نگاهی به مقوله بازیافت در نقاط مختلف دنیا
زباله آشغال نیست!
سروش غفاری روزنامه نگار
رفتار کشورهای مختلف با موضوع زباله بسیار متفاوت و متنوع است. هر کشور با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی، اجتماعی و امکانات فنی خود برنامه‌هایی برای جمع‌آوری، دفع و بازیافت زباله دارد. برخی کشورها در این زمینه پیشرفته هستند و برخی کشورها هنوز دوران آزمون و خطا را طی می‌کنند. در این میان به نظر می‌رسد کشور ما هنوز راه درازی دارد تا به نقطه ایده‌آل برسد. هرچند سال‌هاست درباره روش‌های اصولی و زیست‌محیطی دفع زباله بحث می‌شود.
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های اقتصاد هر کشوری واردات و صادرات آن است. یکی برق وارد می‌کند و دیگری گوسفند صادر می‌کند. یکی گوشی صادر می‌کند و دیگری لباس وارد می‌کند. در اروپا اما کشوری داریم که عجیب‌ترین واردات دنیا را دارد: زباله!
سوئد به دلیل کمبود زباله، از کشورهای همسایه خود زباله وارد می‌کند. چطور است که همه می‌خواهند از شر زباله‌هایشان خلاص شوند اما این کشور پیشرفته خریدار این شر شده است؟
در سوئد امروز 99 درصد زباله‌های خانگی بازیافت می‌شوند. مقایسه کنید با سایر کشورهای اروپایی که این رقم نهایتاً به 38 درصد می‌رسد. پس سوئد میان کشورهای همتای خود هم یک نمونه بسیار موفق است. در سوئد 36 درصد زباله‌ها بازیافت، 14 درصد تبدیل به کود و 49 درصد سوزانده می‌شوند. متوسط بازیافت زباله در اروپا 22 درصد است.
سوئد با زباله‌ها چه می‌کند؟
این کشور با استفاده از دستگاه‌های بسیار پیشرفته سوزاندن زباله، بیست درصد از برق مورد نیاز دستگاه‌های گرمازای کشورش را تأمین می‌کند. همچنین از این روش، برق 250 هزار خانوار از چهار میلیون و 600 هزار خانوار خود را تأمین می‌کند. ظرفیت بالای دستگاه‌های سوزاننده زباله یکی از مشکلات جدید این کشور است. در واقع این ظرفیت بیش از میزان تولید زباله داخلی (دو میلیون تن در سال) است. دولت برای پیشگیری از زیان‌دهی این صنعت به تازگی شروع به واردات زباله از کشورهای اروپایی کرده و برای تأمین سوخت خود روی زباله خیلی حساب کرده است. البته در کنار واردات زباله، تمهیداتی هم برای مدیریت آلودگی ناشی از سوزاندن زباله اندیشیده است.
سوئیسی‌ها همه‌چیز را بازیافت می‌کنند
وقتی می‌خواهیم تصویری از مدیریت زباله در کشورهای پیشرفته داشته باشیم، اغلب یاد ردیف سطل‌های رنگارنگی می‌افتیم که زباله‌ها را از همان مبدأ تفکیک می‌کنند اما در کشوری مثل سوئیس، تفکیک زباله آن‌قدر حرفه‌ای است که شیشه‌های سبز و قهوه‌ای نوشیدنی در سطل‌های جداگانه انداخته می‌شوند. جمع‌آوری زباله و بازیافت در این کشور رایگان است. مردم ماهی یک‌بار کاغذهای خود را که شامل روزنامه، مقوا و پاکت کاغذی غذا و حتی قبض آب و برق است، به ماشین‌های جمع‌آوری مخصوص می‌سپارند. ماشین‌های جمع‌آوری زباله‌های باغچه هم هر دو هفته یک‌بار از راه می‌رسند. آلومینیوم و حلبی به مخازن محلی منتقل می‌شوند. باتری‌ها به سوپرمارکت‌ها بازگردانده می‌شوند و روغن‌های قدیمی یا سایر مواد شیمیایی هم راه مخصوص خود را می‌روند. در حالی که میانگین بازیافت قوطی پلاستیکی در اروپا 30 درصد است، سوئیسی‌ها 80 درصد آن‌ها را بازیافت می‌کنند. اما چه چیزی باعث می‌شود که مردم این‌قدر به جزئیات بازیافت توجه کنند و موارد مورد نظر را رعایت کنند؟ باید به دو وجه این برنامه توجه کرد؛ یکی اینکه بازیافت در سوئیس رایگان است و دوم اینکه دور انداختن زباله در سوئیس هزینه دارد. یعنی هر کیسه زباله دست‌کم یک یورو قیمت دارد.
