خونریزی بینی عارضه عادی اما پردردسر
بیتا مهدوی روزنامه نگار
یکی از شایع‌ترین عارضه‌هایی که میتوان به آن اشاره کرد، خونریزی بینی است. از این عارضه در بین مردم با نام خون‌دماغ نیز یاد می‌شود. درمان خون‌دماغ با روش‌های مختلفی امکان‌پذیر است. زمانی که رگ خونی در بینی پاره می‌شود، فرد دچار خون‌دماغ می‌شود. این مشکل در میان مردم جهان بسیار شایع است. طبق آمار به‌طور تقریبی یك نفر از هر ۱۰ نفر دست‌كم یك‌بار سابقه خونریزی شدید از بینی را داشته است که می‌تواند جزئی و یا خیلی شدید باشد. حدود ۶۰ درصد از مردم آمریکا در طول زندگی خود دچار خون‌دماغ می‌شوند که تقریباً ۶ درصد از آن‌ها نیاز به مراقبت پزشک داشته‌اند. خون‌دماغ و سردرد می‌تواند نشانه‌هایی از بیماری‌های دیگر باشد. اگرچه دلایل زیادی برای خونریزی بینی وجود دارد اما دو دلیل عمده آن آسیب یا ضربه مستقیم و دما و رطوبت محیط است.
دکتر سید امیررضا امینی، جراح و متخصص گوش و حلق و بینی در مورد خون‌دماغ و علل آن به «آتیه نو» می‌گوید: «بینی دارای قسمت‌های مختلفی مانند تیغه، شاخک‌ها و دیواره جانبی است. ساختمان‌های مهم اطراف آن چشم و مغز هستند. در قسمت قدامی تیغه بینی، شبکه‌ای از عروق وجود دارد که محل بیشتر خونریزیهای بینی است. این عارضه علت‌های مختلفی دارد که عبارتند از:
•ضربه‌ها: شایع‌ترین آن‌ها است که باعث زخمی‌‌شدن بینی و خونریزی در آن ناحیه می‌شود.
• تومور‌ها: که می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند. این نوع غده‌ها بیشتر ترشحات خون‌آلود یک‌طرفه ره به دنبال دارند تا خونریزی تومور‌هایی مانند آنژیوفیبروم (تومور خوش‌خیم) که در سنین 10 تا 20 سالگی شایع است و باعث خونریزیهای شدید می‌شود.
• عفونت‌ها و التهابات: به‌خصوص هنگام سرماخوردگی و سینوزیت‌ها به دلیل پرخونی و التهاب مخاط منجر به خونریزی می‌شوند.
• اجسام خارجی: در بچه‌ها شایع‌تر است و بیشتر همراه ترشحات بدبو از یک طرف است.
• انحراف تیغه بینی: تیغه بینی در وسط، حفره‌های راست و چپ بینی را از هم جدا می‌کند. اگر تیغه به یک سمت انحراف شدیدی پیدا کند و به شکل برجستگی تیزی باشد، به دلیل حرکت هوا و خشکی مخاط روی آن می‌تواند باعث خونریزی شود. بعضی از بیماری‌ها مانند سل، جذام و سارکوئیدوز (بیماری‌ای که در آن توده غدد مانند در قسمت‌های مختلف بدن از جمله بینی تشکیل می‌شود)، می‌توانند باعث خونریزی بینی شوند.
همچنین گاهی این اتفاق به دلیل بیماری‌های عمومی رخ می‌دهد که میتوان آن‌ها را به شکل زیر تقسیم‌بندی کرد:
• بیماری‌های خونی و عیوب انعقادی می‌توانند باعث خونریزی بینی شوند. این بیماری‌ها می‌توانند مادرزادی یا اکتسابی باشند که شایع‌ترین انواع اکتسابی آن، مصرف داروهای ضدانعقادی (مثل وارفارین و هپارین) و داروهای ضد‌تجمع پلاکت مثل آسپرین هستند.
•گشادشدگی عروق خونی که بیشتر ریشه ارثی دارند و می‌توانند باعث خونریزی متعدد و پیشرفته شوند.
