شرکتپروژهها یک رویکرد نوین در تأمین مالی
رامین بیات روزنامه‌نگار
طی سال‌های اخیر، تأمین مالی پروژه‌های اقتصادی و صنعتی یکی از موضوعاتی است که با چالش‌های فراوانی روبه‌رو بوده است. حال در چنین شرایطی استفاده از ظرفیت شرکتپروژهها می‌تواند راهگشا باشد. این نهادها با جذب سرمایه از طریق مشارکت عمومی، به تأمین منابع مالی بلندمدت برای پروژه‌های بزرگ کمک می‌کنند و مدل‌های جدیدی را برای مدیریت پروژه‌های زیربنایی و اقتصادی ارائه می‌دهند.
وحید روشن‌قلب، مدیر نظارت بر بازار اولیه سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به اقدامات صورت‌گرفته برای تسهیل فرایند تأمین مالی شرکت‌ها از طریق دستورالعمل نحوه صدور مجوز عرضه عمومی شرکتپروژهها، گفت: «تصویب شیوه‌نامه تسهیل تأمین مالی از طریق شرکت‌پروژه سهامی عام در شورای ملی تأمین مالی از جمله این موارد به حساب می‌آید.»
او افزود: «مطابق با این مسئله، امکان مشارکت بانک‌ها در پذیره‌نویسی سهام شرکت‌های موضوعِ این دستورالعمل و همچنین کاهش ابهام در سودآوری این شرکت‌ها در سنوات پس از پذیره‌نویسی از طریق ممنوعیت قیمت‌گذاری دستوری در محصولات این شرکت‌ها در صورت تصویب شورای ملی تأمین مالی فراهم شده است.»
روشن‌قلب توضیح داد: «هیئت پذیرش بورس‌ها، امکان‌پذیر بودن تحقق پروژه و سنجش ریسک اجرای طرح را مورد بررسی قرار می‌دهد. علاوه بر موافقت این هیئت، شرکت‌ها موظف هستند مجوزهای قانونی، مستندات، گزارش‌های کارشناسان رسمی و سایر مدارک ذکر شده در دستورالعمل را به سازمان بورس ارائه کنند.»
او تأمین مالی این شرکت‌ها از طریق بازار سرمایه را موجب تجهیز منابع و جذب سرمایه‌های خُرد در مسیر تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام دانست و بیان کرد: «در صورت کامل بودن مستندات و ارسال مدارک لازم از شرکت‌های متقاضی، تا پایان سال شاهد پذیره‌نویسی و تأمین منابع لازم برای تکمیل تعداد دیگری از پروژه‌ها در بازار سرمایه خواهیم بود.»
موتور محرک پروژه‌های کلان
سروش صنوبری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «آتیه نو» با اشاره به اینکه یکی از مزایای اصلی شرکتپروژهها، امکان جذب سرمایه از آحاد مردم است، گفت: «در این شرکت‌ها تمامی افراد حتی با سرمایه‌های خرد، می‌توانند در پروژه‌های بزرگ مشارکت کنند. این رویکرد نه‌تنها منابع کم را به سمت پروژه‌های بزرگ هدایت می‌کند بلکه از نظر اجتماعی نیز موجب افزایش احساس تعلق و مشارکت عمومی می‌شود.»
او افزود: «بدین ترتیب، تأمین منابع مالی برای پروژه‌ها به فرایندی همگانی و پایدار تبدیل خواهد شد. این مدل به‌ویژه برای پروژه‌هایی که به سرمایه‌گذاری بلندمدت نیاز دارند، مناسب به نظر می‌آید؛ چراکه فشار برای بازپرداخت فوری که در بانک‌ها و سایر روش‌های تأمین مالی وجود دارد، در این روش به حداقل می‌رسد.»
به گفته صنوبری، در شرکتپروژهها، تمرکز اصلی بر پیشرفت پروژه‌ها و اجرای به‌موقع آن‌هاست. این شرکت‌ها به جای اینکه تنها بر سودآوری کوتاه‌مدت تمرکز کنند، هدف اصلی خود را افزایش درصد پیشرفت پروژه‌ها قرار می‌دهند. برای تحقق این هدف، شرکت‌های پروژه‌محور معمولاً واحدهایی به نام مدیریت کنترل پروژه دارند که نظارت دقیق و مستمر بر روند اجرایی پروژه‌ها انجام می‌دهند. در این شرکت‌ها، پیشرفت فیزیکی پروژه‌ها مستقیماً بر قیمت سهام و عملکرد کلی شرکت تأثیرگذار است. این کارشناس بازار سرمایه توضیح داد: «در این نوع شرکت‌ها، اهمیت پروژه‌ها به‌اندازه‌ای است که مدیریت پروژه‌ها به یک واحد دائمی و کلیدی در ساختار سازمانی تبدیل می‌شود. این واحد‌ها به‌طور مداوم بر پیشرفت پروژه‌ها نظارت می‌کنند و وظیفه تأمین به‌موقع منابع مالی و تخصیص بهینه آن‌ها را نیز بر عهده دارند. با توجه به این نگرش پروژه‌ها در مدت‌زمان کوتاه‌تری تکمیل می‌شوند و به بهره‌برداری می‌رسند.»