آمریکایی‌های زباله‌ساز
وضعیت در آن سوی اقیانوس آرام اصلاً خوب نیست. آمریکا تنها 28 درصد زباله‌های خود را بازیافت می‌کند که تازه این میزان در پانزده سال قبل نصف این بود. میزان بازیافت زباله‌ها در ایالات مختلف آمریکا هم متفاوت است. در آلاسکا، وایومینگ و مونتانا کمتر از 9 درصد زباله‌ها بازیافت می‌شود در حالی که در نیویورک، ویرجینیا و پنج ایالت دیگر میزان بازیافت بیش از 40 درصد است.
دانمارکی‌های سبز
دانمارک دوست دارد به‌عنوان یک کشور کاملاً سبز و دوستدار محیط‌زیست شناخته شود. حدود یک درصد جمعیت این کشور در خدمات مربوط به جمع‌آوری زباله فعالیت می‌کنند اما دانمارکی‌ها برخلاف سوئدی‌ها اصلاً کارخانه بازیافت ندارند. آن‌ها زباله‌های خود را صادر می‌کنند. زباله‌های دانمارک به اندازه‌ای نیست تا این کشور مرکز بازیافت تأسیس کند. بنابراین زباله‌های پلاستیکی، زباله محصولات الکترونیکی باتری‌ها و فلزات برای بازیافت به خارج فرستاده می‌شوند.
چینی‌ها زباله می‌فروشند
چین بزرگ‌ترين واردكننده زباله در جهان است. جمعیت 17 میلیونی شهر پكن روزانه كوه عظيمي از زباله توليد مي‌كنند اما در كارخانه‌هاي بزرگ بازيافت زباله در پكن فقط زباله‌هاي خود چيني‌ها بازيافت نمي‌شود. زباله‌ها از ديگر كشورهاي جهان نيز به چين انتقال داده مي‌شود تا بازيافت شود. اين زباله‌ها پس از بازيافت در قالب كالاهاي جديد به كشورهاي غربي فروخته مي‌شود.
ژاپنی‌ها خسیس نیستند
تصویری که ما از مردم ژاپن داریم، سخت‌کوشی و ساده‌زیستی است. معروف است که ژاپنی‌ها وسایلشان را دور نمی‌ریزند و تا وقتی یک گوشی، یک کمد یا یک جفت دمپایی کار کند، استفاده می‌شود. این اخلاق ژاپنی چه ریشه در فلسفه مردم آن داشته باشد و چه ناشی از فرهنگ‌سازی باشد، ابعاد دیگری هم دارد. یکی از مهم‌ترین ابعاد این است که در ژاپن اگر شما زباله‌ای داشته باشید به دردسر بزرگی می‌افتید. کل مساحت مسکونی این کشور اندازه اصفهان ماست و حدود 120 میلیون آدم باید در این مساحت کنار هم زندگی کنند. پس این‌طور نمی‌شود که شما جاکفشی کهنه خود را همین‌طور بیاورید بگذارید بغل سطل زباله محل و بروید پی کارتان. در ژاپن شما باید هزینه کامل حمل زباله خود را بدهید. این هزینه گاهی انقدر زیاد است که ممکن است ترجیح بدهید با همان جنس قدیمی سر کنید، یا اینکه خرت و پرت اضافه نخرید.
در این کشور به جز در ایستگاه‌های قطار و برخی فروشگاه‌ها، سطل زباله عمومی وجود ندارد. بنابراین شما اگر یک پفک بخورید باید زباله‌اش را بگذارید توی کیف خودتان و ببرید منزل اصولی تفکیک کنید و به شهرداری بسپارید. بنابراین سطل زباله‌ای هم نیست که شما دزدکی آشغال‌های خود را در آن بیندازید و از شر آن راحت شوید.
ما در ایران نخاله‌های ساختمانی را بار ماشین می‌کنیم و می‌بریم بیرون شهر داخل بیابان رها می‌کنیم اما در کشور ژاپن باید این نخاله‌ها خیلی دقیق از هم جدا شوند و با هزینه‌های زیاد به مسئولان حمل زباله سپرده شوند.
برای همین است که ژاپنی‌ها اغلب جنس باکیفیت می‌خرند و خیلی هم دنبال مد نیستند. چون هرچه بخرند به اصطلاح بیخ ریششان است و نمی‌توانند از آن خلاص شوند.
