زانودرد شایع‌ترین مشکل اسکلتی- عضلانی
بیتا مهدوی روزنامه نگار
زانودرد یکی از مشکلات رایج اسکلتی- عضلانی است که انواع مختلفی دارد و می‌تواند به‌صورت درد شدید، مزمن و یا ناگهانی در همه سنین بروز پیدا کند. علت درد زانو عواملی همچون تاندونیت استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید، التهاب و عفونت، بورسیت، آسیب‌های قبلی، چاقی و بیومکانیک ضعیف است. بررسی‌های سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که میزان شیوع آرتروز زانو در جهان حدود ١٣ درصد است. این آمار در کشور ما ٢٠ درصد گزارش شده است. بسیاری از انواع درد جزئی در زانو با اقدامات اولیه خودمراقبتی به‌صورت خانگی قابل درمان و تسکین است. فیزیوتراپی و زانوبند نیز به تسکین درد زانو در موارد خفیف کمک شایانی می‌کند. اغلب مشکلات زانو به‌خوبی به روش‌های درمانی واکنش نشان می‌دهند و به جراحی نیاز ندارند.
دکتر رشاد معتمدی، متخصص ارتوپدی، در مورد زانودرد و علل آن به «آتیه نو» می‌گوید: «زانودرد در اطراف مفصل زانو رخ می‌دهد. این درد می‌تواند ناشی از مشکلات خود مفصل زانو یا در اثر حوادثی باشد که به بافت‌های نرم، رباط‌ها، تاندون‌ها یا بورس‌هایی که زانو را می‌پوشانند آسیب بزند. مفصل زانو یکی از پرکاربردترین مفاصل است و در موارد بسیاری دچار درد و آسیب می‌شود. این مفصل بسیار پیچیده است و از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که آسیب دیدن هرکدام از آن‌ها می‌تواند باعث ایجاد یک درد منحصر به خودش شود. زمانی که غضروف‌ها ساییده می‌شوند استخوان ران و زانو با هم سایش پیدا می‌کنند و سبب درد شدید می‌شوند. عوامل مختلفی باعث بروز بیماری‌های زانو و علت درد زانو هستند. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به مواردی همچون افزایش سن، مشکلات ژنتیکی، اضافه‌وزن و چاقی که باعث افزایش فشار، حتی در فعالیت‌های معمول روزانه مانند راه‌رفتن یا بالا و پایین‌رفتن از پله‌ها، در مفصل زانو می‌شود. همچنین در این شرایط با افزایش سرعت تخریب غضروف مفصلی، خطر ابتلا به استئوآرتریت بیشتر می‌شود، کمبود قدرت و انعطاف‌پذیری بدن که یکی از علل اصلی آسیب زانو است. عضلات خشک و یا ضعیف، زانو را کمتر حمایت می‌کنند؛ زیرا به اندازه کافی فشار وارده بر مفصل را جذب نمی‌کنند، ورزش حرفه‌ای که بعضی از انواع آن فشار زیادی به زانو وارد می‌کند. اسکی (با چکمه‌های سفت و سخت و به‌دلیل احتمال سقوط در حین اسکی)، پرش‌های بسکتبال و ضربه‌های تکراری که زانو حین دویدن و پریدن متحمل می‌شود، خطر آسیب زانو را در پی دارد.
علائم و نشانه‌های زانودرد
این ارتوپد در مورد علائم و نشانه‌های زانودرد می‌افزاید: «زانودرد ممکن است مربوط به ضعف استخوان‌بندی یا فرسودگی ناشی از کهولت باشد. شدت زانودرد متغیر است؛ گاهی اوقات به‌شکل احساس یک درد شدید و ناگهانی و زمانی هم به‌صورت درد ناتوان‌کننده‌ای است که باعث اختلال در فعالیت‌های روزانه فرد می‌شود. نشانه‌های زانودرد شامل قرمزی و احساس داغی زانو، دشواری در هنگام راه رفتن، لنگ زدن، ناتوانی در دراز کردن زانو، قفل شدن زانو، تورم، تق‌تق یا صدا دادن زانو و حساسیت به لمس کردن زانو است. از علائم زانودرد شدید هم باید به دردهای حاد شدید و ناگهانی و آسیب‌های مکرر اشاره کرد که می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات مزمنی مثل آرتروز یا التهابات مزمن باشد.
