کمپوست
این روزها، پای زنجیره بازیافت به خانه‌ها باز شده است. زباله‌های تر، با روش‌های کم و بیش ساده در خانه تبدیل به کود می‌شوند.
زندگی سبز، سبک زندگی زباله صفر، خانواده دوستدار محیط‌زیست و... این‌ها اصطلاحاتی است که اخیراً زیاد می‌شنویم. یک سوی سکه زباله، هزینه گزاف و دردسر زیاد دفع و بازیافت است و سوی دیگر آن، تبدیل زباله به پول. دومی شاید خیلی دور از ذهن به نظر بیاید. مگر می‌شود؟ آن هم در خانه.
چرا نشود؟ در تعریف کمپوست آمده است: «کمپوست عمل پوساندن و تجزیه بقایای گیاهی، حیوانی یا زباله‌های شهری و همچنین لجن فاضلاب است که تحت شرایط خاص و با روش‌های گوناگون انجام می‌گیرد.» در واقع کمپوست به فرایندی گفته می‌شود که طی آن زباله‌های تر تبدیل به کود کشاورزی یا چیزهایی نظیر آن می‌شوند.»
تاریخچه این عمل به زمان امپراطوری رم برمی‌گردد که ضایعات مواد آلی حاصل از یک سالِ زراعی را در گوشه‌ای جمع می‌کردند تا برای فصل بعدی کشت به اندازه کافی دچار پوسیدگی شود. کمپوست در آغاز دهه ۱۹۲۰ در اروپا به ابزاری برای کشاورزی ارگانیک مدرن تبدیل شد. اولین ایستگاه صنعتی برای تبدیل مواد آلی شهری به کمپوست در سال ۱۹۲۱ در ولس اتریش راه‌اندازی شد.
اگر شما زباله‌های میوه‌های خود را رها کنید، تبدیل به ماده‌ای متعفن و میکربی می‌شوند. اگر آن‌ها را زیر خاک هم دفن کنید، نتیجه بهتری حاصل نمی‌شود. مواد غذایی که داخل سطل زباله می‌اندازیم، وقتی به محل دفن زباله می‌روند گاز گلخانه‌ای متان را منتشر می‌کنند که باعث تغییرات آب‌و‌هوایی می‌شود. تولید کمپوست راهی برای به حداقل رساندن انتشار گاز متان است. در واقع یکی از قدیمی‌ترین تکنیک‌های بازیافت جهان، تهیه کود کمپوست از این مواد است؛ طوری‌که دوباره به خاک برگردند و آن را غنی کنند. این روش چندان هم پیچیده نیست و با کمی امکانات می‌توانید در خانه کود درست کنید و حتی از آن درآمد کسب کنید. به شرط آنکه فضای کوچکی مثل باغچه، بالکن یا حیاط خلوت داشته باشید. چون هرطور حساب کنید گوشه پذیرایی نمی‌شود بساط بازیافت راه انداخت. مواد دورریختنی‌تر، در روش کمپوست جایی در مجاورت هوا و خاک قرار می‌گیرند و طی چند روز تجزیه می‌شوند. امکانات زیادی هم لازم ندارد. گاهی چند سبد میوه‌فروشی و یک بیلچه کافی است.
البته در دنیا راه‌های زیادی برای کمپوست خانگی وجود دارد. مثلاً هندی‌ها از روش کرمی استفاده می‌کنند. یعنی کرم‌های خاکی را می‌اندازند به جان مواد تا آن‌ها را تجزیه کنند یا مثلاً ژاپنی‌ها از میکروارگانیسم‌هایی استفاده می‌کنند که وارد خاک می‌شوند و به فرایند مذکور کمک می‌کنند. این روش که بوکاشی نام دارد، چون بدون بو و بدون دردسر است خیلی مناسب فضاهای بسته شهری و آپارتمانی است.
مراحل تهیه کمپوست در منزل
نخستین گام، تهیه یک سطل یا سبد مخصوص است. این سبدها و یا سطل‌ها انواع مختلفی دارند و در بازار هم فروخته می‌شوند. ولی اگر بخواهید خیلی خلاق باشید، می‌توانید از سبدهای چوبی و یا پلاستیکی میوه استفاده کنید. یا بشکه‌ها یا بانکه‌های به درد نخور را تبدیل به محل بازیافت خود کنید. نکته مهم این است که این جایگاه باید محل رفت و آمد هوا داشته باشد و همچنین زهکشی شود.
