند، واسطه‌ها بودند. به‌نظر می‌رسد که دولت در این شرایط نباید در بازار آزاد ارز دخالت کند تا درس عبرتی برای کسانی شود که از نوسانات هیجانی کسب سود می‌کنند و با جوسازی، ارز گران‌قیمت را به مردم فروخته و ارز ارزان‌قیمت را پس از مداخله بازارساز و سیاست‌گذار خریداری می‌کردند.
از طرف دیگر باید اقدامات دولت به نحوی باشد که اخبار خوب را به اقتصاد و جامعه مخابره کند. پرواضح است که تنش سیاسی به نابسامانی در عرصه اقتصادی دامن می‌زند. به هر حال، رئیس‌جمهور جدید و دولت او در ماهه‌های اخیر به روی کار آمده و برنامه‌هایی را در دستور کار خود دارند. بنابراین باید به دولت مجال و فرصت لازم داده شود تا بتواند برنامه‌ها و اصلاحات مد نظر خود را عملی کند و تا زمانی که برنامه عملی نشود، نمی‌توان نتیجه آن را مشاهده کرد. اصلاحات اقتصادی زمان‌بر است و حداقل دولت باید در دو سال اول کار خود، مورد حمایت قرار بگیرد.
هدف‌گیری در سیاست‌گذاری پولی و مقامات اقتصادی دولت درست و مناسب است. ما امروز در حال حرکت به سمت تک‌نرخی شدن ارز هستیم که بسیاری از تقاضاهای کاذب را از بین می‌برد، ثروت ملی به حراج نمی‌رود، رانت ارزی توزیع نمی‌شود و فرار سرمایه و خروج پول از کشور نیز رخ نمی‌دهد.
با این حال، برای تحقق این سیاست ارزی و جلوگیری از پیامدهای منفی آن، باید از اقشار کم‌درآمد حمایت کرد.
برخی کسانی که در بازار غیرتجاری ارز هستند و تقاضای ارزی دارند، در گذشته و پیش از تغییر رویکرد دولت برای حرکت به سمت تک نرخی کردن ارز، از بازار ارز رانت کسب می‌کردند و بی‌شک امروز بسیاری از کسانی که از چندنرخی بودن ارز منتفع می‌شدند، تلاش می‌کنند که با جوسازی در بازار آزاد، دولت و سیاست‌گذار پولی را وادار کنند ارز را با نرخ‌های کمتر، توزیع کند تا در نهایت بتوانند از رانت ارزی به نفع خود کسب سود کنند.
علاوه بر این همواره سهماهه پایانی سال، زمانی است که بازار به استقبال تورم سال آینده می‌رود. همچنین تقاضاهای ارزی در این سه ماه با افزایش روبه‌رو است و تقاضای ارز در بازار آزاد برای تورهای مسافرتی وجود دارد. با این حال، در بخش تأمین ارز تجاری نیز، بازار کشور و تولیدکنندگانی از جمله در زمینه مواد غذایی و به‌ویژه پوشاک در ماه‌های آخر سال در جهت افزایش تولید خود برای تأمین نیاز بازار، نیاز ارزی بیشتری دارند. همچنین از آنجایی که پایان سال و آغاز سال جدید با ماه رمضان هم‌زمان است، برای تأمین نیازهای کالاها و مواد غذایی تقاضای ارز نیز بیشتر از سال‌های دیگر است. بنابراین، در سهماهه پایانی سال، تقاضا برای ارز به طرز چشمگیری افزایشی است.
اتفاقات خارجی مانند آمدن ترامپ به عنوان رئیس جمهور جدید در آمریکا، از دیگر عوامل روانی اثرگذار بر بازار آزاد ارز است. همچنین وقایع و تحولات منطقه‌ای که در سوریه و لبنان رخ داد بر بازار ارز اثرگذار بود.
در گذشته شرایط به نحوی بود که در زمان نوسانی‌شدن بازار آزاد و رشد روند قیمت ارز، کسانی که از ورود و دخالت دولت در بازار آزاد سود می‌بردند، واسطه‌ها بودند. به‌نظر می‌رسد که دولت در این شرایط نباید در بازار آزاد ارز دخالت کند تا درس عبرتی برای کسانی شود که از نوسانات هیجانی کسب سود می‌کنند و با جوسازی، ارز گران‌قیمت را به مردم فروخته و ارز ارزان‌قیمت را پس از مداخله بازارساز و سیاست‌گذار خریداری می‌کردند.
از طرف دیگر باید اقدامات دولت به نحوی باشد که اخبار خوب را به اقتصاد و جامعه مخابره کند. پرواضح است که تنش سیاسی به نابسامانی در عرصه اقتصادی دامن می‌زند. به هر حال، رئیس‌جمهور جدید و دولت او در ماهه‌های اخیر به روی کار آمده و برنامه‌هایی را در دستور کار خود دارند. بنابراین باید به دولت مجال و فرصت لازم داده شود تا بتواند برنامه‌ها و اصلاحات مد نظر خود را عملی کند و تا زمانی که برنامه عملی نشود، نمی‌توان نتیجه آن را مشاهده کرد. اصلاحات اقتصادی زمان‌بر است و حداقل دولت باید در دو سال اول کار خود، مورد حمایت قرار بگیرد.
هدف‌گیری در سیاست‌گذاری پولی و مقامات اقتصادی دولت درست و مناسب است. ما امروز در حال حرکت به سمت تک‌نرخی شدن ارز هستیم که بسیاری از تقاضاهای کاذب را از بین می‌برد، ثروت ملی به حراج نمی‌رود، رانت ارزی توزیع نمی‌شود و فرار سرمایه و خروج پول از کشور نیز رخ نمی‌دهد.
با این حال، برای تحقق این سیاست ارزی و جلوگیری از پیامدهای منفی آن، باید از اقشار کم‌درآمد حمایت کرد.