در تازه‌ترین گزارش سازمان بین‌المللی کار مطرح شد
نقش سیستم‌های حمایت اجتماعی در مقابله با تغییر اقلیم
سازمان بین‌المللی کار در گزارشی با عنوان «گزارش جهانی حمایت‌های اجتماعی ۲۰۲۴–۲۰۲۶» به نقش تحول‌آفرین سیستم‌های تأمین‌اجتماعی در مقابله با چالش‌های تغییر اقلیم پرداخته است. با وجود پیشرفت‌های قابل‌توجه، بیش از نیمی از جمعیت جهان از تأمین‌اجتماعی بهره‌مند هستند اما ۳.۸ میلیارد نفر همچنان بدون حمایت مانده‌اند که این خود شکافی عمیق با پیامدهای جدی برای تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی است.
بحران‌های درهم‌تنیده
تغییر اقلیم آسیب‌پذیری‌ها را تشدید و نابرابری‌ها را در سراسر جهان عمیق‌تر می‌کند. افزایش سطح دریاها، رخدادهای آب‌وهوایی شدید و تغییر الگوهای کشاورزی، به‌طور نامتناسبی بر جوامع حاشیه‌نشین تأثیر می‌گذارد. برای این جمعیت‌ها، نبود یک شبکه ایمنی اغلب به معنای تفاوت بین تاب‌آوری و ویرانی است. سیستم‌های تأمین‌اجتماعی از مستمری‌ها و مزایای بیکاری گرفته تا مراقبت‌های بهداشتی و برنامه‌های امدادی به دلایل اصلی آسیب‌پذیری رسیدگی می‌کنند. با جلوگیری از فقر، کاهش نابرابری و افزایش ظرفیت‌های جوامع برای مقابله با شوک‌ها، این سیستم‌ها کمک فوری فراهم می‌کنند و امکان برنامه‌ریزی بلندمدت و ثبات اجتماعی را به وجود می‌آورند.
تطبیق با اقلیم در حال تغییر
تأمین‌اجتماعی نقش دوگانه‌ای در تطبیق با اقلیم و کاهش تغییرات اقلیمی ایفا می‌کند. با افزایش دفعات و شدت بلایای طبیعی، این سیستم‌ها به‌عنوان سپر عمل کرده و منابع لازم برای بازیابی و بازسازی را در اختیار جوامع قرار می‌دهند. مثلاً برنامه‌های انتقال نقدی تضمین می‌کنند که خانواده‌های آواره‌شده در اثر سیل یا طوفان بتوانند نیازهای اولیه مانند غذا، سرپناه و مراقبت‌های پزشکی را تأمین کنند، در حالی که طرح‌های کار عمومی فرصت‌های شغلی در پروژه‌های زیربنایی مقاوم به تغییرات اقلیم را ایجاد می‌کنند. علاوه بر این، برنامه‌هایی که تضمین‌کننده امنیت درآمد و دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی هستند، افراد را قادر می‌سازند تا در آموزش، مهارت‌آموزی و معیشت پایدار سرمایه‌گذاری کنند. این امر وابستگی به شیوه‌های مخرب زیست‌محیطی مانند جنگل‌زدایی یا صید بی‌رویه که اغلب ناشی از فقر است را کاهش می‌دهد.
کاهش تغییرات اقلیمی
سیستم‌های تأمین‌اجتماعی در کاهش تغییرات اقلیمی نقشی اساسی دارند. گذار به اقتصادی کم‌کربن نیازمند تغییرات چشمگیری در الگوهای اشتغال، مصرف انرژی و عادات مصرفی است؛ تغییراتی که می‌توانند معیشت افراد را مختل کنند. استفاده از برنامه‌های بازآموزی، مزایای بیکاری و سایر حمایت‌ها بسیار مهم است. برنامه‌هایی که امکان گذار عادلانه را فراهم می‌کنند و اطمینان می‌دهند که هیچ‌کس در این مسیر کنار گذاشته نمی‌شود. نمونه‌های نوآورانه شامل هدایت سرمایه‌گذاری‌های صندوق‌های بازنشستگی عمومی به سوی انرژی‌های تجدیدپذیر و تخصیص مجدد یارانه‌های سوخت‌های فسیلی برای تأمین مزایای اجتماعی است. این اقدامات هم انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش می‌دهند و هم شبکه‌های ایمنی را تقویت می‌کنند.
