آتیه نو بررسی کرد
بازگشت ترامپ و تأثیر آن بر اقتصاد جهان
محمد رضوانی روزنامه نگار
بازگشت دوباره ترامپ به کاخ سفید موجب شده گمانه‌زنی‌های متعددی درباره وضعیت آتی جهان و به‌ویژه اقتصاد آن مطرح شود. بی‌شک، حضور یک فرد در عرصه سیاست نباید نقش چندانی در معادلات اقتصادی داشته باشد اما ایده‌های جنگ‌طلبانه رئیس‌جمهور جدید آمریکا ممکن است شرایط خاصی در این عرصه ایجاد کند. حال با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، ایده‌های اقتصادی او به‌زودی پیاده خواهند شد و انتظار می‌رود در آمریکا با کاهش مالیات، افزایش تعرفه‌ها، جنگ‌های تجاری و رونق ارزهای دیجیتال مواجه شویم.
با توجه به اینکه جمهوری‌خواهان کنترل سنای آمریکا را نیز در دست گرفته‌اند، این احتمال می‌رود که ترامپ بتواند ایده‌های اقتصادی خود را به شکلی آسان‌تر به قانون تبدیل کند.
تصمیم‌گیری ترامپ درباره تورم، نرخ بهره و تعرفه‌ها به این معناست که سال 2025 سال جالب توجهی برای اقتصاد جهانی خواهد بود. بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، به نظر می‌رسد رشد ثابت و در عین حال ضعیف اقتصاد جهان در حد 3.2 درصد باقی بماند.
طبق تحلیل دویچه‌وله، پیروزی ترامپ یک چرخش جدید و خشن در اقتصاد جهانی ایجاد می‌کند. بسیاری از ایده‌های اقتصادی ترامپ شبیه به دوره اول به قدرت رسیدن اوست. اگرچه این‌بار آن‌ها پالایش‌شده‌تر هستند و او تجربه و عزم بیشتری برای پیشبرد ایده‌هایش دارد. رئیس‌جمهور جدید آمریکا وعده داده تعرفه‌های 10 یا 20 درصدی برای همه کالاهای وارداتی به ایالات متحده و حتی تعرفه‌های بالاتر تا 60 درصدی را برای کالاهای ساخت چین اعمال کند. همچنین قول داده تولید داخلی را رونق دهد، مالیات‌ها را کاهش دهد و میلیون‌ها مهاجر غیرقانونی را از آمریکا اخراج کند. اگرچه برخی از این وعده‌ها ممکن است افراطی به نظر برسند اما برای متقاعد کردن بسیاری از رأی‌دهندگانی که با هزینه‌های بالاتر غذا و مسکن دست‌وپنجه نرم می‌کنند کافی بود تا از نظر اقتصادی از ترامپ حمایت کنند.
واکنش بازارهای جهانی
سیاست‌های ترامپ تأثیر زیادی بر اقتصاد ایالات متحده و تبعاتی نیز در سراسر جهان خواهد داشت. بازارهای سهام در آسیا به‌عنوان اولین بازارهایی که پس از انتخابات آمریکا باز شدند، واکنش متفاوتی به پیروزی ترامپ داشتند. شاخص‌های بازار سهام در ژاپن و استرالیا صعود کرد، در حالی که شاخص بازار سهام هنگ‌کنگ کاهش داشت. شاخص سهام در چین اما واکنش چندانی نداشت و بازارهای اروپایی نیز تقریباً بی‌واکنش بودند. بازارهای ایالات متحده نیز با بیم و امید از پیروزی ترامپ استقبال کردند و شاخص‌ها همگی با اندکی جهش همراه بودند.
واکنش بیت‌کوین
مهم‌ترین ارز دیجیتال دنیا یعنی بیت‌کوین با به پیروزی رسیدن ترامپ به بالاترین حد خود رسیده است. ترامپ قول داده که با تسهیل مقررات، با روی باز از نوآوری استقبال کند و آمریکا را به پایتخت رمزارز جهان تبدیل کند. حمایت او از ارزهای دیجیتال به این صنعت در ایالات متحده امید بخشیده است.
ارزش بیت‌کوین که محبوب‌ترین ارز دیجیتال حال حاضر جهان است، تاکنون به نزدیک 110 هزار دلار رسیده است. احتمالاً حمایت بسیاری از حامیان ارزهای دیجیتال مانند ایلان ماسک از ترامپ برای پیروزی در انتخابات نیز بی‌تأثیر نبوده است. با افزایش ارزش بیت‌کوین، تعدادی از ارزهای دیگر در برابر دلار آمریکا چندان خوب عمل نکرده‌اند. اتحادیه اروپا و کشورهایی مانند چین، ژاپن و مکزیک به درستی نگران افزایش تعرفه‌ها هستند و بسیاری از ارزهای آن‌ها در برابر دلار آمریکا ارزش خود را از دست داده‌اند. پِزوی مکزیک بیشترین کاهش را در ماه‌های اخیر داشته است؛ زیرا مکزیک به دلیل شراکت تجاری گسترده با آمریکا، به شکل ویژه در برابر تعرفه‌های جدید آمریکا آسیب‌پذیر است.
