دریچه دنیای رشد کودک
مژده فراهانی روانشناس و مشاور بالینی
بازی برای کودکان بسیار فراتر از یک سرگرمی ساده است و به همین دلیل، نقش بسیار مهمی در رشد جسمی، عاطفی، اجتماعی و شناختی کودکان ایفا می‌کند.
کودکان با یکدیگر متفاوت هستند و به دلیل این تفاوت، هریک از آن‌ها دنیای مختص خود را دارد. کارهایی که برای یک کودک جذاب است شاید برای دیگری جذابیت چندانی نداشته باشد. ممکن است یک بازی برای کودکی سخت و برای کودک دیگر آسان باشد. در هر کودکی سرعت و روش یادگیری متفاوت است. بنابراین باید فرصتی برای کودک فراهم کرد که بر اساس علایق و نیازهای خویش به کشف ماهیت، درونیات و خواسته‌هایش نائل شود. با این وصف، فراهم‌آوری امکان کشف، تقویت و رشد علایق و مهارت‌های کودک نیز بسیار حائز اهمیت است.
بازی به دلایل مختلفی برای کودکان اهمیت دارد. بازی رشد جسمی کودکان را بهبود می‌بخشد. کودک با انجام بازی علاوه بر تقویت عضلات، به هماهنگی بیشتر، افزایش انعطاف‌پذیری و توسعه مهارت‌های حرکتی خود کمک شایان توجهی می‌کند.
بازی به کودکان کمک می‌کند به موازات رشد عاطفی، احساسات خود را بهتر بشناسند و بیان کنند. همچنین، به آن‌ها یاد می‌دهد تا با موقعیت‌های مختلف روبه‌رو شوند و مهارت‌های مقابله با مشکلات را بیاموزند.
رشد اجتماعی یکی دیگر از دستاوردهای بازی برای کودکان است. آن‌ها می‌توانند در حین بازی، با همسالان خود ارتباط برقرار کنند، مهارت‌های همکاری و تعامل را بیاموزند و در ادامه راه بتوانند روابط اجتماعی قوی‌تری برقرار کنند.
کودکانی که به بازی علاقه‌مند هستند به رشد شناختی می‌رسند. به‌عبارتی بازی موجب می‌شود تا مهارت‌های حل مسئله، خلاقیت، تفکر انتقادی و یادگیری خود را توسعه دهند. کودک با بازی کردن به کاهش استرس و اضطراب خود کمک می‌کند و به مرور طعم آرامش بیشتری را می‌چشد.
تقویت اعتماد به نفس یکی دیگر از مزیت‌های بازی برای کودکان است. با موفقیت در بازی‌ها، کودکان احساس توانمندی و اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کنند. علاوه بر این، بازی فضایی را برای افزایش خلاقیت کودکان فراهم می‌کند تا ایده‌های جدید خلق کنند و به دنیای خیال‌پردازی سفر کنند.
همچنین در سایه بازی امکان توسعه مهارت‌های ارتباطی افزون‌تر می‌شود. بازی کودکان را یاری می‌کند تا با استفاده از زبان بدن، صدا و کلمات، افکار و احساسات خود را به دیگران منتقل کنند. در کودکان دوستدار بازی و سرگرمی، آمادگی برای زندگی افزایش می‌یابد. دقیق‌تر اینکه، بازی مهارت‌های زندگی مانند تصمیم‌گیری، حل مشکلات و همکاری را به کودکان می‌آموزد که در زندگی آینده آن‌ها مؤثر خواهد بود.
بازی‌های مفید برای کودکان انواع و اقسام مختلف دارد. بازی‌های حرکتی مانند دویدن، پریدن، بازی‌های توپی و بازی‌های گروهی برای کودکان بسیار جذاب هستند. لگو، پازل و بازی‌های خمیری از جمله بازی‌های ساختنی موردعلاقه این گروه سنی هستند که به افزایش قدرت تفکر و رشد جسمانی آن‌ها کمک چشمگیری می‌کند.
بازی‌های نقش‌آفرینی مانند بازی‌های دکتری، آشپزی، خانه‌سازی و بازی‌های فکری شطرنج، تخته نرد و بازی‌های حافظه نیز برای کودکان بسیار مفید هستند. توجه به سن و علاقه کودک یکی از نکات مهم در مورد بازی کودکان است، اینکه بازی‌ها باید متناسب با سن و علاقه کودکان انتخاب شوند که در عین جذابیت، بر آن‌ها تأثیر مثبت بگذارد.
ایجاد فضای امن و بدون خطر محیط بازی نکته مهم دیگری است که والدین و مربیان کودکان باید به آن توجه جدی‌تری داشته باشند. والدین و مربیان می‌توانند با شرکت در بازی‌ها، ارتباط خود را با کودکان تقویت‌کنند و به آن‌ها کمک کنند تا مهارت‌های اجتماعی خود را توسعه دهند.
