بازار نوآفرین فرابورس فرصتی برای شرکت‌های نوپا و فناور
بازار نوآفرین که با نام بازار (SME) نیز شناخته می‌شود، یکی از بازارهای زیرمجموعه فرابورس ایران است که از شرکت‌های کوچک و متوسط تشکیل شده است. هر کشوری بر اساس معیارهایی از جمله تعداد کارکنان، میزان سرمایه، ارزش دارایی، میزان فروش سالیانه و نوع مالکیت، بنگاه‌های کوچک و متوسط را از سایر بنگاه‌ها متمایز و تعریفی برای آن ارائه کرده است. به همین خاطر، تعریف همیشه یکسانی از این بنگاه‌ها وجود ندارد. بنگاه‌های کوچک و متوسط، نقش عمده‌ای در ایجاد اشتغال و به دنبال آن، افزایش درآمد و رشد اقتصادی کشورها دارند. در حالت کلی، مهم‌ترین نقش این بنگاه‌ها در اقتصاد را می‌توان در مواردی نظیر ایجاد اشتغال، هدایت بخش غیررسمی به بخش مولد اقتصاد، تجمیع پس‌اندازهای خرد، توزیع درآمد و افزایش انعطاف‌پذیری و تنوع‌بخشی به تولیدات کشور خلاصه کرد. بر اساس مطالعات اقتصادی، بزرگ‌ترین مانع پیش‌روی بنگاه‌های کوچک و متوسط، تأمین مالی آن‌هاست. مشکلاتی مانند تورم، قوانین و مقررات، مالیات، عدم ثبات سیاست‌ها، نرخ ارز و جرائم خیابانی نیز در سطوح بعدی بزرگ‌ترین موانع آنها تلقی می‌شود. ضروری است که برای حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط، سازوکار مشخص و منسجمی در ساختار اقتصادی کشورها وجود داشته باشد. تدوین چارچوب نهادی کارآمد برای حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط، تدوین بسته‌های حمایتی، ایجاد نهادهای تخصصی ارائه‌دهنده خدمات به بنگاه‌های کوچک و متوسط و تأسیس نهاد ضمانت اعتبار برخی از راهکارهای بهبود وضعیت این بنگاه‌ها به‌شمار می‌رود. در ایران، نهادهای مختلف با توجه به تعداد کارکنان و کارمندان بنگاه‌ها، تعاریف متفاوتی از بنگاه‌های کوچک و متوسط ارائه کرده‌اند. بر اساس اعلام اداره آمار بانک مرکزی و مرکز آمار ایران، بنگاه‌های با کمتر از ۱۰ نفر پرسنل، خرد؛ بنگاه‌های با ۱۰ تا ۴۹ پرسنل، کوچک؛ بنگاه‌های با ۵۰ تا ۹۹ پرسنل، متوسط و بنگاه‌های با بیش از ۱۰۰ پرسنل، بزرگ نامگذاری شده‌اند. طبق تعریف وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز بنگاه‌های با کمتر از ۵۰ نفر پرسنل، بنگاه‌های کوچک و متوسط نامیده می‌شوند.
مزایای شرکت‌های کوچک و متوسط
مصطفی احمدلو، کارشناس بازار سهام در گفت‌وگو با «آتیه نو» با اشاره به اینکه شرکت‌های کوچک و متوسط نقش بسیار مهمی در رشد و توسعه اقتصادی کشورها ایفا می‌کنند، گفت: «این کسب‌وکارها معمولاً با سرمایه اولیه کمتری قابلیت راه‌اندازی دارند و فرصت‌های متعددی برای اشتغال، نوآوری و توسعه‌های محلی فراهم می‌آورند. این بنگاه‌ها به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد تأثیرات قابل‌توجهی در ابعاد مختلف دارند.»