البته انواعی از سطل‌های بازیافت هستند که مثلاً می‌چرخند و فرایند را تسریع می‌کنند. تازه اگر بتوانید محل بازیافت خود را به محیط باز باغ یا باغچه منتقل کنید، کرم‌های مفید هم خودشان می‌آیند پای کار و نتیجه بهتر و زودتر حاصل می‌شود.
موادی که هنوز سبز و تر هستند، بهتر است با نسبت یک به دو با مواد خشک و به اصطلاح قهوه‌ای مخلوط شوند. نگران نباشید، طبیعی است که زباله‌های شما مطابق دستورالعمل‌ها تولید نشوند. می‌توانید برای برقراری این نسبت (که برای ایجاد رطوبت کافی است) از برگ‌های خشک یا شاخه‌های قدیمی استفاده کنید. بهتر است برای حفظ رطوبت مواد، مواد قهوه‌ای زیر قرار بگیرند و مواد تازه رو.
حالا کمی کود دائمی به محتویات ظرف کمپوست اضافه کنید تا میکروارگانیسم‌های زنده به کمک زباله‌ها بیایند. هربار زباله‌ای در آشپزخانه تولید می‌شود، آن را در سطل کوچکی زیر سینک نگه دارید و به ظرف کمپوست اضافه کنید. باید مطمئن شوید که مواد تازه کاملاً با مواد قدیمی آمیخته شوند.
مرحله بعدی این است که مطمئن شوید مواد داخل ظرف همیشه مرطوب باشند. یعنی نه خشک باشند نه چکه کند یا مثلاً وقتی آن‌ها را در دست می‌گیرید رطوبت به دستتان پس بدهد. می‌توانید با آب‌پاش به مواد آب بپاشید. البته مهم است که اکسیژن همیشه در جریان باشد. پس باید با دستکش باغبانی یا بیلچه یا شن‌کش مدام مواد را زیر‌و‌رو کنید.
هر زباله‌ای طلا نیست
بعضی زباله‌های تر را نمی‌توان کمپوست کرد. مثلاً زغال چوب، همه انواع لبنیات، میوه‌های آفت‌زده، چربی و روغن و گوشت و استخوان، مدفوع حیوانات خانگی و برگ و شاخه درختانی که به تازگی سم‌پاشی شده‌اند. این را هم اضافه کنیم که سیر و پیاز می‌تواند حشرات تجزیه‌کننده را فراری دهد. پس اگر روی همکاری کرم‌ها و حشرات حساب کرده‌اید سیر و پیاز را کمپوست نکنید.
در نهایت بسته به فصل، ظرف و روش کمپوست، یک تا شش ماه طول می‌کشد که زباله‌های آشپزخانه شما به جای شیرابه و گاز متان تبدیل به خاک حاصلخیز شوند. وقتی مواد، ظاهری شبیه برگ‌های خشک شده پیدا کردند و بویی شبیه بوی خاک داشتند کمپوست آماده است و می‌تواند وارد چرخه کشاورزی شود.
شرکت‌هایی هستند که این محصول را از شما می‌خرند. یعنی خودشان می‌آیند و آن را می‌برند. کافی است در اینترنت جست‌وجو کنید. می‌توانید کمپوست را به دوستان خود هدیه دهید چون پای گلدان‌ها معجزه می‌کند.
روش‌های دیگری هم برای دور نریختن زباله‌های تر آشپزخانه وجود دارد. ساده‌ترین راه این است که آن‌ها را در لایه‌های توری‌های مشبک بچینید و در معرض هوای آزاد قرار دهید تا خشک شوند. خیلی زود می‌بینید که پوست خیار و پرتقال به جای زباله‌های بدبو تبدیل به موادی خوشبو شده‌اند. می‌شود آن‌ها را به روش‌های مختلف خرد یا آسیاب کرد و در کشاورزی مورد استفاده قرار داد. این محصول هم در بازار خریدار دارد و برخی شرکت‌ها و مؤسسات اجتماعی آن‌ها را از شما تحویل می‌گیرند.
کمپوست جایگزین بسیار مفید و منطقی برای روش دفن زباله است. در این روش ما زباله را تبدیل به ماده‌ای برای تقویت خاک می‌کنیم. برای همین است که امروز در جهان کارخانه‌های بزرگ کمپوست جایگزین روش‌های دفن سنتی شده‌اند. در کشور ما هم نخستین کارخانه کمپوست در دهه چهل و در اصفهان راه‌اندازی شد و سپس دومین کارخانه را در تهران احداث کردند.
این روش می‌تواند فرایندی جذاب برای کار گروهی در خانواده باشد و کودکان را نیز با طبیعت بیشتر آشنا کند. پس دست به کار شوید و اولین کارگاه خانگی بازیافت خود را احداث کنید. مطمئن باشید ضرر نمی‌کنید!