آلمانی‌های خیلی دقیق
در پایان باید گفت در کشور آلمان به‌عنوان یکی از سبزترین کشورهای جهان، امروز ۷۰ درصد کل زباله‌های تولید شده بازیافت می‌شود. معروف است که در هر خانه آلمانی پنج سطل زباله برای تفکیک زباله وجود دارد. اگر شرکت‌های تولیدی برای تولید و بسته‌بندی کالاهای خود زباله زیادی تولید کنند باید هزینه این بار اضافه را به دولت بدهند. تمام بسته‌بندی‌ها در آلمان علامت و توضیح نحوه بازیافت دارند.
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های اقتصاد هر کشوری واردات و صادرات آن است. یکی برق وارد می‌کند و دیگری گوسفند صادر می‌کند. یکی گوشی صادر می‌کند و دیگری لباس وارد می‌کند. در اروپا اما کشوری داریم که عجیب‌ترین واردات دنیا را دارد: زباله!
سوئد به دلیل کمبود زباله، از کشورهای همسایه خود زباله وارد می‌کند. چطور است که همه می‌خواهند از شر زباله‌هایشان خلاص شوند اما این کشور پیشرفته خریدار این شر شده است؟
در سوئد امروز 99 درصد زباله‌های خانگی بازیافت می‌شوند. مقایسه کنید با سایر کشورهای اروپایی که این رقم نهایتاً به 38 درصد می‌رسد. پس سوئد میان کشورهای همتای خود هم یک نمونه بسیار موفق است. در سوئد 36 درصد زباله‌ها بازیافت، 14 درصد تبدیل به کود و 49 درصد سوزانده می‌شوند. متوسط بازیافت زباله در اروپا 22 درصد است.
سوئد با زباله‌ها چه می‌کند؟
این کشور با استفاده از دستگاه‌های بسیار پیشرفته سوزاندن زباله، بیست درصد از برق مورد نیاز دستگاه‌های گرمازای کشورش را تأمین می‌کند. همچنین از این روش، برق 250 هزار خانوار از چهار میلیون و 600 هزار خانوار خود را تأمین می‌کند. ظرفیت بالای دستگاه‌های سوزاننده زباله یکی از مشکلات جدید این کشور است. در واقع این ظرفیت بیش از میزان تولید زباله داخلی (دو میلیون تن در سال) است. دولت برای پیشگیری از زیان‌دهی این صنعت به تازگی شروع به واردات زباله از کشورهای اروپایی کرده و برای تأمین سوخت خود روی زباله خیلی حساب کرده است. البته در کنار واردات زباله، تمهیداتی هم برای مدیریت آلودگی ناشی از سوزاندن زباله اندیشیده است.
سوئیسی‌ها همه‌چیز را بازیافت می‌کنند
وقتی می‌خواهیم تصویری از مدیریت زباله در کشورهای پیشرفته داشته باشیم، اغلب یاد ردیف سطل‌های رنگارنگی می‌افتیم که زباله‌ها را از همان مبدأ تفکیک می‌کنند اما در کشوری مثل سوئیس، تفکیک زباله آن‌قدر حرفه‌ای است که شیشه‌های سبز و قهوه‌ای نوشیدنی در سطل‌های جداگانه انداخته می‌شوند. جمع‌آوری زباله و بازیافت در این کشور رایگان است. مردم ماهی یک‌بار کاغذهای خود را که شامل روزنامه، مقوا و پاکت کاغذی غذا و حتی قبض آب و برق است، به ماشین‌های جمع‌آوری مخصوص می‌سپارند. ماشین‌های جمع‌آوری زباله‌های باغچه هم هر دو هفته یک‌بار از راه می‌رسند. آلومینیوم و حلبی به مخازن محلی منتقل می‌شوند. باتری‌ها به سوپرمارکت‌ها بازگردانده می‌شوند و روغن‌های قدیمی یا سایر مواد شیمیایی هم راه مخصوص خود را می‌روند. در حالی که میانگین بازیافت قوطی پلاستیکی در اروپا 30 درصد است، سوئیسی‌ها 80 درصد آن‌ها را بازیافت می‌کنند. اما چه چیزی باعث می‌شود که مردم این‌قدر به جزئیات بازیافت توجه کنند و موارد مورد نظر را رعایت کنند؟ باید به دو وجه این برنامه توجه کرد؛ یکی اینکه بازیافت در سوئیس رایگان است و دوم اینکه دور انداختن زباله در سوئیس هزینه دارد. یعنی هر کیسه زباله دست‌کم یک یورو قیمت دارد.
آمریکایی‌های زباله‌ساز
وضعیت در آن سوی اقیانوس آرام اصلاً خوب نیست. آمریکا تنها 28 درصد زباله‌های خود را بازیافت می‌کند که تازه این میزان در پانزده سال قبل نصف این بود. میزان بازیافت زباله‌ها در ایالات مختلف آمریکا هم متفاوت است. در آلاسکا، وایومینگ و مونتانا کمتر از 9 درصد زباله‌ها بازیافت می‌شود در حالی که در نیویورک، ویرجینیا و پنج ایالت دیگر میزان بازیافت بیش از 40 درصد است.