شکاف‌های پایدار
با وجود پتانسیل بالای سیستم‌های تأمین‌اجتماعی، این سیستم‌ها همچنان با شکاف‌های مهمی در زمینه پوشش، کفایت و تأمین مالی مواجه هستند. در کشورهای کم‌درآمد، کمتر از ۲۰ درصد از جمعیت به تأمین‌اجتماعی دسترسی دارند و میلیون‌ها نفر در برابر شوک‌های اقلیمی‌آسیب‌پذیر باقی می‌مانند. حتی در جاهایی که این سیستم‌ها وجود دارند، مزایا اغلب نمی‌توانند نیازهای اساسی را تأمین کنند یا به خطرات خاص اقلیمی پاسخ دهند. تأمین مالی یک مانع اساسی است و شکاف سرمایه‌گذاری جهانی برای تحقق نیازهای تأمین‌اجتماعی فراگیر به میلیاردها دلار در سال می‌رسد. کشورهای در حال توسعه بدون حمایت بین‌المللی با چالش‌های لاینحلی مواجه هستند. گزارش سازمان بین‌المللی کار خواستار بازنگری در مکانیسم‌های تأمین مالی جهانی، افزایش کمک‌های توسعه‌ای، منابع مالی نوآورانه و همکاری بین‌المللی قوی‌تر است.
کاتالیزوری برای عدالت اجتماعی
ادغام تأمین‌اجتماعی در استراتژی‌های اقلیمی یک موضوع عدالت اجتماعی است. تغییر اقلیم به‌طور نامتناسبی بر کسانی تأثیر می‌گذارد که کمترین نقش را در ایجاد آن داشته‌اند. وظیفه حفاظت از درآمدها، سلامت و مشاغل در برابر شوک‌های اقلیمی که بر دوش تأمین‌اجتماعی قرار دارد، نابرابری را کاهش داده و توزیع عادلانه‌تری از خطرات و منابع را ترویج می‌کند. تأمین‌اجتماعی همچنین باعث تحول جامعه می‌شود و با تشویق به پذیرش ریسک و برنامه‌ریزی آینده، جوامع را قادر می‌سازد تا شیوه‌های پایدار را اتخاذ کنند. برای مثال، کشاورزانی که بیمه محصولات کشاورزی دارند، بیشتر احتمال دارد که در فناوری‌های مقاوم سرمایه‌گذاری کنند، در حالی که کارگران بیکار هم با حمایت مزایا می‌توانند برای مشاغل سبز مورد بازآموزی قرار گیرند.
توصیه‌های سیاستی و فراخوان اقدام
در نهایت سازمان بین‌المللی کار از سیاست‌گذاران می‌خواهد سیستم‌های تأمین‌اجتماعی را با واقعیت‌های اقلیمی تطبیق دهند. توصیه‌های کلیدی این سازمان مواردی چند را دربر می‌گیرد؛ یکپارچه‌سازی ارزیابی خطرات اقلیمی، به این معنا که برنامه‌ها باید خطرات اقلیمی را در طراحی و اجرا لحاظ، جمعیت‌های آسیب‌پذیر را شناسایی و مداخلات را متناسب کنند. توصیه دوم ترویج معیشت پایدار است؛ معیشت پایدار از طریق سرمایه‌گذاری در مشاغل سبز، آموزش مهارت‌ها و فعالیت‌های پایدار انجام می‌گیرد تا هدف هم‌سویی تأمین‌اجتماعی و محیط زیست متحقق شود. ایجاد سازوکارهای پاسخ سریع سومین توصیه است؛ برنامه‌های مقیاس‌پذیر مانند انتقال نقدی اضطراری یا طرح‌های کار عمومی، برای پاسخگویی به بلایای زیست محیطی ضروری هستند. توصیه چهارم تقویت همکاری بین‌المللی است که در تئوری باید موجب حمایت کشورهای ثروتمند از کشورهای در حال توسعه توسط کمک‌های مالی و دسترسی به مکانیسم‌های مالی شود. در آخر به سرمایه‌گذاری در پوشش همگانی توصیه می‌کند که برای تحقق آن تأمین‌اجتماعی باید در افزایش تاب‌آوری سرمایه‌گذاری کند و نیازمند سیاست‌های جسورانه‌ای مانند گسترش پایه‌های مالیاتی و تخصیص مجدد منابع است. گزارش جهانی ILO تأمین‌اجتماعی را به‌عنوان سنگ بنای اقدامات جهانی اقلیمی مطرح می‌کند و معتقد است که پرداختن هم‌زمان به آسیب‌پذیری‌های اجتماعی و چالش‌های زیست‌محیطی می‌تواند آینده‌ای عادلانه‌تر و پایدارتر را خلق کند. اما این چشم‌انداز بدون اقدام قاطع محقق نمی‌شود از این جهت گزارش سازمان بین‌المللی کار شامل توصیه‌هایی برای سیاست‌گذاران، سازمان‌های بین‌المللی و جامعه مدنی جهت تبدیل ایده‌ها به ابتکارات عملی است.