زندگی سبز، سبک زندگی زباله صفر، خانواده دوستدار محیط‌زیست و... این‌ها اصطلاحاتی است که اخیراً زیاد می‌شنویم. یک سوی سکه زباله، هزینه گزاف و دردسر زیاد دفع و بازیافت است و سوی دیگر آن، تبدیل زباله به پول. دومی شاید خیلی دور از ذهن به نظر بیاید. مگر می‌شود؟ آن هم در خانه.
چرا نشود؟ در تعریف کمپوست آمده است: «کمپوست عمل پوساندن و تجزیه بقایای گیاهی، حیوانی یا زباله‌های شهری و همچنین لجن فاضلاب است که تحت شرایط خاص و با روش‌های گوناگون انجام می‌گیرد.» در واقع کمپوست به فرایندی گفته می‌شود که طی آن زباله‌های تر تبدیل به کود کشاورزی یا چیزهایی نظیر آن می‌شوند.»
تاریخچه این عمل به زمان امپراطوری رم برمی‌گردد که ضایعات مواد آلی حاصل از یک سالِ زراعی را در گوشه‌ای جمع می‌کردند تا برای فصل بعدی کشت به اندازه کافی دچار پوسیدگی شود. کمپوست در آغاز دهه ۱۹۲۰ در اروپا به ابزاری برای کشاورزی ارگانیک مدرن تبدیل شد. اولین ایستگاه صنعتی برای تبدیل مواد آلی شهری به کمپوست در سال ۱۹۲۱ در ولس اتریش راه‌اندازی شد.
اگر شما زباله‌های میوه‌های خود را رها کنید، تبدیل به ماده‌ای متعفن و میکربی می‌شوند. اگر آن‌ها را زیر خاک هم دفن کنید، نتیجه بهتری حاصل نمی‌شود. مواد غذایی که داخل سطل زباله می‌اندازیم، وقتی به محل دفن زباله می‌روند گاز گلخانه‌ای متان را منتشر می‌کنند که باعث تغییرات آب‌و‌هوایی می‌شود. تولید کمپوست راهی برای به حداقل رساندن انتشار گاز متان است. در واقع یکی از قدیمی‌ترین تکنیک‌های بازیافت جهان، تهیه کود کمپوست از این مواد است؛ طوری‌که دوباره به خاک برگردند و آن را غنی کنند. این روش چندان هم پیچیده نیست و با کمی امکانات می‌توانید در خانه کود درست کنید و حتی از آن درآمد کسب کنید. به شرط آنکه فضای کوچکی مثل باغچه، بالکن یا حیاط خلوت داشته باشید. چون هرطور حساب کنید گوشه پذیرایی نمی‌شود بساط بازیافت راه انداخت. مواد دورریختنی‌تر، در روش کمپوست جایی در مجاورت هوا و خاک قرار می‌گیرند و طی چند روز تجزیه می‌شوند. امکانات زیادی هم لازم ندارد. گاهی چند سبد میوه‌فروشی و یک بیلچه کافی است.
البته در دنیا راه‌های زیادی برای کمپوست خانگی وجود دارد. مثلاً هندی‌ها از روش کرمی استفاده می‌کنند. یعنی کرم‌های خاکی را می‌اندازند به جان مواد تا آن‌ها را تجزیه کنند یا مثلاً ژاپنی‌ها از میکروارگانیسم‌هایی استفاده می‌کنند که وارد خاک می‌شوند و به فرایند مذکور کمک می‌کنند. این روش که بوکاشی نام دارد، چون بدون بو و بدون دردسر است خیلی مناسب فضاهای بسته شهری و آپارتمانی است.
مراحل تهیه کمپوست در منزل
نخستین گام، تهیه یک سطل یا سبد مخصوص است. این سبدها و یا سطل‌ها انواع مختلفی دارند و در بازار هم فروخته می‌شوند. ولی اگر بخواهید خیلی خلاق باشید، می‌توانید از سبدهای چوبی و یا پلاستیکی میوه استفاده کنید. یا بشکه‌ها یا بانکه‌های به درد نخور را تبدیل به محل بازیافت خود کنید. نکته مهم این است که این جایگاه باید محل رفت و آمد هوا داشته باشد و همچنین زهکشی شود.
البته انواعی از سطل‌های بازیافت هستند که مثلاً می‌چرخند و فرایند را تسریع می‌کنند. تازه اگر بتوانید محل بازیافت خود را به محیط باز باغ یا باغچه منتقل کنید، کرم‌های مفید هم خودشان می‌آیند پای کار و نتیجه بهتر و زودتر حاصل می‌شود.