دانمارکی‌های سبز
دانمارک دوست دارد به‌عنوان یک کشور کاملاً سبز و دوستدار محیط‌زیست شناخته شود. حدود یک درصد جمعیت این کشور در خدمات مربوط به جمع‌آوری زباله فعالیت می‌کنند اما دانمارکی‌ها برخلاف سوئدی‌ها اصلاً کارخانه بازیافت ندارند. آن‌ها زباله‌های خود را صادر می‌کنند. زباله‌های دانمارک به اندازه‌ای نیست تا این کشور مرکز بازیافت تأسیس کند. بنابراین زباله‌های پلاستیکی، زباله محصولات الکترونیکی باتری‌ها و فلزات برای بازیافت به خارج فرستاده می‌شوند.
چینی‌ها زباله می‌فروشند
چین بزرگ‌ترين واردكننده زباله در جهان است. جمعیت 17 میلیونی شهر پكن روزانه كوه عظيمي از زباله توليد مي‌كنند اما در كارخانه‌هاي بزرگ بازيافت زباله در پكن فقط زباله‌هاي خود چيني‌ها بازيافت نمي‌شود. زباله‌ها از ديگر كشورهاي جهان نيز به چين انتقال داده مي‌شود تا بازيافت شود. اين زباله‌ها پس از بازيافت در قالب كالاهاي جديد به كشورهاي غربي فروخته مي‌شود.
ژاپنی‌ها خسیس نیستند
تصویری که ما از مردم ژاپن داریم، سخت‌کوشی و ساده‌زیستی است. معروف است که ژاپنی‌ها وسایلشان را دور نمی‌ریزند و تا وقتی یک گوشی، یک کمد یا یک جفت دمپایی کار کند، استفاده می‌شود. این اخلاق ژاپنی چه ریشه در فلسفه مردم آن داشته باشد و چه ناشی از فرهنگ‌سازی باشد، ابعاد دیگری هم دارد. یکی از مهم‌ترین ابعاد این است که در ژاپن اگر شما زباله‌ای داشته باشید به دردسر بزرگی می‌افتید. کل مساحت مسکونی این کشور اندازه اصفهان ماست و حدود 120 میلیون آدم باید در این مساحت کنار هم زندگی کنند. پس این‌طور نمی‌شود که شما جاکفشی کهنه خود را همین‌طور بیاورید بگذارید بغل سطل زباله محل و بروید پی کارتان. در ژاپن شما باید هزینه کامل حمل زباله خود را بدهید. این هزینه گاهی انقدر زیاد است که ممکن است ترجیح بدهید با همان جنس قدیمی سر کنید، یا اینکه خرت و پرت اضافه نخرید.
در این کشور به جز در ایستگاه‌های قطار و برخی فروشگاه‌ها، سطل زباله عمومی وجود ندارد. بنابراین شما اگر یک پفک بخورید باید زباله‌اش را بگذارید توی کیف خودتان و ببرید منزل اصولی تفکیک کنید و به شهرداری بسپارید. بنابراین سطل زباله‌ای هم نیست که شما دزدکی آشغال‌های خود را در آن بیندازید و از شر آن راحت شوید.
ما در ایران نخاله‌های ساختمانی را بار ماشین می‌کنیم و می‌بریم بیرون شهر داخل بیابان رها می‌کنیم اما در کشور ژاپن باید این نخاله‌ها خیلی دقیق از هم جدا شوند و با هزینه‌های زیاد به مسئولان حمل زباله سپرده شوند.
برای همین است که ژاپنی‌ها اغلب جنس باکیفیت می‌خرند و خیلی هم دنبال مد نیستند. چون هرچه بخرند به اصطلاح بیخ ریششان است و نمی‌توانند از آن خلاص شوند.
آلمانی‌های خیلی دقیق
در پایان باید گفت در کشور آلمان به‌عنوان یکی از سبزترین کشورهای جهان، امروز ۷۰ درصد کل زباله‌های تولید شده بازیافت می‌شود. معروف است که در هر خانه آلمانی پنج سطل زباله برای تفکیک زباله وجود دارد. اگر شرکت‌های تولیدی برای تولید و بسته‌بندی کالاهای خود زباله زیادی تولید کنند باید هزینه این بار اضافه را به دولت بدهند. تمام بسته‌بندی‌ها در آلمان علامت و توضیح نحوه بازیافت دارند.