نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران مطرح کرد
راه‌حل بلندمدت تأمین انرژی صنایع
تشدید ناترازی در تولید و مصرف برق طی سه سال اخیر، مشکلات بسیاری را پدید آورده است، به‌طوری که صنایع برای ادامه فعالیت خود به دلیل قطعی برق با معضلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند. برای حل این مشکل، وزارتخانه‌های نیرو و صنعت، معدن و تجارت تفاهم‌نامه‌ای امضا کردند که به موجب آن، صنایع انرژی‌بر موظف شدند حداقل ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه احداث کنند. همچنین مقرر شد از این میزان، ۹ هزار مگاوات را نیروگاه‌های حرارتی و مابقی آن را هم نیروگاه‌های تجدیدپذیر تأمین کنند. بر اساس این قانون، صنایع انرژی‌بر در صورتی که این کار را انجام ندهند، تأمین برق آن‌ها در زمان کمبود برق جزء تعهدات دولت به حساب نخواهد آمد. در همین رابطه حمیدرضا صالحی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران، در گفت‌وگو با آتیه نو به تشریح آخرین وضعیت و چالش‌های اجرایی‌شدن این تفاهم‌نامه پرداخته است.
حمیدرضا بیاتی‌نیا کاشانی روزنامه نگار
آیا صنایع از طرح دولت برای خودتأمینی انرژی برق استقبال کرده‌اند؟
بحث خودتأمینی برق توسط صنایع و استقبال از سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های اختصاصی از سوی بخش خصوصی در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه اعتماد متقابل میان بخش خصوصی و دولت نقش بسزایی در میزان سرمایه‌گذاری داشته اما این سطح اعتماد و همکاری هنوز به میزان کافی نرسیده است. دلایل متعددی برای این موضوع وجود دارد؛ یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که صنایع و سرمایه‌گذاران خصوصی با آن مواجه بوده‌اند، مدیریت و کنترل برق تولیدی نیروگاه‌های احداث‌شده توسط خود آن‌هاست. متأسفانه، در مواردی مشاهده شده که برق تولیدشده توسط این نیروگاه‌ها، اعم از نیروگاه‌های بزرگ حرارتی و نیروگاه‌های کوچک خورشیدی، از دسترس صاحبان صنایع و سرمایه‌گذاران خارج شده و تحت کنترل دیسپاچینگ ملی و مدیریت شبکه برق کشور قرار گرفته است. این امر موجب شده که برق تولیدی این نیروگاه‌ها به مصارف دیگری اختصاص یابد و بهره‌برداران اصلی از دسترسی به تولیدات خود محروم شوند. این مسئله به‌ویژه در حوزه نیروگاه‌های خورشیدی بیشتر مشهود بوده است. با این حال، مواردی نیز وجود داشته که همکاری خوبی میان صنایع و نهادهای مرتبط صورت گرفته و برق تولیدی نیروگاه‌های خورشیدی صنایع بدون قطع یا انتقال به مصارف دیگر، در اختیار خودشان باقی مانده است.
هزینه احداث نیروگاه‌های برق تجدیدپذیر در حال حاضر به‌صرفه است که صنایع وارد چنین حوزه‌‌ای شوند؟
به نظر بنده هزینه‌ها به‌صرفه است؛ چراکه با راه‌اندازی تابلوی سبز برق در بورس انرژی، شاهد بودیم که قیمت خرید و فروش برق به قیمت واقعی خود نزدیک شد و موجبات آن را فراهم آورد که تولید برق تجدیدپذیر اکنون به‌صرفه باشد. این امر باعث شده امروز شاهد باشیم که بسیاری از سرمایه‌گذاران به سمت سرمایه‌گذاری در بخش تجدیدپذیر و فروش برق به تابلوی سبز بورس گرایش پیدا کرده‌اند. هرچند نرخ خرید برق سبز توسط وزارت نیرو پایین است اما قراردادهای خرید تضمینی وجود دارد. به هر حال با وجود تابلوی سبز، سرمایه‌گذاری در این زمینه با نرخ بازگشت سرمایه خوبی حدود سه تا چهار سال عملیاتی، امکان‌پذیر است و این موضوع سبب شده که صنایع نسبت به گذشته بیشتر به این سمت حرکت کنند. همچنین باید اشاره کرد که در حال حاضر، ارزان‌ترین انرژی روشنایی، برق تجدیدپذیر و گران‌ترین، برق هسته‌ای به شمار می‌آید. در کشورهای مصرف‌کننده سوخت فسیلی، ممکن است هنوز نیروگاه‌های ارزان‌تری وجود داشته باشد اما مسئله اصلی حرکت به سمت برق پاک و تولید محصولاتی با استفاده از آن، مانند فولاد سبز محسوب می‌شود که اهمیت زیادی پیدا کرده است.