او افزود: «یکی از مهم‌ترین جنبه‌های مثبت شرکت‌های کوچک و متوسط، ایجاد اشتغال است.آنها با تمرکز بر بخش‌های مختلف اقتصادی و نیاز کمتر به سرمایه‌گذاری اولیه، فرصت‌های شغلی متنوعی به‌ویژه در مناطق محروم فراهم می‌آورند. این ظرفیت اشتغال‌زایی، نقش بسزایی در کاهش نرخ بیکاری و افزایش کیفیت زندگی در جوامع مختلف دارد.» احمدلو توضیح داد: «علاوه بر این، انعطاف‌پذیری بالای این کسب‌وکارها یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته‌شان است. آنها به دلیل ساختار ساده‌تر و عدم پیچیدگی‌های سازمانی، توانایی بالایی در تطبیق با تغییرات بازار دارند. این ویژگی به این بنگاه‌ها امکان می‌دهد تا در مواجهه با بحران‌های اقتصادی یا تغییر تقاضای مشتریان، واکنش سریع و مؤثری نشان دهند. محیط شرکت‌های SME اغلب بستری مناسب برای نوآوری و خلاقیت مهیا می‌سازد. ساختار کوچک‌تر این شرکت‌ها و فرهنگ سازمانی بازتر، زمینه‌ای ایده‌آل برای پرورش و اجرای ایده‌های جدید ایجاد می‌کند. بسیاری از فناوری‌ها و اختراعات نوین در سطح جهانی از آنها نشأت می‌گیرند. این نوآوری‌ها نقش مهمی در افزایش رقابت‌پذیری و توسعه اقتصادی کشورها دارند.»
این کارشناس بازار سهام ادامه داد: «از منظر اجتماعی و اقتصادی، بنگاه‌های کوچک و متوسط تأثیرات مثبتی در توزیع درآمد و کاهش نابرابری دارند. این شرکت‌ها با ایجاد فرصت‌های اقتصادی در نقاط مختلف جغرافیایی، تمرکز ثروت را از شهرهای بزرگ به مناطق کمتر توسعه‌یافته منتقل می‌کنند. این روند به توزیع عادلانه‌تر درآمد و کاهش نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی یاری می‌رساند.»
او یادآور شد: «نقش شرکت‌هایSME در افزایش تولید ناخالص ملی (GDP) نیز غیرقابل انکار است. این شرکت‌ها با افزایش تولید، صادرات و بهره‌وری سهم قابل‌توجهی در رشد اقتصادی ایفا می‌کنند. حضور فعال آنها در زنجیره‌های ارزش و بازارهای بین‌المللی به تنوع و پایداری اقتصادی کشور کمک می‌کند.»
احمدلو تأکید کرد: «شرکت‌های کوچک و متوسط ستون فقرات اقتصاد بسیاری از کشورها به حساب می‌آیند. حمایت از این شرکت‌ها از طریق سیاست‌های مناسب مالی، آموزشی و فنی می‌تواند به تقویت اقتصاد، کاهش نابرابری‌ها و ایجاد فرصت‌های بیشتر برای نوآوری و اشتغال منجر شود. سرمایه‌گذاری در آنها نه تنها به رشد اقتصادی یاری می‌رساند، بلکه پایه‌ای برای توسعه پایدار و عدالت اجتماعی به شمار می‌رود.»