مزایای شرکت‌های پروژه‌محور
صنوبری ادامه داد: «این مدل شرکت‌ها مزایای قابل‌توجهی دارند که آن‌ها را از دیگر روش‌های تأمین مالی متمایز می‌کند. از جمله این مزایا می‌توان به کم‌هزینه بودن، سرعت بالای تأمین مالی، امکان جذب سرمایه از منابع خرد مردم و نظارت دقیق بر پروژه‌ها اشاره کرد. در مقایسه با بانک‌ها و سایر نهادهای مالی، هزینه تأمین مالی در شرکت‌های پروژه‌محور به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد. همچنین، به‌دلیل استفاده از فناوری‌های نوین برای نظارت بر پروژه‌ها، شرکت‌های مذکور قادرند روند پیشرفت کار را به‌طور دقیق‌تری کنترل کنند.»
او بیان کرد: «همچنین، به‌دلیل آنکه این شرکت‌ها از سرمایه‌گذاری مردم بهره می‌برند، سرعت تأمین منابع مالی در آن‌ها افزایش یافته و پروژه‌ها سریع‌تر از روش‌های سنتی به بهره‌برداری می‌رسند. این روند موجبات آن را فراهم می‌آورد تا پروژه‌های ملی و زیرساختی به‌سرعت تکمیل شده و نتایج آن‌ها به‌طور سریع‌تری به جامعه منتقل شود.»
این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه یکی دیگر از ویژگی‌های مهم شرکت‌های پروژه‌محور، استفاده از فناوری‌های پیشرفته در مدیریت پروژه‌هاست، اضافه کرد: «این شرکت‌ها با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای پیشرفته کنترل پروژه، می‌توانند به‌طور دقیق و به‌موقع، روند اجرای پروژه‌ها را زیر نظر داشته باشند. این نرم‌افزارها به تیم‌های مدیریتی امکان می‌دهند تا پیشرفت فیزیکی و مالی پروژه‌ها را به‌صورت لحظه‌ای پیگیری و هرگونه انحراف از برنامه‌ریزی را سریعاً شناسایی و اصلاح کنند. بهره‌گیری از این فناوری‌ها موجب می‌شود که در نهایت پروژه‌ها با کیفیت بالاتر و در زمان کوتاه‌تری به اتمام برسند و جامعه از بهره‌برداری زودتر آن‌ها بهره‌مند شود.
تأمین مالی بلندمدت شرکت‌ها
هادی قوامی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه قانون‌گذار راه‌های مختلفی را برای تأمین مالی از مسیر بورس در نظر گرفته، گفت: «شرکت‌پروژه یکی از بهترین ابزارهای بورس برای جذب و تجهیز منابع جهت توسعه صنایع است. بورس با کانالیزه کردن نقدینگی، آن را به حلقه‌های پسین تولید جذب می‌کند.»
قوامی درباره میزان نقش شرکتپروژهها در افزایش سهم بازار سرمایه در تأمین مالی تولید، بیان کرد: «متأسفانه تسلط اقتصاد بانک‌محور باعث شده سهم بانک‌ها از تأمین مالی افزایش یافته و به حدود ۹۰ درصد برسد. این درحالی است که با تأمین مالی از طریق بازار سرمایه می‌توان مشکل تجهیز منابع شرکت‌های مختلف صنعتی و تولیدی را حل و زمینه را برای ایجاد اشتغال در کشور هموار کرد.»
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با اشاره به اینکه بازار سرمایه در چندسال اخیر و با توجه به توسعه و تعریف ابزارهای متنوع به تثبیت نقش خود در تأمین مالی شرکت‌ها، طرح‌ها و پروژه‌ها پرداخته، ادامه داد: «استفاده از ابزار شرکت‌پروژه برای تأمین مالی پروژه‌های نیمه‌تمام بخش خصوصی و همچنین اجرای طرح‌های توسعه در صنایع بسیار مهم است. تلاش مجلس برای تسهیل مقررات مربوط به شرکت‌پروژه باعث می‌شود سود سرمایه در طول زمان افزایش یافته و مردم با اطمینان بیشتری جذب بازار سرمایه شوند.»