دلایل زانودرد
زانودرد به علت‌های متعددی ایجاد می‌شود که می‌توان آن‌ها را در دسته‌بندی‌های زیر بررسی کرد:
•آرتروز زانو: به علت از بین رفتن غضروف مفصل ایجاد شده وعلائم آن به‌صورت درد، محدودیت حرکت و تورم زانو است.
• آرتریت روماتوئید: یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب در مفاصل زانو می‌شود. این بیماری منجر به درد، تورم و سفتی در مفاصل می‌شود و می‌تواند افراد را در هر سنی تحت‌تأثیر قرار دهد.
• تاندونیت: تاندونیت به التهاب تاندون‌های اطراف مفصل زانو اشاره دارد که اغلب در اثر استفاده بیش از حد از زانو، حرکات تکراری یا فشار زیاد به وجود می‌آید.
• روماتیسم مفصلی: مهم‌ترین علامت این بیماری درگیری روماتیسمی زانودرد و تورم زانو است. در مراحل پیشرفته مفصل زانو تغییر شکل می‌دهد.
• بورسیت‌ها: در اطراف مفصل زانو کیسه‌هایی وجود دارد که بورس نامیده می‌شود. این کیسه‌ها به دلایل متفاوتی مثل عفونت یا وارد شدن ضربه به زانو ملتهب و دردناک می‌شوند.
• آرتریت مفصل: التهاب مفصل به علت عفونت است.
• آب آوردن زانو: به علت عفونت است که به‌صورت عفونت کلی در بدن مثلاً یک بیماری ویروسی ظاهر می‌شود که هم در زانو ورم ایجاد کرده و یا ممکن است اختصاصاً خود زانو عفونت کرده باشد.
• آسیب‌ها: درد زانو معمولاً در اثر آسیب‌های حاد مانند رگ‌به‌رگ شدن، کشیدگی، پارگی رباط، پارگی مینیسک یا شکستگی بروز می‌کند. این آسیب‌ها اغلب ناشی از فعالیت‌های ورزشی، تصادف یا حرکات ناگهانی است که به مفصل زانو فشار وارد می‌آورد.
• نقرس: یک بیماری مرتبط با مفاصل است که معمولاً به دلیل تجمع اسیداوریک در بدن ایجاد می‌شود. در بیماران نقرس، مفاصل مختلف مانند زانو ممکن است به‌شدت دردناک شوند.
•شکستگی‌ها: شامل شکستگی کشکک یا شکستگی سطح مفصلی استخوان‌های ران و ساق. شکستگی سطوح مفصلی معمولاً حرکت و عملکرد زانو را به میزان زیادی تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.
درمان
دکتر معتمدی در مورد درمان زانودرد اشاره می‌کند: «به‌طور کلی در بیشتر موارد خودمراقبتی می‌تواند به بیمار کمک کند تا بر درد زانوی خود غلبه کند. درد زانویی که به آرامی‌ایجاد می‌شود و یا در اثر فعالیت‌های شدید و بیش از حد معمول رخ می‌دهد می‌تواند در خانه کنترل شود. درد زانویی که در اثر یک صدمه نسبتاً جزئی رخ می‌دهد در صورت اقدامات خودمراقبتی بهبود می‌یابد. درد زانوی طولانی‌مدت ناشی از آرتروز معمولاً با کاهش وزن و انجام تمریناتی برای تقویت ماهیچه‌های اطراف مفصل زانو بهبود می‌یابد.
درمان زانودرد دارای سه روش کلی است:
• درمان زانودرد با روش‌های طب فیزیکی مانند طب سوزنی، لیزر پرتوان و تکارتراپی. همچنین با کمک روش‌های تزریقی مانند ازون‌تراپی، ارتوکین درمانی، پرولوتراپی زانو و ژل درمانی می‌توان درد در این ناحیه حساس بدن را کاهش داد.
• درمان زانو با کمک روش‌های جراحی مانند آرتروسکوپی و جراحی تعویض مفصل.