بحران‌های درهم‌تنیده
تغییر اقلیم آسیب‌پذیری‌ها را تشدید و نابرابری‌ها را در سراسر جهان عمیق‌تر می‌کند. افزایش سطح دریاها، رخدادهای آب‌وهوایی شدید و تغییر الگوهای کشاورزی، به‌طور نامتناسبی بر جوامع حاشیه‌نشین تأثیر می‌گذارد. برای این جمعیت‌ها، نبود یک شبکه ایمنی اغلب به معنای تفاوت بین تاب‌آوری و ویرانی است. سیستم‌های تأمین‌اجتماعی از مستمری‌ها و مزایای بیکاری گرفته تا مراقبت‌های بهداشتی و برنامه‌های امدادی به دلایل اصلی آسیب‌پذیری رسیدگی می‌کنند. با جلوگیری از فقر، کاهش نابرابری و افزایش ظرفیت‌های جوامع برای مقابله با شوک‌ها، این سیستم‌ها کمک فوری فراهم می‌کنند و امکان برنامه‌ریزی بلندمدت و ثبات اجتماعی را به وجود می‌آورند.
تطبیق با اقلیم در حال تغییر
تأمین‌اجتماعی نقش دوگانه‌ای در تطبیق با اقلیم و کاهش تغییرات اقلیمی ایفا می‌کند. با افزایش دفعات و شدت بلایای طبیعی، این سیستم‌ها به‌عنوان سپر عمل کرده و منابع لازم برای بازیابی و بازسازی را در اختیار جوامع قرار می‌دهند. مثلاً برنامه‌های انتقال نقدی تضمین می‌کنند که خانواده‌های آواره‌شده در اثر سیل یا طوفان بتوانند نیازهای اولیه مانند غذا، سرپناه و مراقبت‌های پزشکی را تأمین کنند، در حالی که طرح‌های کار عمومی فرصت‌های شغلی در پروژه‌های زیربنایی مقاوم به تغییرات اقلیم را ایجاد می‌کنند. علاوه بر این، برنامه‌هایی که تضمین‌کننده امنیت درآمد و دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی هستند، افراد را قادر می‌سازند تا در آموزش، مهارت‌آموزی و معیشت پایدار سرمایه‌گذاری کنند. این امر وابستگی به شیوه‌های مخرب زیست‌محیطی مانند جنگل‌زدایی یا صید بی‌رویه که اغلب ناشی از فقر است را کاهش می‌دهد.
کاهش تغییرات اقلیمی
سیستم‌های تأمین‌اجتماعی در کاهش تغییرات اقلیمی نقشی اساسی دارند. گذار به اقتصادی کم‌کربن نیازمند تغییرات چشمگیری در الگوهای اشتغال، مصرف انرژی و عادات مصرفی است؛ تغییراتی که می‌توانند معیشت افراد را مختل کنند. استفاده از برنامه‌های بازآموزی، مزایای بیکاری و سایر حمایت‌ها بسیار مهم است. برنامه‌هایی که امکان گذار عادلانه را فراهم می‌کنند و اطمینان می‌دهند که هیچ‌کس در این مسیر کنار گذاشته نمی‌شود. نمونه‌های نوآورانه شامل هدایت سرمایه‌گذاری‌های صندوق‌های بازنشستگی عمومی به سوی انرژی‌های تجدیدپذیر و تخصیص مجدد یارانه‌های سوخت‌های فسیلی برای تأمین مزایای اجتماعی است. این اقدامات هم انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش می‌دهند و هم شبکه‌های ایمنی را تقویت می‌کنند.