طبیعتاً هرچه دلار گران‌تر شود، کالاهای آمریکایی را برای دیگران و همچنین کالاهای جهانی مانند نفت را که به دلار قیمت‌گذاری می‌شوند، برای خریدارانی که به ارزهای دیگر پرداخت می‌کنند، گران‌تر می‌کند.
ترس‌ها و فرصت‌های اروپا
علاوه بر مشکلات تجاری و افزایش تعرفه‌ها، تعدادی از کشورهای اروپای شرقی نگرانند که ترامپ حمایت آمریکا از ناتو را تضعیف یا حتی از آن صرف‌نظر کند. این ترس، همراه با نگرانی درباره آینده جنگ در اوکراین و اینکه چه کسی هزینه‌های آن را پرداخت خواهد کرد، ارزش بسیاری از ارزهای اروپای شرقی مانند فورینت مجارستان را کاسته است.
اروپا ممکن است برای راضی کردن ترامپ به افزایش هزینه‌های دفاعی به‌طور کلی و حمایت از اوکراین به‌طور خاص نیاز داشته باشد. علاوه بر این، بسیاری از سیاست‌های ترامپ می‌تواند منجر به تورمی ریشه گرفته از ایالات متحده شود و به توانایی سایر کشورها برای استقراض پول آسیب برساند.
پیوتر ماتیس (Piotr Matys)، تحلیلگر اقتصادی به خبرگزاری بلومبرگ گفت: «در مجموع، چنین سیاست‌هایی پیامدهای منفی خاصی برای مکزیک و همچنین برای منطقه یورو و اروپای مرکزی و شرقی خواهد داشت.»
آلمان و فرانسه که موتورهای سنتی رشد اقتصادی اروپا هستند، عملکرد ضعیفی در بحبوحه بی‌ثباتی سیاسی سال گذشته داشته‌اند و منطقه یورو در خطر از دست دادن شتاب رشد اقتصادی خود در سال آینده است.
تیلو برادمن (Thilo Brodtmann)، رئیس انجمن صنایع مهندسی مکانیک آلمان نیز در بیانیه‌ای هشدار داد: «دومین دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، چالش بزرگ‌تری برای صنعت آلمان و اروپا نسبت به دوره اول او خواهد بود. ما باید اعلامیه‌های تعرفه‌ای او را جدی بگیریم؛ زیرا تعرفه‌ها تجارت جهانی را تحت فشار قرار می‌دهند و می‌توانند چین و کشورهای اروپایی را مجبور کنند تا قدرت اقتصادی خود را بیشتر توسعه دهند.» به گفته بی‌بی‌سی، در سال‌های اخیر همه‌گیری کرونا و جنگ در اوکراین منجر به افزایش شدید قیمت‌ها در سراسر جهان شده و اگرچه قیمت‌ها همچنان در حال افزایش است اما سرعت آن به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است. به‌عنوان مثال در ماه نوامبر تورم در ایالات متحده، منطقه یورو و بریتانیا به ترتیب به 2.7، 2.2 و 2.6 درصد افزایش یافت.
لوئیس اوگانس(Luis Oganes)، رئیس تحقیقات کلان جهانی در بانک سرمایه‌گذاری «جی‌پی مورگان» می‌گوید: «بزرگ‌ترین مشکل برای رشد جهانی، عدم اطمینان ناشی از رویدادهای تحت‌تأثیر سیاست‌های دوره دوم ترامپ است. ایالات متحده به سمت سیاست انزواگرایانه‌تری می‌رود، تعرفه‌ها را افزایش می‌دهد و تلاش می‌کند حمایت مؤثرتری از تولیدات داخلی خود داشته باشد. اگرچه این امر حداقل در کوتاه‌مدت از رشد آمریکا حمایت می‌کند اما مطمئناً به بسیاری از کشورهایی که به تجارت با آن متکی هستند آسیب می‌رساند.»
به گفته مائوریس ابستفلد (Maurice Obstfeld)، اقتصاددان ارشد سابق صندوق بین‌المللی پول و مشاور اقتصادی اوباما، تعرفه‌های جدید می‌تواند به‌ویژه برای مکزیک و کانادا ویرانگر اما در عین حال برای ایالات متحده نیز مضر باشد.
