پژوهش مسئلهمحور؛ ابزاری کاربردی در سیاست‌گذاری اجتماعی
مهدیار عبدالهی روزنامه نگار
کامل دلپسند، دکترای جامعه‌شناسی توسعه و پژوهشگر مسائل‌اجتماعی با تأکید بر راهگشایی پژوهش‌های مسئلهمحور و به‌روز نظام تأمین‌اجتماعی گفت: «به‌روز بودن و مسئله‌محوری، فاکتورهای مهم در تبدیل پژوهش به ابزاری کاربردی در سیاست‌گذاری اجتماعی به شمار می‌آیند.»
دلپسند در گفت‌وگو با «آتیه نو» افزود: «واقعیـت ایـن اسـت کـه رفـاه بـه‌عنـوان یکـی از مهم‌تریـن موضوع‌هـای اجتماعـی روز، مفهومی ذهنـی، عینـی، فـردی، جمعی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسـی، زیسـتی و حقوقی اسـت و خصلت پویـا و تغییریابنده آن موجـب می‌شـود که متناسـب بـا تحولات جامعه و دگرگونـی در نیازها و انتظـارات، این مفهوم نیـز با تغییراتی مواجـه شـود.»
او ادامه داد: «در مفهـوم نویـن رفـاه‌اجتماعـی، بـر مسـئولیت جامعه در برابـر آحاد مـردم و نه گـروه خاصی از افـراد جامعـه تأکیـد شـده اسـت. البته این موضـوع به هیـچ‌وجه از اهمیت مسـئولیت افراد در برابـر هم و در مقابـل جامعـه نمی‌کاهد.»
دلپسند اضافه‌کرد: «در صورتی که مجری کاربلد و حرفه‌ای فارغ از هم‌سویی با گرایش‌های کارگزاران سیستمی نظام تأمین‌اجتماعی عهده‌دار اجرای سیاست‌ها شود، به مرور نگاه و رویکرد توسعه‌محور بر سیاست‌گذاری‌های کلان راهبردی در نظام تأمین‌اجتماعی حاکم می‌شود.»
این پژوهشگر مسائل‌اجتماعی تأکید کرد: «اگر انسجام راهبردی از سوی کارگزاران و بدنه کارشناسی آگاه در سطوح تصمیم‌سازی، اجرا، نظارت و ارزیابی در حوزه تأمین‌اجتماعی شکل بگیرد قطعاً پیامد عملکرد پژوهش‌محور نظام رفاه و تأمین‌اجتماعی عیان خواهد شد.» او با اشاره گستردگی و تنوع مطالعات حوزه رفاه و تأمین‌اجتماعی، گفت: «اگر موازی‌کاری‌ها از پژوهش‌های تأمین‌اجتماعی حذف شود تمام مسائل این حوزه از جمله اجرای اصلاحات ساختاری را می‌توان براساس مطالعات موجود را به درستی به انجام رساند. در مجموع در چنین شرایطی، مطالعات حوزه رفاه و تأمین‌اجتماعی روند توسعه‌ای را دنبال خواهند کرد.»
این جامعه‌شناس بی‌توجهی به نتایج مطالعات پژوهشی در کشور را مسئله‌ای جدی دانست و افزود: «در شرایطی که تصمیم‌گیری‌ها سلیقه‌ای، موقتی و بر اساس دوره‌های سیاسی متفاوت است متأسفانه نه‌تنها به یافته‌های پژوهشی نگاه نمی‌شود بلکه حتی خوانده نیز نمی‌شوند. در حالت خوش‌بینانه حتی اگر نگاهی به نتایج مطالعات معطوف شود مـتأسفانه نتایج آ‌ن‌ها در دستور کار قرار نمی‌گیرد.»