شکاف‌های پایدار
با وجود پتانسیل بالای سیستم‌های تأمین‌اجتماعی، این سیستم‌ها همچنان با شکاف‌های مهمی در زمینه پوشش، کفایت و تأمین مالی مواجه هستند. در کشورهای کم‌درآمد، کمتر از ۲۰ درصد از جمعیت به تأمین‌اجتماعی دسترسی دارند و میلیون‌ها نفر در برابر شوک‌های اقلیمی‌آسیب‌پذیر باقی می‌مانند. حتی در جاهایی که این سیستم‌ها وجود دارند، مزایا اغلب نمی‌توانند نیازهای اساسی را تأمین کنند یا به خطرات خاص اقلیمی پاسخ دهند. تأمین مالی یک مانع اساسی است و شکاف سرمایه‌گذاری جهانی برای تحقق نیازهای تأمین‌اجتماعی فراگیر به میلیاردها دلار در سال می‌رسد. کشورهای در حال توسعه بدون حمایت بین‌المللی با چالش‌های لاینحلی مواجه هستند. گزارش سازمان بین‌المللی کار خواستار بازنگری در مکانیسم‌های تأمین مالی جهانی، افزایش کمک‌های توسعه‌ای، منابع مالی نوآورانه و همکاری بین‌المللی قوی‌تر است.
کاتالیزوری برای عدالت اجتماعی
ادغام تأمین‌اجتماعی در استراتژی‌های اقلیمی یک موضوع عدالت اجتماعی است. تغییر اقلیم به‌طور نامتناسبی بر کسانی تأثیر می‌گذارد که کمترین نقش را در ایجاد آن داشته‌اند. وظیفه حفاظت از درآمدها، سلامت و مشاغل در برابر شوک‌های اقلیمی که بر دوش تأمین‌اجتماعی قرار دارد، نابرابری را کاهش داده و توزیع عادلانه‌تری از خطرات و منابع را ترویج می‌کند. تأمین‌اجتماعی همچنین باعث تحول جامعه می‌شود و با تشویق به پذیرش ریسک و برنامه‌ریزی آینده، جوامع را قادر می‌سازد تا شیوه‌های پایدار را اتخاذ کنند. برای مثال، کشاورزانی که بیمه محصولات کشاورزی دارند، بیشتر احتمال دارد که در فناوری‌های مقاوم سرمایه‌گذاری کنند، در حالی که کارگران بیکار هم با حمایت مزایا می‌توانند برای مشاغل سبز مورد بازآموزی قرار گیرند.
توصیه‌های سیاستی و فراخوان اقدام
در نهایت سازمان بین‌المللی کار از سیاست‌گذاران می‌خواهد سیستم‌های تأمین‌اجتماعی را با واقعیت‌های اقلیمی تطبیق دهند. توصیه‌های کلیدی این سازمان مواردی چند را دربر می‌گیرد؛ یکپارچه‌سازی ارزیابی خطرات اقلیمی، به این معنا که برنامه‌ها باید خطرات اقلیمی را در طراحی و اجرا لحاظ، جمعیت‌های آسیب‌پذیر را شناسایی و مداخلات را متناسب کنند. توصیه دوم ترویج معیشت پایدار است؛ معیشت پایدار از طریق سرمایه‌گذاری در مشاغل سبز، آموزش مهارت‌ها و فعالیت‌های پایدار انجام می‌گیرد تا هدف هم‌سویی تأمین‌اجتماعی و محیط زیست متحقق شود. ایجاد سازوکارهای پاسخ سریع سومین توصیه است؛ برنامه‌های مقیاس‌پذیر مانند انتقال نقدی اضطراری یا طرح‌های کار عمومی، برای پاسخگویی به بلایای زیست محیطی ضروری هستند. توصیه چهارم تقویت همکاری بین‌المللی است که در تئوری باید موجب حمایت کشورهای ثروتمند از کشورهای در حال توسعه توسط کمک‌های مالی و دسترسی به مکانیسم‌های مالی شود. در آخر به سرمایه‌گذاری در پوشش همگانی توصیه می‌کند که برای تحقق آن تأمین‌اجتماعی باید در افزایش تاب‌آوری سرمایه‌گذاری کند و نیازمند سیاست‌های جسورانه‌ای مانند گسترش پایه‌های مالیاتی و تخصیص مجدد منابع است. گزارش جهانی ILO تأمین‌اجتماعی را به‌عنوان سنگ بنای اقدامات جهانی اقلیمی مطرح می‌کند و معتقد است که پرداختن هم‌زمان به آسیب‌پذیری‌های اجتماعی و چالش‌های زیست‌محیطی می‌تواند آینده‌ای عادلانه‌تر و پایدارتر را خلق کند. اما این چشم‌انداز بدون اقدام قاطع محقق نمی‌شود از این جهت گزارش سازمان بین‌المللی کار شامل توصیه‌هایی برای سیاست‌گذاران، سازمان‌های بین‌المللی و جامعه مدنی جهت تبدیل ایده‌ها به ابتکارات عملی است.