•فیزیوتراپی که می‌تواند بهترین تمرینات و برنامه‌های فردی را برای رفع درد زانو ارائه دهد. تقویت عضلات زانو باعث می‌شود زانو وضعیت پایدارتری پیدا کند. تمرینات بر روی عضلات در جلوی ران و عضلات پشت ران تمرکز دارند. اصلاح الگوهاي حرکتي در حين ورزش يا فعالیت نیز مؤثر است. تمرینات برای بهبود تعادل بیمار نیز مهم هستند. کاهش التهاب و درد، افزایش قدرت عضلات اطرف و حتی در مواردی برای بهبود سرعت جوش‌خوردن و ترمیم انجام می‌شوند.
دکتر رشاد معتمدی، متخصص ارتوپدی، در مورد زانودرد و علل آن به «آتیه نو» می‌گوید: «زانودرد در اطراف مفصل زانو رخ می‌دهد. این درد می‌تواند ناشی از مشکلات خود مفصل زانو یا در اثر حوادثی باشد که به بافت‌های نرم، رباط‌ها، تاندون‌ها یا بورس‌هایی که زانو را می‌پوشانند آسیب بزند. مفصل زانو یکی از پرکاربردترین مفاصل است و در موارد بسیاری دچار درد و آسیب می‌شود. این مفصل بسیار پیچیده است و از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که آسیب دیدن هرکدام از آن‌ها می‌تواند باعث ایجاد یک درد منحصر به خودش شود. زمانی که غضروف‌ها ساییده می‌شوند استخوان ران و زانو با هم سایش پیدا می‌کنند و سبب درد شدید می‌شوند. عوامل مختلفی باعث بروز بیماری‌های زانو و علت درد زانو هستند. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به مواردی همچون افزایش سن، مشکلات ژنتیکی، اضافه‌وزن و چاقی که باعث افزایش فشار، حتی در فعالیت‌های معمول روزانه مانند راه‌رفتن یا بالا و پایین‌رفتن از پله‌ها، در مفصل زانو می‌شود. همچنین در این شرایط با افزایش سرعت تخریب غضروف مفصلی، خطر ابتلا به استئوآرتریت بیشتر می‌شود، کمبود قدرت و انعطاف‌پذیری بدن که یکی از علل اصلی آسیب زانو است. عضلات خشک و یا ضعیف، زانو را کمتر حمایت می‌کنند؛ زیرا به اندازه کافی فشار وارده بر مفصل را جذب نمی‌کنند، ورزش حرفه‌ای که بعضی از انواع آن فشار زیادی به زانو وارد می‌کند. اسکی (با چکمه‌های سفت و سخت و به‌دلیل احتمال سقوط در حین اسکی)، پرش‌های بسکتبال و ضربه‌های تکراری که زانو حین دویدن و پریدن متحمل می‌شود، خطر آسیب زانو را در پی دارد.
علائم و نشانه‌های زانودرد
این ارتوپد در مورد علائم و نشانه‌های زانودرد می‌افزاید: «زانودرد ممکن است مربوط به ضعف استخوان‌بندی یا فرسودگی ناشی از کهولت باشد. شدت زانودرد متغیر است؛ گاهی اوقات به‌شکل احساس یک درد شدید و ناگهانی و زمانی هم به‌صورت درد ناتوان‌کننده‌ای است که باعث اختلال در فعالیت‌های روزانه فرد می‌شود. نشانه‌های زانودرد شامل قرمزی و احساس داغی زانو، دشواری در هنگام راه رفتن، لنگ زدن، ناتوانی در دراز کردن زانو، قفل شدن زانو، تورم، تق‌تق یا صدا دادن زانو و حساسیت به لمس کردن زانو است. از علائم زانودرد شدید هم باید به دردهای حاد شدید و ناگهانی و آسیب‌های مکرر اشاره کرد که می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات مزمنی مثل آرتروز یا التهابات مزمن باشد.
دلایل زانودرد
زانودرد به علت‌های متعددی ایجاد می‌شود که می‌توان آن‌ها را در دسته‌بندی‌های زیر بررسی کرد:
•آرتروز زانو: به علت از بین رفتن غضروف مفصل ایجاد شده وعلائم آن به‌صورت درد، محدودیت حرکت و تورم زانو است.