موادی که هنوز سبز و تر هستند، بهتر است با نسبت یک به دو با مواد خشک و به اصطلاح قهوه‌ای مخلوط شوند. نگران نباشید، طبیعی است که زباله‌های شما مطابق دستورالعمل‌ها تولید نشوند. می‌توانید برای برقراری این نسبت (که برای ایجاد رطوبت کافی است) از برگ‌های خشک یا شاخه‌های قدیمی استفاده کنید. بهتر است برای حفظ رطوبت مواد، مواد قهوه‌ای زیر قرار بگیرند و مواد تازه رو.
حالا کمی کود دائمی به محتویات ظرف کمپوست اضافه کنید تا میکروارگانیسم‌های زنده به کمک زباله‌ها بیایند. هربار زباله‌ای در آشپزخانه تولید می‌شود، آن را در سطل کوچکی زیر سینک نگه دارید و به ظرف کمپوست اضافه کنید. باید مطمئن شوید که مواد تازه کاملاً با مواد قدیمی آمیخته شوند.
مرحله بعدی این است که مطمئن شوید مواد داخل ظرف همیشه مرطوب باشند. یعنی نه خشک باشند نه چکه کند یا مثلاً وقتی آن‌ها را در دست می‌گیرید رطوبت به دستتان پس بدهد. می‌توانید با آب‌پاش به مواد آب بپاشید. البته مهم است که اکسیژن همیشه در جریان باشد. پس باید با دستکش باغبانی یا بیلچه یا شن‌کش مدام مواد را زیر‌و‌رو کنید.
هر زباله‌ای طلا نیست
بعضی زباله‌های تر را نمی‌توان کمپوست کرد. مثلاً زغال چوب، همه انواع لبنیات، میوه‌های آفت‌زده، چربی و روغن و گوشت و استخوان، مدفوع حیوانات خانگی و برگ و شاخه درختانی که به تازگی سم‌پاشی شده‌اند. این را هم اضافه کنیم که سیر و پیاز می‌تواند حشرات تجزیه‌کننده را فراری دهد. پس اگر روی همکاری کرم‌ها و حشرات حساب کرده‌اید سیر و پیاز را کمپوست نکنید.
در نهایت بسته به فصل، ظرف و روش کمپوست، یک تا شش ماه طول می‌کشد که زباله‌های آشپزخانه شما به جای شیرابه و گاز متان تبدیل به خاک حاصلخیز شوند. وقتی مواد، ظاهری شبیه برگ‌های خشک شده پیدا کردند و بویی شبیه بوی خاک داشتند کمپوست آماده است و می‌تواند وارد چرخه کشاورزی شود.
شرکت‌هایی هستند که این محصول را از شما می‌خرند. یعنی خودشان می‌آیند و آن را می‌برند. کافی است در اینترنت جست‌وجو کنید. می‌توانید کمپوست را به دوستان خود هدیه دهید چون پای گلدان‌ها معجزه می‌کند.
روش‌های دیگری هم برای دور نریختن زباله‌های تر آشپزخانه وجود دارد. ساده‌ترین راه این است که آن‌ها را در لایه‌های توری‌های مشبک بچینید و در معرض هوای آزاد قرار دهید تا خشک شوند. خیلی زود می‌بینید که پوست خیار و پرتقال به جای زباله‌های بدبو تبدیل به موادی خوشبو شده‌اند. می‌شود آن‌ها را به روش‌های مختلف خرد یا آسیاب کرد و در کشاورزی مورد استفاده قرار داد. این محصول هم در بازار خریدار دارد و برخی شرکت‌ها و مؤسسات اجتماعی آن‌ها را از شما تحویل می‌گیرند.
کمپوست جایگزین بسیار مفید و منطقی برای روش دفن زباله است. در این روش ما زباله را تبدیل به ماده‌ای برای تقویت خاک می‌کنیم. برای همین است که امروز در جهان کارخانه‌های بزرگ کمپوست جایگزین روش‌های دفن سنتی شده‌اند. در کشور ما هم نخستین کارخانه کمپوست در دهه چهل و در اصفهان راه‌اندازی شد و سپس دومین کارخانه را در تهران احداث کردند.
این روش می‌تواند فرایندی جذاب برای کار گروهی در خانواده باشد و کودکان را نیز با طبیعت بیشتر آشنا کند. پس دست به کار شوید و اولین کارگاه خانگی بازیافت خود را احداث کنید. مطمئن باشید ضرر نمی‌کنید!