مهم‌ترین موانعی که برای تأمین برق صنایع وجود دارد، چیست؟
بزرگ‌ترین معضل را باید عدم سرمایه‌گذاری دولت‌ها طی سال‌های گذشته در تولید برق دانست. یکی دیگر از مسائلی که اکنون وجود دارد، بحث گاز و تأمین خوراک نیروگاه‌ها به‌شمار می‌رود. ضروری است که دولت تمهیدات لازم را در این زمینه بیندیشد تا صنایع از این بابت دغدغه‌ای نداشته باشند. در بحث نیروگاه‌های خورشیدی نیز مشکل زمین و اراضی‌ای است که باید در اختیار سرمایه‌گذار قرار گیرد. این درحالی است که برای ترغیب سرمایه‌گذاری صنایع در بحث تولید برق موررد نیاز خودشان، ایجاد اطمینان و شرایط پایدار اهمیت زیادی دارد. آن‌ها باید مطمئن باشند که برق مورد نیازشان بدون قطعی تأمین می‌شود و در بلندمدت نیز این مسئله از نظر اقتصادی برایشان سودآور خواهد بود. امکان فروش برق مازاد صنایع در بورس انرژی نیز می‌تواند انگیزه‌ای قوی برای سرمایه‌گذاری به حساب آید. بنابراین در این مسیر اگر امنیت اقتصادی تحقق یابد، به مرور زمینه برای سرمایه‌گذاری مطمئن و پایدار فراهم خواهد شد.
در حال حاضر وضعیت فروش برق نیروگاه‌ها در بورس انرژی چگونه است؟ آیا قیمت‌گذاری به‌صورت رقابتی در این بازار انجام می‌شود؟
فروش برق نیروگاه‌های حرارتی در بورس انرژی رقابتی نیست و قیمت‌ها در این حوزه بیشتر تحت‌تأثیر سیاست‌گذاری‌های دفتر تنظیم مقررات بازار وزارت نیرو قرار دارد. این موضوع باعث می‌شود که قیمت‌ها در بورس انرژی برای نیروگاه‌های حرارتی به‌صورت دستوری و غیرواقعی تعیین شوند اما در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، شرایط متفاوت است. با راه‌اندازی تابلوی سبز در بورس انرژی، قیمت‌گذاری برق خورشیدی رقابتی‌تر و واقعی‌تر شده و از هرگونه سیاست‌گذاری دستوری فاصله گرفته است. این موفقیت تابلوی سبز، گامی مهم در جهت واقعی‌شدن قیمت برق در بورس انرژی به حساب می‌آید.
میزان کمبود برق با توجه به میزان مصرف برای سال آینده چه میزان است؟
امسال با کمبود ۱۸ هزار مگاوات برق روبه‌رو بودیم و به نظر می‌رسد تاکنون برنامه‌ریزی مؤثری برای حل این مشکل در آینده صورت نگرفته است. با توجه به افزایش مصرف برق طی دو سال اخیر، پیش‌بینی می‌شود این ناترازی به حدود ۲۴ هزار مگاوات در روز افزایش باید.
دولت باید چه اقداماتی انجام دهد تا بخش خصوصی ترغیب شود دوباره به نیروگاه‌سازی ورود کند؟
برای تشویق بخش خصوصی جهت ساخت نیروگاه، دولت باید اقتصاد انرژی را به مسیر درست هدایت کند و از قیمت‌گذاری دستوری فاصله بگیرد. ایجاد امنیت اقتصادی و مدل‌های سرمایه‌گذاری پایدار می‌تواند انگیزه لازم را برای ورود بخش خصوصی به این حوزه فراهم کند. لازم است دولت رویکرد خود را تغییر داده و از تجارت مستقیم برق خارج شود، به‌ویژه در بخش‌هایی که امکان واگذاری نیروگاه‌ها به بخش خصوصی وجود دارد. همچنین باید اجازه دهند که صنایع بزرگ، برق مورد نیازشان را مستقیماً از نیروگاه‌ها خریداری کنند. این رویکرد، باعث می‌شود قیمت برق بر اساس عرضه و تقاضا و در چارچوب بورس انرژی تعیین شود. در این مدل، دولت می‌تواند از ترانزیت برق درآمدزایی کند و از تعامل میان صاحبان صنایع و نیروگاه‌ها نیز بهره‌مند شود. بررسی‌ها نشان داده که این روش می‌تواند درآمدی بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان برای دولت به همراه آورد، بدون آنکه نیاز به مداخله مستقیم در بازار باشد. این تغییر ساختار، نه‌تنها امنیت اقتصادی بیشتری ایجاد می‌کند، بلکه محیط کسب‌وکار در صنعت برق را بهبود می‌بخشد و رقابت را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، دولت باید زیرساخت‌های قانونی و فنی لازم برای اجرای این تغییرات را فراهم کند. ایجاد شفافیت در معاملات،کاهش بوروکراسی‌های غیرضروری و حمایت از سرمایه‌گذاران با ارائه مشوق‌های مالی می‌تواند نقش بسزایی در تسریع این فرایند ایفا کند. بهبود سیستم‌های نظارتی و ایجاد بستر رقابتی برای شرکت‌های فعال در صنعت برق از دیگر اقداماتی است که می‌تواند اعتماد بخش خصوصی را جلب کند. همچنین تسهیل دسترسی به منابع مالی برای سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، از طریق ارائه تسهیلات بانکی و سایر حمایت‌های مرتبط، می‌تواند نقش مؤثری در گسترش فعالیت‌های این بخش داشته باشد. بسیاری از سرمایه‌گذاران به دلیل نبود تضمین‌های لازم یا نبود دسترسی آسان به سرمایه اولیه، از ورود به این حوزه صرف‌نظر می‌کنند. رفع این موانع ورود سرمایه‌گذاران جدید را تسریع کرده و باعث توسعه سریع‌تر ظرفیت تولید برق می‌شود.