• آرتریت روماتوئید: یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب در مفاصل زانو می‌شود. این بیماری منجر به درد، تورم و سفتی در مفاصل می‌شود و می‌تواند افراد را در هر سنی تحت‌تأثیر قرار دهد.
• تاندونیت: تاندونیت به التهاب تاندون‌های اطراف مفصل زانو اشاره دارد که اغلب در اثر استفاده بیش از حد از زانو، حرکات تکراری یا فشار زیاد به وجود می‌آید.
• روماتیسم مفصلی: مهم‌ترین علامت این بیماری درگیری روماتیسمی زانودرد و تورم زانو است. در مراحل پیشرفته مفصل زانو تغییر شکل می‌دهد.
• بورسیت‌ها: در اطراف مفصل زانو کیسه‌هایی وجود دارد که بورس نامیده می‌شود. این کیسه‌ها به دلایل متفاوتی مثل عفونت یا وارد شدن ضربه به زانو ملتهب و دردناک می‌شوند.
• آرتریت مفصل: التهاب مفصل به علت عفونت است.
• آب آوردن زانو: به علت عفونت است که به‌صورت عفونت کلی در بدن مثلاً یک بیماری ویروسی ظاهر می‌شود که هم در زانو ورم ایجاد کرده و یا ممکن است اختصاصاً خود زانو عفونت کرده باشد.
• آسیب‌ها: درد زانو معمولاً در اثر آسیب‌های حاد مانند رگ‌به‌رگ شدن، کشیدگی، پارگی رباط، پارگی مینیسک یا شکستگی بروز می‌کند. این آسیب‌ها اغلب ناشی از فعالیت‌های ورزشی، تصادف یا حرکات ناگهانی است که به مفصل زانو فشار وارد می‌آورد.
• نقرس: یک بیماری مرتبط با مفاصل است که معمولاً به دلیل تجمع اسیداوریک در بدن ایجاد می‌شود. در بیماران نقرس، مفاصل مختلف مانند زانو ممکن است به‌شدت دردناک شوند.
•شکستگی‌ها: شامل شکستگی کشکک یا شکستگی سطح مفصلی استخوان‌های ران و ساق. شکستگی سطوح مفصلی معمولاً حرکت و عملکرد زانو را به میزان زیادی تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.
درمان
دکتر معتمدی در مورد درمان زانودرد اشاره می‌کند: «به‌طور کلی در بیشتر موارد خودمراقبتی می‌تواند به بیمار کمک کند تا بر درد زانوی خود غلبه کند. درد زانویی که به آرامی‌ایجاد می‌شود و یا در اثر فعالیت‌های شدید و بیش از حد معمول رخ می‌دهد می‌تواند در خانه کنترل شود. درد زانویی که در اثر یک صدمه نسبتاً جزئی رخ می‌دهد در صورت اقدامات خودمراقبتی بهبود می‌یابد. درد زانوی طولانی‌مدت ناشی از آرتروز معمولاً با کاهش وزن و انجام تمریناتی برای تقویت ماهیچه‌های اطراف مفصل زانو بهبود می‌یابد.
درمان زانودرد دارای سه روش کلی است:
• درمان زانودرد با روش‌های طب فیزیکی مانند طب سوزنی، لیزر پرتوان و تکارتراپی. همچنین با کمک روش‌های تزریقی مانند ازون‌تراپی، ارتوکین درمانی، پرولوتراپی زانو و ژل درمانی می‌توان درد در این ناحیه حساس بدن را کاهش داد.
• درمان زانو با کمک روش‌های جراحی مانند آرتروسکوپی و جراحی تعویض مفصل.
•فیزیوتراپی که می‌تواند بهترین تمرینات و برنامه‌های فردی را برای رفع درد زانو ارائه دهد. تقویت عضلات زانو باعث می‌شود زانو وضعیت پایدارتری پیدا کند. تمرینات بر روی عضلات در جلوی ران و عضلات پشت ران تمرکز دارند. اصلاح الگوهاي حرکتي در حين ورزش يا فعالیت نیز مؤثر است. تمرینات برای بهبود تعادل بیمار نیز مهم هستند. کاهش التهاب و درد، افزایش قدرت عضلات اطرف و حتی در مواردی برای بهبود سرعت جوش‌خوردن و ترمیم انجام می‌شوند.