سهم بالای اشتغال غیررسمی در برابر فضای رسمی کار
جدیدترین اطلاعات مربوط به فضای رسمی و غیررسمی بازار کار کشور نشان از سهم 55 درصدی اشتغال غیررسمی و حضور 44.5 درصدی شاغلان در بخش اشتغال رسمی کشور دارد. سهم بالای اشتغال موجود در حوزه اقتصاد و تولید غیررسمی به واسطه عدم التزام به مقررات جاری کار، آسیبهایی به فضای کسب و کار، فعالان این بخش و سازمانهایی نظیر تأمیناجتماعی وارد میکند.
برمبنای استانداردهای مرتبط با حوزه رسمی اشتغال، دادههای قابلاستناد در اشتغال عبارت از مجموع جمعیت شاغل رسمی و غیررسمی است. به این واسطه شاغل غیررسمی به افراد در حال کاری گفته میشود که با وجود حضور در آمار شاغلان، تحتپوشش بیمههای حمایتی درمانی و بازنشستگی قرار ندارند و از سوی نهادهای نظارتی مورد بازرسی قرار نمیگیرند.
کارشناسان حوزه کار و اقتصاد، دلیل اصلی شکلگیری اشتغال غیررسمی را وجود اقتصاد غیررسمی میدانند. با این استناد، حوزه اقتصاد و اشتغال کشورها بهصورت کلی به دو بخش اقتصاد رسمی و غیررسمی تقسیم میشود. سهم این دو بخش با توجه به میزان توسعهیافتگی کشورها متفاوت است؛ بهعبارتی میزان توسعهیافتگی تعیینکننده سهم اشتغال رسمی و غیررسمی است.
جزئیات آماری
براساس تازهترین آمار مربوط به سهم اشتغال غیررسمی کشور در سال گذشته استانهای لرستان، مازندران، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان به ترتیب بالاترین سهم این حوزه در سطح کشور را در اختیار دارند. در این حوزه استان لرستان با سهم ۷۵.۲ درصدی با اختلاف زیاد، اشتغال بالایی در حوزه غیررسمی را ثبت کرده است. مطابق آمارهای وزارت کار در سال قبل دستکم بیش از ۵۰ درصد استانها بالاتر از میانگین کشوری، نیروی کار شاغل در حوزه غیررسمی کار و تولید را در اختیار داشتهاند.
همچنین در این محدوده زمانی استانهای سمنان، یزد، بوشهر، زنجان و اصفهان به ترتیب کمترین میزان اشتغال غیررسمی را در سطح کشور ثبت کردهاند. در این بین سمنان با ۳۲.۸ درصد نسبت به دیگر مناطق کشور سهم خیلی کمتری از اشتغال غیررسمی را ثبت کردهاند.
آسیب اشتغال غیررسمی
دلایلی نظیر تضییع حقوق قانونی نیروی کار، تغییر شکل بازار کسبوکار و تولید، بیتوجهی به قوانین و مقررات حوزه کار و اشتغال، فرار از اجرای قوانینی مانند پوشش بیمهای نیروی شاغل و بسیاری موضوعات مرتبط دیگر را میتوان از تبعات اشتغال در فضای غیررسمی برشمرد.
در واقع موضوع اشتغال غیررسمی، دههها در جریان فعالیتهای حوزه کسب و کار ایفای نقش داشته است. کاهش بخشی از هزینههای تمام شده تولید را باید یکی از انگیزههای کارفرمایان برای بهکارگیری نیروی کار در فضای غیررسمی اشتغال دانست. براساس آمار موجود حوزه حوادث کار، بخشی از این حوادث و آسیب نیروی کار متوجه شاغلان غیررسمی است. در بررسی حوادث ناشی از کار، بخش قابلتوجهی از آسیبها متوجه نیروی کاری شاغل در حوزه غیررسمی اقتصاد و تولید است. طبیعتاً حمایتهای لازم درمانی و بیمهای پس از حادثه و آسیب برای این دسته از کارگران نادیده گرفته میشود.
اشتغال رسمی به تفکیک جغرافیایی
طبق آمار و اطلاعات مربوط به حوزه اشتغال رسمی کشور در سال گذشته، ۱۴ استان کشور عددی بالاتر از میانگین کشوری را در این بخش ثبت کردهاند. در این ارتباط استانهای سمنان، یزد، اصفهان و زنجان به ترتیب بالاترین آمار اشتغال رسمی را در اختیار دارند؛ به این معنی که در این مناطق بالاترین سطح تعریف رسمی و قانونی اشتغال و سهم بالای شاغلان این حوزه را شاهد هستیم. در این بین استان سمنان سهم قابلتوجه ۶۷.۲ درصدی اشتغال رسمی را ثبت کرده است. همچنین استانهای لرستان، مازندران، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان کمترین میزان اشتغال رسمی را در سال قبل ثبت کردهاند. کمترین این سهم با ۲۴.۸ درصد در اختیار لرستان است. در ۱۷ استان نیز میزان اشتغال رسمی پایینتر از متوسط کشوری ثبت شده است.