یک بازار جدید در فرابورس
فرابورس ایران با هدف کمک به تأمین مالی و برخورداری آنها از مزایای مالی، بازار نوآفرین را راه‌اندازی کرده است. این بازار به دو بازار زیرمجموعه به نام‌های «رشد» و «دانش‌بنیان» تقسیم می‌شود. در بازار نوآفرین، علاوه بر شرکت‌های کوچک و متوسط، شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و شرکت‌های فعال در صنایع جدید که ریسک بالاتری دارند نیز پذیرش می‌شوند. در ادامه به جزئیات هر یک از این دو تابلو اشاره می‌شود. مطابق با دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در فرابورس ایران، شرکت‌های سهامی عام برای پذیرش در تابلوی رشد باید ویژگی‌های مشخصی داشته باشند. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به حداقل و حداکثر سرمایه، میزان سهام شناور و وجود طرح توجیهی اشاره کرد. لازم است شرکت متقاضی دارای سرمایه‌ای حداقل ۱۰۰ میلیارد ریال و حداکثر ۵۰۰۰ میلیارد ریال باشد. همچنین حداقل ۱۰ درصد از سهام ثبت‌شده آن باید شناور بوده یا ارزش بازار سهام شناور آزاد آن حداقل هزار میلیارد ریال باشد. همچنین تابلوی دانش‌بنیان فرابورس ایران به‌عنوان بستری برای حمایت از شرکت‌های فعال در حوزه‌های دانش‌بنیان، خلاق، فناور و اقتصاد دیجیتال طراحی شد. این تابلو با هدف تسهیل دسترسی شرکت‌های نوآور به بازار سرمایه و تقویت زیست‌بوم فناوری و نوآوری در کشور به وجود آمد و برای پذیرش در این تابلو، ضرورت دارد شرکت‌ها از شرایط معینی برخوردار باشند. یکی از این شرایط، برخورداری از سرمایه ثبت‌شده کافی است. علاوه بر این، دریافت مجوزهای معتبر از مراجع ذی‌صلاح یکی از الزامات کلیدی محسوب می‌شود. شرکت‌های متقاضی باید دارای مجوز دانش‌بنیان مورد تأیید توسط معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری یا سایر نهادهای ذی‌ربط باشند که فعالیت شرکت در حوزه‌های دانش‌بنیان و فناورانه را تأیید کند. از دیگر معیارهای مهم برای پذیرش، سهام شناور شرکت‌هاست.»
مزایای شرکت‌های کوچک و متوسط
مصطفی احمدلو، کارشناس بازار سهام در گفت‌وگو با «آتیه نو» با اشاره به اینکه شرکت‌های کوچک و متوسط نقش بسیار مهمی در رشد و توسعه اقتصادی کشورها ایفا می‌کنند، گفت: «این کسب‌وکارها معمولاً با سرمایه اولیه کمتری قابلیت راه‌اندازی دارند و فرصت‌های متعددی برای اشتغال، نوآوری و توسعه‌های محلی فراهم می‌آورند. این بنگاه‌ها به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد تأثیرات قابل‌توجهی در ابعاد مختلف دارند.»
او افزود: «یکی از مهم‌ترین جنبه‌های مثبت شرکت‌های کوچک و متوسط، ایجاد اشتغال است.آنها با تمرکز بر بخش‌های مختلف اقتصادی و نیاز کمتر به سرمایه‌گذاری اولیه، فرصت‌های شغلی متنوعی به‌ویژه در مناطق محروم فراهم می‌آورند. این ظرفیت اشتغال‌زایی، نقش بسزایی در کاهش نرخ بیکاری و افزایش کیفیت زندگی در جوامع مختلف دارد.» احمدلو توضیح داد: «علاوه بر این، انعطاف‌پذیری بالای این کسب‌وکارها یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته‌شان است. آنها به دلیل ساختار ساده‌تر و عدم پیچیدگی‌های سازمانی، توانایی بالایی در تطبیق با تغییرات بازار دارند. این ویژگی به این بنگاه‌ها امکان می‌دهد تا در مواجهه با بحران‌های اقتصادی یا تغییر تقاضای مشتریان، واکنش سریع و مؤثری نشان دهند. محیط شرکت‌های SME اغلب بستری مناسب برای نوآوری و خلاقیت مهیا می‌سازد. ساختار کوچک‌تر این شرکت‌ها و فرهنگ سازمانی بازتر، زمینه‌ای ایده‌آل برای پرورش و اجرای ایده‌های جدید ایجاد می‌کند. بسیاری از فناوری‌ها و اختراعات نوین در سطح جهانی از آنها نشأت می‌گیرند. این نوآوری‌ها نقش مهمی در افزایش رقابت‌پذیری و توسعه اقتصادی کشورها دارند.»