• فشارخون و تصلب شریان که در سنین بالا رخ می‌دهد و خونریزی بینی را در پی دارد. با تمام این اوصاف 10 تا 20 درصد خونریزی‌ها به دلایل ناشناخته اتفاق می‌افتند.»
علائم
دکتر امینی در مورد علائم خونریزی بینی توضیح می‌دهد: «علائم مختلفی همراه با خونریزی بینی بروز می‌کنند اما اغلب نشان‌دهنده مشکلی جدی نیستند. علائم ساده‌ای مانند خشکی و سوزش درون بینی و حساسیت دائمی همراه با مصرف داروهای ضد‌حساسیت، ممکن است باعث خونریزی از بینی شوند که عموماً جدی نیستند. اگر خونریزی طولانی باشد یا بعد از سردرد ضربان‌دار، یا به همراه مزه خون در دهان یا تپش قلب، خستگی و گیجی باشد، می‌تواند جدی باشد و لازم است بیمار به سرعت به پزشک یا اورژانس مراجعه کند.»
انواع
خون‌دماغ در کل به دو دسته کلی قدامی و خلفی تقسیم می‌شود:
•خون‌دماغ قدامی: خونریزی از قسمت پایین بینی در سپتوم (تیغه‌ای که دو طرف بینی را از هم جدا کرده است) شروع می‌شود. رگ‌های کوچک و مویرگ‌های این ناحیه شکننده هستند و به‌راحتی خونریزی می‌کنند. شایع‌ترین نوع خونریزی، قدامی است و معمولاً جدی نیست. بیشتر هم در کودکان دیده می‌شود و میتوان در خانه آن را درمان کرد.
• خون‌دماغ خلفی: در قسمت عمیق و داخلی بینی ایجاد می‌شود. رگ‌های بزرگ در پشت بینی در نزدیکی گلو درگیر شده و خونریزی شدید ایجاد می‌کنند. این نوع خونریزی جدی‌تر بوده و به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارد. در بزرگسالان این عارضه بیشتر دیده می‌شود.
اقدامات تشخیصی
او در مورد اقدامات تشخیصی برای تعیین علت خونریزی از بینی می‌افزاید: «اولین و مهم‌ترین کار، بررسی سابقه و گرفتن یک شرح حال و پس از آن معاینه کانال بینی و کلیه قسمت‌های دیگر بدن است. اگر در معاینه محل خونریزی دیده نشود یا خونریزی بسیار شدید باشد، معاینه بینی با روش آندوسکوپی لازم است. اگر احتمال بیماری سینوس‌ها مطرح باشد سی‌تی‌اسکن در تشخیص کمک‌کننده خواهد بود. اگر به دلیلی احتمال آسیب به رگ‌های اصلی و بزرگ مطرح باشد، آنژیوگرافی انجام می‌گیرد. معمولاً در بچه‌ها دستکاری بینی، در جوانان ضربه و در سنین بالاتر فشارخون از علل شایع خونریزی بینی است. همچنین سرماخوردگی و عفونت‌های سینوس یا سینوزیت از علل خونریزی در فصل سرد سال است.»
درمان
این جراح و متخصص گوش و حلق و بینی با بیان این مطلب که در خونریزی بینی مهم‌ترین اقدام پاک کردن و تخلیه بینی از لخته خون است یادآور می‌شود: «فشار بر روی ناحیه خون‌ریزی‌دهنده باعث قطع آن می‌شود. چنانچه ترشح خون از قسمت قدامی باشد میتوان به‌وسیله انگشت شست و اشاره بینی را از دو طرف تحت فشار قرار داد. همچنین با پنبه آغشته به فنیل‌آفرین و قرار دادن در سوراخ بینی میتوان به کنترل خونریزی کمک کرد. استفاده از کمپرس یخ روی ضربات وارده به بینی یا استفاده از سرم شست‌و‌شوی سرد نیز توصیه شده است. اگر پزشک با اقدامات اولیه موفق به قطع خونریزی نشود، از روش‌های دیگر استفاده می‌کند. مثلاً استفاده از تامپون بینی (موادی از جنس نخ یا پنبه آغشته به پماد آنتی‌بیو‌تیکی که به روش مخصوص توسط پزشک داخل بینی قرار داده می‌شود)، سوزاندن محل با مواد شیمیایی مخصوص یا گرمایی یا الکتریکی یا روش جراحی که رگ‌های منتهی به بینی را مسدود می‌کنند یا با روش آندوسکوپی این رگ‌ها را می‌بندند. روش بستن عروق با آنژیوگرافی نیز از دیگر روش‌های درمانی است. استفاده از هریک این روش‌ها بسته به نوع و شدت خونریزی، وضعیت بیمار، امکانات موجود و مهارت پزشک متفاوت است و جای نگرانی نیست.»
