مزایای توکن‌سازی ابزارهای مالی
علی مشکانی کارشناس بازارسرمایه
با گسترش فناوری بلاکچین و اهمیت روزافزون دارایی‌های دیجیتال، توکن‌سازی ابزارهای مالی به یکی از روندهای کلیدی بازارهای سرمایه جهانی تبدیل شده است. توکن‌سازی به معنای تبدیل دارایی‌ها وارزش‌های مالی به واحدهای دیجیتالی به نام توکن است. این فرایند می‌تواند دارایی‌هایی همچون اوراق بهادار، املاک، کالاها و حتی آثار هنری را به واحدهای دیجیتالی قابل انتقال و معامله تبدیل کند. به‌نوعی توکنی‌سازی یا توکنیزه کردن، فرایندی به‌حساب می‌آید که در آن دارایی‌های فیزیکی و مالی به‌صورت دیجیتالی و در قالب توکن روی بلاکچین به نمایش گذاشته می‌شوند. این توکن‌ها می‌توانند مالکیت یا ارزش اقتصادی یک دارایی واقعی را نمایندگی کنند و به کاربران این امکان را می‌دهند که دارایی‌های خود را به‌راحتی و با اطمینان در بازارهای مالی جابه‌جا کنند. توکن‌سازی مزایای متعددی دارد؛ از جمله اینکه دارایی‌هایی که به‌صورت سنتی کمتر نقدشونده هستند مانند املاک، با توکن‌سازی به واحدهای کوچک‌تر و قابل معامله تبدیل می‌شوند. از سویی، بلاکچین می‌تواند با حذف واسطه‌ها و افزایش شفافیت، تأثیر عمیقی بر بازارهای مالی بگذارد. این فناوری باعث می‌شود تراکنش‌ها شفاف، غیرقابل تغییر و امن باشند. توکن‌سازی با حذف واسطه‌های سنتی و ساده‌سازی فرآیندها، هزینه‌های معامله و انتقال مالکیت را کاهش می‌دهد. همچنین تقسیم دارایی‌ها به واحدهای کوچک، امکان سرمایه‌گذاری برای افراد با سرمایه محدود را فراهم می‌کند. این درحالی است که برای پیاده‌سازی توکن‌سازی در بازار سرمایه، سازمان بورس و اوراق بهادار می‌تواند اقداماتی را در حوزه‌های حقوقی، فناوری، نظارتی و آموزشی انجام دهد. در چارچوب قانونی و حقوقی ضرورت دارد قوانینی وضع شود که حقوق و تعهدات دارندگان توکن، ناشران و واسطه‌ها را مشخص سازد و مالکیت دیجیتال در بلاکچین را به رسمیت بشناسد. شناسایی کاربران و رعایت مقررات ضدپولشویی برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های مالی الزامی به‍شمار می‌آید. در توسعه زیرساخت‌های فناوری، برای توکن‌سازی دارایی‌ها، بلاکچینی امن و مقیاس‌پذیر نیاز است که از قراردادهای هوشمند و توکن‌های مختلف پشتیبانی کند. «شبکه ققنوس» به‌عنوان نمونه‌ای از پلتفرم‌های ایرانی بر پایه فناوری دفترکل توزیع‌شده شناخته می‌شود که از میزبان‌های غیرمتمرکز تشکیل شده و امکان انتشار توکن‌های مختلف را توسط ناشران معتمد فراهم می‌سازد. در بورس اوراق بهادار، بلاکچین شرایطی را برای انتشار اوراق بهادار به‌صورت توکن‌سازی شده ایجاد می‌کند که این امر باعث بهینه‌تر شدن چرخه عمر اوراق، از زمان انتشار تا مبادله و تسویه شده و همچنین هزینه‌های مربوط به واسطه‌ها را کاهش می‌دهد. در سطح جهانی، بسیاری از فعالان بزرگ بازار به دنبال بهره‌برداری از مزایای بالقوه بلاکچین برای افزایش سرعت تسویه و کاهش هزینه‌ها هستند؛ با این حال، جزئیات این برنامه‌ها به‌طور کامل در دسترس عموم قرار نگرفته است. در مبحث آموزش و فرهنگ‌سازی نیز برگزاری کارگاه‌ها و سمینارها برای آشنایی فعالان بازار و عموم سرمایه‌گذاران با مزایا و ریسک‌های توکن‌ها ضروری است. از طرفی، برای جلب اعتماد سرمایه‌گذاران، باید به‌صورت گسترده درباره توکن‌سازی و نحوه استفاده از آن اطلاع‌رسانی شود. در این رابطه باید حمایت از استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های فناورانه در دستور کار قرار گیرد. تشویق شرکت‌های فین‌تک و ارائه تسهیلات به شرکت‌های فناوری مالی می‌تواند به توسعه فناوری‌های لازم برای توکن‌سازی کمک کند. راه‌اندازی سندباکس (محیط آزمایشی) به استارت‌آپ‌ها امکان می‌دهد تا فناوری‌های خود را با کمترین ریسک آزمایش کنند. مکانیسم‌های نظارتی و کنترلی نیز در این‌باره از اهمیت بسزایی برخوردارند. بنابراین سازمان بورس باید ابزارهای نظارتی جدیدی برای مدیریت ریسک‌های بازار توکنی فراهم سازد. از سویی به‌کارگیری تحلیل داده و هوش مصنوعی برای شناسایی الگوهای تقلب و رفتارهای غیرعادی در معاملات توکنی کارایی نظارت را افزایش می‌دهد. در نهایت نیز ایجاد استانداردهای بین‌المللی و شفافیت بالا منجر به جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در بازار توکنی ایران خواهد شد. همکاری با نهادهای بین‌المللی هم برای ایجاد استانداردهای مشترک و افزایش پذیرش جهانی توکن‌ها اهمیت دارد.