این کارشناس بازار سهام ادامه داد: «از منظر اجتماعی و اقتصادی، بنگاه‌های کوچک و متوسط تأثیرات مثبتی در توزیع درآمد و کاهش نابرابری دارند. این شرکت‌ها با ایجاد فرصت‌های اقتصادی در نقاط مختلف جغرافیایی، تمرکز ثروت را از شهرهای بزرگ به مناطق کمتر توسعه‌یافته منتقل می‌کنند. این روند به توزیع عادلانه‌تر درآمد و کاهش نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی یاری می‌رساند.»
او یادآور شد: «نقش شرکت‌هایSME در افزایش تولید ناخالص ملی (GDP) نیز غیرقابل انکار است. این شرکت‌ها با افزایش تولید، صادرات و بهره‌وری سهم قابل‌توجهی در رشد اقتصادی ایفا می‌کنند. حضور فعال آنها در زنجیره‌های ارزش و بازارهای بین‌المللی به تنوع و پایداری اقتصادی کشور کمک می‌کند.»
احمدلو تأکید کرد: «شرکت‌های کوچک و متوسط ستون فقرات اقتصاد بسیاری از کشورها به حساب می‌آیند. حمایت از این شرکت‌ها از طریق سیاست‌های مناسب مالی، آموزشی و فنی می‌تواند به تقویت اقتصاد، کاهش نابرابری‌ها و ایجاد فرصت‌های بیشتر برای نوآوری و اشتغال منجر شود. سرمایه‌گذاری در آنها نه تنها به رشد اقتصادی یاری می‌رساند، بلکه پایه‌ای برای توسعه پایدار و عدالت اجتماعی به شمار می‌رود.»
یک بازار جدید در فرابورس
فرابورس ایران با هدف کمک به تأمین مالی و برخورداری آنها از مزایای مالی، بازار نوآفرین را راه‌اندازی کرده است. این بازار به دو بازار زیرمجموعه به نام‌های «رشد» و «دانش‌بنیان» تقسیم می‌شود. در بازار نوآفرین، علاوه بر شرکت‌های کوچک و متوسط، شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و شرکت‌های فعال در صنایع جدید که ریسک بالاتری دارند نیز پذیرش می‌شوند. در ادامه به جزئیات هر یک از این دو تابلو اشاره می‌شود. مطابق با دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در فرابورس ایران، شرکت‌های سهامی عام برای پذیرش در تابلوی رشد باید ویژگی‌های مشخصی داشته باشند. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به حداقل و حداکثر سرمایه، میزان سهام شناور و وجود طرح توجیهی اشاره کرد. لازم است شرکت متقاضی دارای سرمایه‌ای حداقل ۱۰۰ میلیارد ریال و حداکثر ۵۰۰۰ میلیارد ریال باشد. همچنین حداقل ۱۰ درصد از سهام ثبت‌شده آن باید شناور بوده یا ارزش بازار سهام شناور آزاد آن حداقل هزار میلیارد ریال باشد. همچنین تابلوی دانش‌بنیان فرابورس ایران به‌عنوان بستری برای حمایت از شرکت‌های فعال در حوزه‌های دانش‌بنیان، خلاق، فناور و اقتصاد دیجیتال طراحی شد. این تابلو با هدف تسهیل دسترسی شرکت‌های نوآور به بازار سرمایه و تقویت زیست‌بوم فناوری و نوآوری در کشور به وجود آمد و برای پذیرش در این تابلو، ضرورت دارد شرکت‌ها از شرایط معینی برخوردار باشند. یکی از این شرایط، برخورداری از سرمایه ثبت‌شده کافی است. علاوه بر این، دریافت مجوزهای معتبر از مراجع ذی‌صلاح یکی از الزامات کلیدی محسوب می‌شود. شرکت‌های متقاضی باید دارای مجوز دانش‌بنیان مورد تأیید توسط معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری یا سایر نهادهای ذی‌ربط باشند که فعالیت شرکت در حوزه‌های دانش‌بنیان و فناورانه را تأیید کند. از دیگر معیارهای مهم برای پذیرش، سهام شناور شرکت‌هاست.»