دکتر سید امیررضا امینی، جراح و متخصص گوش و حلق و بینی در مورد خون‌دماغ و علل آن به «آتیه نو» می‌گوید: «بینی دارای قسمت‌های مختلفی مانند تیغه، شاخک‌ها و دیواره جانبی است. ساختمان‌های مهم اطراف آن چشم و مغز هستند. در قسمت قدامی تیغه بینی، شبکه‌ای از عروق وجود دارد که محل بیشتر خونریزیهای بینی است. این عارضه علت‌های مختلفی دارد که عبارتند از:
•ضربه‌ها: شایع‌ترین آن‌ها است که باعث زخمی‌‌شدن بینی و خونریزی در آن ناحیه می‌شود.
• تومور‌ها: که می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند. این نوع غده‌ها بیشتر ترشحات خون‌آلود یک‌طرفه ره به دنبال دارند تا خونریزی تومور‌هایی مانند آنژیوفیبروم (تومور خوش‌خیم) که در سنین 10 تا 20 سالگی شایع است و باعث خونریزیهای شدید می‌شود.
• عفونت‌ها و التهابات: به‌خصوص هنگام سرماخوردگی و سینوزیت‌ها به دلیل پرخونی و التهاب مخاط منجر به خونریزی می‌شوند.
• اجسام خارجی: در بچه‌ها شایع‌تر است و بیشتر همراه ترشحات بدبو از یک طرف است.
• انحراف تیغه بینی: تیغه بینی در وسط، حفره‌های راست و چپ بینی را از هم جدا می‌کند. اگر تیغه به یک سمت انحراف شدیدی پیدا کند و به شکل برجستگی تیزی باشد، به دلیل حرکت هوا و خشکی مخاط روی آن می‌تواند باعث خونریزی شود. بعضی از بیماری‌ها مانند سل، جذام و سارکوئیدوز (بیماری‌ای که در آن توده غدد مانند در قسمت‌های مختلف بدن از جمله بینی تشکیل می‌شود)، می‌توانند باعث خونریزی بینی شوند.
همچنین گاهی این اتفاق به دلیل بیماری‌های عمومی رخ می‌دهد که میتوان آن‌ها را به شکل زیر تقسیم‌بندی کرد:
• بیماری‌های خونی و عیوب انعقادی می‌توانند باعث خونریزی بینی شوند. این بیماری‌ها می‌توانند مادرزادی یا اکتسابی باشند که شایع‌ترین انواع اکتسابی آن، مصرف داروهای ضدانعقادی (مثل وارفارین و هپارین) و داروهای ضد‌تجمع پلاکت مثل آسپرین هستند.
•گشادشدگی عروق خونی که بیشتر ریشه ارثی دارند و می‌توانند باعث خونریزی متعدد و پیشرفته شوند.
• فشارخون و تصلب شریان که در سنین بالا رخ می‌دهد و خونریزی بینی را در پی دارد. با تمام این اوصاف 10 تا 20 درصد خونریزی‌ها به دلایل ناشناخته اتفاق می‌افتند.»
علائم
دکتر امینی در مورد علائم خونریزی بینی توضیح می‌دهد: «علائم مختلفی همراه با خونریزی بینی بروز می‌کنند اما اغلب نشان‌دهنده مشکلی جدی نیستند. علائم ساده‌ای مانند خشکی و سوزش درون بینی و حساسیت دائمی همراه با مصرف داروهای ضد‌حساسیت، ممکن است باعث خونریزی از بینی شوند که عموماً جدی نیستند. اگر خونریزی طولانی باشد یا بعد از سردرد ضربان‌دار، یا به همراه مزه خون در دهان یا تپش قلب، خستگی و گیجی باشد، می‌تواند جدی باشد و لازم است بیمار به سرعت به پزشک یا اورژانس مراجعه کند.»