او از صنعت خودروسازی به‌عنوان نمونه‌ای یاد می‌کند که به زنجیره تأمینی وابسته است که در سه کشور پخش شده‌اند. اگر این زنجیره مختل شود، اختلالات گسترده‌ای در بازار خودرو پدید خواهد آمد و این اتفاق، پتانسیل افزایش قیمت‌ها، کاهش تقاضا برای محصولات و آسیب رساندن به سود شرکت‌ها را دارد که به نوبه خود می‌تواند سطح سرمایه‌گذاری را کاهش دهد.
او می‌گوید: «اعمال این نوع تعرفه‌ها در دنیایی که شدیداً به تجارت وابسته است، می‌تواند برای رشد جهانی مضر باشد و جهان را وارد رکود کند.»
با وجود اینکه اکثر کالاهایی که ایالات متحده و چین به یکدیگر می‌فروشند، در حال حاضر مشمول تعرفه‌های دوره اول ریاست جمهوری ترامپ است، وضع تعرفه‌های جدید چالشی کلیدی برای دومین اقتصاد بزرگ جهان در سال آینده محسوب می‌شود.
مایکل هارت (Michael Hart)، رئیس اتاق بازرگانی آمریکا در چین، معتقد است: «این کشمکش‌های داخلی به این معناست که دولت چین از سرمایه‌گذاری خارجی بیشتر استقبال می‌کند. هیچ‌کس اکنون آماده نیست که به‌طور کامل چین را جایگزین کند.»
یکی از صنایعی که احتمالاً همچنان در قلب نبردهای تجاری جهانی قرار دارد، وسایل نقلیه الکتریکی است که بیش از 10 میلیون دستگاه در سال گذشته در چین ساخته شد. این تسلط باعث شد ایالات متحده، کانادا و اتحادیه اروپا بر آن‌ها تعرفه وضع کنند. پکن می‌گوید این تعرفه‌ها ناعادلانه‌اند.
به گفته الجزیره، افزایش تعرفه‌ها و کاهش مالیات‌ها، هسته اصلی سیاست‌های اقتصادی دونالد ترامپ هستند. ترامپ تهدید کرده که به محض تصدی پست ریاست جمهوری ایالات متحده در 20 ژانویه، تعرفه‌ها را افزایش خواهد داد. هم رقبا و هم متحدان او می‌توانند تحت‌تأثیر این اقدامات قرار گیرند.
ترامپ هدف از این اقدامات را حفاظت از صنایع ایالات متحده می‌داند اما او تا آنجا پیش رفته که تهدید به استفاده از نیروی اقتصادی علیه کانادا کرده و پیشنهاد داده که این کشور به‌عنوان پنجاه و یکمین ایالت به ایالات متحده بپیوندد. ضمن اینکه همین تهدیدهای تعرفه‌ای در استعفای جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا نقش داشت.
بسیاری از اقتصاددانان هشدار داده‌اند که سیاست‌های او که شامل کاهش مالیات هم می‌شود، می‌تواند تورم را دوباره شعله‌ور کند و به جنگ تجاری جهانی منجر شود.
به‌طور کلی، ریاست جمهوری مجدد ترامپ با تسلط جمهوری‌خواهان بر کنگره آمریکا، اقتصاددانان را بر آن داشته تا پیش‌بینی‌هایی از رشد کوتاه‌مدت تولید ناخالص داخلی جهانی داشته باشند. به گفته آنان، تأثیر مستقیم این رخداد بر رشد جهانی احتمالاً در کوتاه‌مدت محدود خواهد بود اما پیامدهای عمده‌ای را برای تجارت و بازارهای مالی دارد. شاید این تأثیرات در طول زمان افزایش یابند؛ زیرا دامنه کامل تصمیمات ترامپ مشخص می‌شود.
در سناریویی که در آن جنبه‌های رادیکال‌تر برنامه او به‌ویژه در مورد تعرفه‌ها اجرا شود، تأثیر آن بر بقیه جهان قابل‌توجه است. تعرفه‌های هدفمند بر چین، اتحادیه اروپا، مکزیک و کانادا در نهایت باعث کاهش صادرات بخش‌های آسیب‌دیده به ایالات متحده خواهد شد اما تأثیر آن بر حجم کلی صادرات ممکن است با تنوع تجاری و تقاضای بالاتر ایالات متحده به لطف سیاست مالی این کشور کاهش یابد. با این حال، اثر آن بر بخش‌های مختلف بسته به شکل تنظیم تعرفه‌های جدید می‌تواند عظیم باشد. عدم اطمینان در مورد موضع ترامپ در قبال درگیری‌های اوکراین و خاورمیانه نیز خطر بی‌ثباتی بیشتر در هر دو منطقه را افزایش می‌دهد که می‌تواند بر رشد منطقه‌ای و حتی جهانی تأثیر بگذارد.