دلپسند با بیان اینکه پژوهـش حوزه رفـاه و تأمین‌اجتماعی در ایـران در سـال‌های گذشـته دارای دسـتاوردهای بـا ارزش و البته همراه با کاسـتی‌هایی بوده، بیان کرد: «لازم است عناوین پژوهشی با دسته‌بندی مشخص و سطوح زود حل‌شونده، میان‌مدت و بلندمدت به‌صورت کاملاً مستقل از نگاه کارگزاران حوزه سیاست‌گذاری رفاه و تأمین‌اجتماعی انجام شوند. از سوی دیگر اگر به‌کارگیری یافته‌های پژوهشی در اولویت کارگزاران داخل سازمان‌های مرتبط با حوزه رفاه و تأمین‌اجتماعی قرار گیرد قطعاً دستاوردهای رویکرد علمی- پژوهشی توسعه‌بخش خواهد بود. »
دلپسند در گفت‌وگو با «آتیه نو» افزود: «واقعیـت ایـن اسـت کـه رفـاه بـه‌عنـوان یکـی از مهم‌تریـن موضوع‌هـای اجتماعـی روز، مفهومی ذهنـی، عینـی، فـردی، جمعی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسـی، زیسـتی و حقوقی اسـت و خصلت پویـا و تغییریابنده آن موجـب می‌شـود که متناسـب بـا تحولات جامعه و دگرگونـی در نیازها و انتظـارات، این مفهوم نیـز با تغییراتی مواجـه شـود.»
او ادامه داد: «در مفهـوم نویـن رفـاه‌اجتماعـی، بـر مسـئولیت جامعه در برابـر آحاد مـردم و نه گـروه خاصی از افـراد جامعـه تأکیـد شـده اسـت. البته این موضـوع به هیـچ‌وجه از اهمیت مسـئولیت افراد در برابـر هم و در مقابـل جامعـه نمی‌کاهد.»
دلپسند اضافه‌کرد: «در صورتی که مجری کاربلد و حرفه‌ای فارغ از هم‌سویی با گرایش‌های کارگزاران سیستمی نظام تأمین‌اجتماعی عهده‌دار اجرای سیاست‌ها شود، به مرور نگاه و رویکرد توسعه‌محور بر سیاست‌گذاری‌های کلان راهبردی در نظام تأمین‌اجتماعی حاکم می‌شود.»
این پژوهشگر مسائل‌اجتماعی تأکید کرد: «اگر انسجام راهبردی از سوی کارگزاران و بدنه کارشناسی آگاه در سطوح تصمیم‌سازی، اجرا، نظارت و ارزیابی در حوزه تأمین‌اجتماعی شکل بگیرد قطعاً پیامد عملکرد پژوهش‌محور نظام رفاه و تأمین‌اجتماعی عیان خواهد شد.» او با اشاره گستردگی و تنوع مطالعات حوزه رفاه و تأمین‌اجتماعی، گفت: «اگر موازی‌کاری‌ها از پژوهش‌های تأمین‌اجتماعی حذف شود تمام مسائل این حوزه از جمله اجرای اصلاحات ساختاری را می‌توان براساس مطالعات موجود را به درستی به انجام رساند. در مجموع در چنین شرایطی، مطالعات حوزه رفاه و تأمین‌اجتماعی روند توسعه‌ای را دنبال خواهند کرد.»
این جامعه‌شناس بی‌توجهی به نتایج مطالعات پژوهشی در کشور را مسئله‌ای جدی دانست و افزود: «در شرایطی که تصمیم‌گیری‌ها سلیقه‌ای، موقتی و بر اساس دوره‌های سیاسی متفاوت است متأسفانه نه‌تنها به یافته‌های پژوهشی نگاه نمی‌شود بلکه حتی خوانده نیز نمی‌شوند. در حالت خوش‌بینانه حتی اگر نگاهی به نتایج مطالعات معطوف شود مـتأسفانه نتایج آ‌ن‌ها در دستور کار قرار نمی‌گیرد.»
دلپسند با بیان اینکه پژوهـش حوزه رفـاه و تأمین‌اجتماعی در ایـران در سـال‌های گذشـته دارای دسـتاوردهای بـا ارزش و البته همراه با کاسـتی‌هایی بوده، بیان کرد: «لازم است عناوین پژوهشی با دسته‌بندی مشخص و سطوح زود حل‌شونده، میان‌مدت و بلندمدت به‌صورت کاملاً مستقل از نگاه کارگزاران حوزه سیاست‌گذاری رفاه و تأمین‌اجتماعی انجام شوند. از سوی دیگر اگر به‌کارگیری یافته‌های پژوهشی در اولویت کارگزاران داخل سازمان‌های مرتبط با حوزه رفاه و تأمین‌اجتماعی قرار گیرد قطعاً دستاوردهای رویکرد علمی- پژوهشی توسعه‌بخش خواهد بود. »