انواع
خون‌دماغ در کل به دو دسته کلی قدامی و خلفی تقسیم می‌شود:
•خون‌دماغ قدامی: خونریزی از قسمت پایین بینی در سپتوم (تیغه‌ای که دو طرف بینی را از هم جدا کرده است) شروع می‌شود. رگ‌های کوچک و مویرگ‌های این ناحیه شکننده هستند و به‌راحتی خونریزی می‌کنند. شایع‌ترین نوع خونریزی، قدامی است و معمولاً جدی نیست. بیشتر هم در کودکان دیده می‌شود و میتوان در خانه آن را درمان کرد.
• خون‌دماغ خلفی: در قسمت عمیق و داخلی بینی ایجاد می‌شود. رگ‌های بزرگ در پشت بینی در نزدیکی گلو درگیر شده و خونریزی شدید ایجاد می‌کنند. این نوع خونریزی جدی‌تر بوده و به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارد. در بزرگسالان این عارضه بیشتر دیده می‌شود.
اقدامات تشخیصی
او در مورد اقدامات تشخیصی برای تعیین علت خونریزی از بینی می‌افزاید: «اولین و مهم‌ترین کار، بررسی سابقه و گرفتن یک شرح حال و پس از آن معاینه کانال بینی و کلیه قسمت‌های دیگر بدن است. اگر در معاینه محل خونریزی دیده نشود یا خونریزی بسیار شدید باشد، معاینه بینی با روش آندوسکوپی لازم است. اگر احتمال بیماری سینوس‌ها مطرح باشد سی‌تی‌اسکن در تشخیص کمک‌کننده خواهد بود. اگر به دلیلی احتمال آسیب به رگ‌های اصلی و بزرگ مطرح باشد، آنژیوگرافی انجام می‌گیرد. معمولاً در بچه‌ها دستکاری بینی، در جوانان ضربه و در سنین بالاتر فشارخون از علل شایع خونریزی بینی است. همچنین سرماخوردگی و عفونت‌های سینوس یا سینوزیت از علل خونریزی در فصل سرد سال است.»
درمان
این جراح و متخصص گوش و حلق و بینی با بیان این مطلب که در خونریزی بینی مهم‌ترین اقدام پاک کردن و تخلیه بینی از لخته خون است یادآور می‌شود: «فشار بر روی ناحیه خون‌ریزی‌دهنده باعث قطع آن می‌شود. چنانچه ترشح خون از قسمت قدامی باشد میتوان به‌وسیله انگشت شست و اشاره بینی را از دو طرف تحت فشار قرار داد. همچنین با پنبه آغشته به فنیل‌آفرین و قرار دادن در سوراخ بینی میتوان به کنترل خونریزی کمک کرد. استفاده از کمپرس یخ روی ضربات وارده به بینی یا استفاده از سرم شست‌و‌شوی سرد نیز توصیه شده است. اگر پزشک با اقدامات اولیه موفق به قطع خونریزی نشود، از روش‌های دیگر استفاده می‌کند. مثلاً استفاده از تامپون بینی (موادی از جنس نخ یا پنبه آغشته به پماد آنتی‌بیو‌تیکی که به روش مخصوص توسط پزشک داخل بینی قرار داده می‌شود)، سوزاندن محل با مواد شیمیایی مخصوص یا گرمایی یا الکتریکی یا روش جراحی که رگ‌های منتهی به بینی را مسدود می‌کنند یا با روش آندوسکوپی این رگ‌ها را می‌بندند. روش بستن عروق با آنژیوگرافی نیز از دیگر روش‌های درمانی است. استفاده از هریک این روش‌ها بسته به نوع و شدت خونریزی، وضعیت بیمار، امکانات موجود و مهارت پزشک متفاوت است و جای نگرانی نیست.»