کودکان با یکدیگر متفاوت هستند و به دلیل این تفاوت، هریک از آن‌ها دنیای مختص خود را دارد. کارهایی که برای یک کودک جذاب است شاید برای دیگری جذابیت چندانی نداشته باشد. ممکن است یک بازی برای کودکی سخت و برای کودک دیگر آسان باشد. در هر کودکی سرعت و روش یادگیری متفاوت است. بنابراین باید فرصتی برای کودک فراهم کرد که بر اساس علایق و نیازهای خویش به کشف ماهیت، درونیات و خواسته‌هایش نائل شود. با این وصف، فراهم‌آوری امکان کشف، تقویت و رشد علایق و مهارت‌های کودک نیز بسیار حائز اهمیت است.
بازی به دلایل مختلفی برای کودکان اهمیت دارد. بازی رشد جسمی کودکان را بهبود می‌بخشد. کودک با انجام بازی علاوه بر تقویت عضلات، به هماهنگی بیشتر، افزایش انعطاف‌پذیری و توسعه مهارت‌های حرکتی خود کمک شایان توجهی می‌کند.
بازی به کودکان کمک می‌کند به موازات رشد عاطفی، احساسات خود را بهتر بشناسند و بیان کنند. همچنین، به آن‌ها یاد می‌دهد تا با موقعیت‌های مختلف روبه‌رو شوند و مهارت‌های مقابله با مشکلات را بیاموزند.
رشد اجتماعی یکی دیگر از دستاوردهای بازی برای کودکان است. آن‌ها می‌توانند در حین بازی، با همسالان خود ارتباط برقرار کنند، مهارت‌های همکاری و تعامل را بیاموزند و در ادامه راه بتوانند روابط اجتماعی قوی‌تری برقرار کنند.
کودکانی که به بازی علاقه‌مند هستند به رشد شناختی می‌رسند. به‌عبارتی بازی موجب می‌شود تا مهارت‌های حل مسئله، خلاقیت، تفکر انتقادی و یادگیری خود را توسعه دهند. کودک با بازی کردن به کاهش استرس و اضطراب خود کمک می‌کند و به مرور طعم آرامش بیشتری را می‌چشد.
تقویت اعتماد به نفس یکی دیگر از مزیت‌های بازی برای کودکان است. با موفقیت در بازی‌ها، کودکان احساس توانمندی و اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کنند. علاوه بر این، بازی فضایی را برای افزایش خلاقیت کودکان فراهم می‌کند تا ایده‌های جدید خلق کنند و به دنیای خیال‌پردازی سفر کنند.
همچنین در سایه بازی امکان توسعه مهارت‌های ارتباطی افزون‌تر می‌شود. بازی کودکان را یاری می‌کند تا با استفاده از زبان بدن، صدا و کلمات، افکار و احساسات خود را به دیگران منتقل کنند. در کودکان دوستدار بازی و سرگرمی، آمادگی برای زندگی افزایش می‌یابد. دقیق‌تر اینکه، بازی مهارت‌های زندگی مانند تصمیم‌گیری، حل مشکلات و همکاری را به کودکان می‌آموزد که در زندگی آینده آن‌ها مؤثر خواهد بود.
بازی‌های مفید برای کودکان انواع و اقسام مختلف دارد. بازی‌های حرکتی مانند دویدن، پریدن، بازی‌های توپی و بازی‌های گروهی برای کودکان بسیار جذاب هستند. لگو، پازل و بازی‌های خمیری از جمله بازی‌های ساختنی موردعلاقه این گروه سنی هستند که به افزایش قدرت تفکر و رشد جسمانی آن‌ها کمک چشمگیری می‌کند.
بازی‌های نقش‌آفرینی مانند بازی‌های دکتری، آشپزی، خانه‌سازی و بازی‌های فکری شطرنج، تخته نرد و بازی‌های حافظه نیز برای کودکان بسیار مفید هستند. توجه به سن و علاقه کودک یکی از نکات مهم در مورد بازی کودکان است، اینکه بازی‌ها باید متناسب با سن و علاقه کودکان انتخاب شوند که در عین جذابیت، بر آن‌ها تأثیر مثبت بگذارد.
ایجاد فضای امن و بدون خطر محیط بازی نکته مهم دیگری است که والدین و مربیان کودکان باید به آن توجه جدی‌تری داشته باشند. والدین و مربیان می‌توانند با شرکت در بازی‌ها، ارتباط خود را با کودکان تقویت‌کنند و به آن‌ها کمک کنند تا مهارت‌های اجتماعی خود را توسعه دهند.