آتیه نو به مناسبت روز جهانی دیابت بررسی کرد
پایش سلامت بیمه‌شدگان در مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی
سلاله صدرایی روزنامه نگار
شیوع گسترده بیماری دیابت در دنیا و ابتلای بیش از 500 هزار نفر از مردم جهان، نظام‌های سلامت کشورها را برآن داشته تا خدمات جامع و کاملی را در راستای پیشگیری، درمان و پایش سلامت افراد مبتلا یا در معرض ریسک ارائه دهند. شیوع این بیماری در کشور ما نیز در سال‌های اخیر روند شتابانی داشته است، به نحوی که 14.2 درصد از جمعیت بالغ کشور مبتلا به دیابت و بیش از 24 درصد مبتلا به پیش‌دیابت هستند. سازمان تأمین‌اجتماعی هم‌سو با طرح‌های کلان کشوری، اقدامات مؤثری را در راستای ارائه خدمات درمانی، تشخیصی، دارویی و غربالگری دیابت انجام داده و با تشکیل 210 کلینیک دیابت و فشارخون در مراکز درمانی سرپایی، دسترسی بیمه‌شدگان را به خدمات مذکور تسهیل کرده است. به مناسب روز جهانی دیابت با چند تن از پزشکان و مسئولان حوزه درمان تأمین‌اجتماعی گفت‌وگو کردیم و از چگونگی ارائه خدمات، چالش‌ها و برنامه‌های آن‌ها مطلع شدیم که ملاحظه می‌فرمایید.
پایش سلامت 1600 بیمار مزمن در بیمارستان آتیه همدان
مسئول بخش داخلی، دیالیز و درمانگاه دیابت بیمارستان تأمین‌اجتماعی آتیه همدان، ضمن تشریح انواع دیابت، عوارض و شیوه‌های درمان آن با اشاره به تشکیل 1600 پرونده بیماری‌های مزمن در این مرکز، امکان بهره‌مندی بیماران را از خدمات درمانی، تشخیصی و دارویی به‌طور رایگان میسر دانست و ارائه خدمات غربالگری بیماری‌ها از جمله دیابت و فشارخون را در پایش سلامت مراجعه‌کننده‌ها مؤثر دانست.
دکتر بهزاد رحمتی در شرح بیماری دیابت، گفت: «این بیماری که با عنوان مرض قند نیز شناخته می‌شود، در اثر نبود یا کمبود انسولین در بدن در دو نوع یک و دو به‌وجود می‌آید. نوع یک بیماری معمولاً در بین کودکان شایع است و نوع دو نیز در افراد بزرگسال با کاهش ترشح انسولین از سلول‌های لانگرهانس پانکراس ایجاد می‌شود. عواملی مانند چاقی، بیماری‌های زمینه‌ای از جمله فشارخون و سندروم متابولیک که اختلالات چربی را به‌دنبال دارد، سبب‌ساز ایجاد دیابت است.»
او افزود: «علائم دیابت نوع یک در کودکان معمولاً به‌صورت پرنوشی، پرادراری، لاغری و برخی مواقع کمای دیابت، بروز می‌کند. دیابت نوع دو نیز دارای علائم مشابه فوق همراه با پرخوری است و این نوع دیابت با انجام آزمایش‌های قندخون ناشتا، قندخون دو ساعته و هموگلوبین (A1C) تشخیص داده می‌شود.»
این متخصص داخلی، ادامه داد: «دیابت نام ساده‌ای دارد اما عوارض آن بسیار گسترده است که به سه دسته کلی عوارض نوروپاتی یا عصبی، رتینوپاتی یا چشمی و نفروپاتی یا کلیوی تقسیم می‌شود. عوارض عروقی مانند سکته‌های قلبی و مغزی از دیگر پیامدهای این بیماری به‌شمار می‌رود. نوروپاتی دیابتی به‌صورت گزگز و مورمور خود را نشان می‌دهد که تنگی عروق و ایسکمی (ایست خون) را به‌دنبال دارد و در نهایت می‌تواند زخم‌های ایسکمی یا دیابتی را ایجاد کند. عوارض چشمی منجر به کاهش دید و خون‌ریزی شبکیه چشم شده و عوارض کلیوی به‌صورت دفع پروتئین و آلبومین نمایان می‌شود که در صورت افزایش، فرد در معرض خطر نارسایی کلیه قرار می‌گیرد. این عوارض معمولاً در اثر عدم کنترل قندخون و مصرف صحیح دارو به‌وجود می‌آید.»
رحمتی با اشاره به شیوه‌های درمانی و مراقبتی دیابت، بیان کرد: «کنترل دیابت نوع یک، تنها از طریق تزریق انسولین میسر است؛ زیرا سلول‌های تولیدکننده انسولین در بدن مبتلایان به‌طور کامل از بین رفته و قابلیت بازسازی ندارد. اما دیابت نوع دو را می‌توان با مصرف داروهای خوراکی و نیز تزریق انسولین کنترل کرد. به هر روی مهم‌ترین روش کنترل و درمان دیابت در سه اصل رعایت رژیم غذایی، فعالیت مناسب ورزشی و مصرف صحیح دارو خلاصه می‌شود. این سه اصل مانند یک سه‌پایه در کنار هم سبب پایداری سلامت افراد می‌شود و عدم رعایت یکی از اصول فوق، درمان را ناموفق می‌کند. براین اساس بیماران دیابتی باید روزانه 20 دقیقه به مدت پنج روز در هفته فعالیت جسمانی داشته باشند و مصرف غذاهای پرکربوهیدرات مانند نان، برنج و ماکارونی را کاهش دهند. درمان دارویی این بیماری معمولاً با داروهای خوراکی آغاز می‌شود که از جمله آن می‌توان به داروهای متفورمی»، گلی‌کلازید، امپاگلیفلوزین و سیتاگلیپتین اشاره کرد. در صورت پیشرفت بیماری، تزریق انسولین تجویز می‌شود.»
او درباره میزان شیوع دیابت در استان همدان، گفت: «تعداد مبتلایان به این بیماری در استان با آمار متوسط کشوری هم‌خوانی دارد. در سال‌های اخیر با افزایش دیابت در کشور مواجه بودیم و با توجه به حیطه مسئولیت حرفه‌ای خویش به‌عنوان مسئول درمانگاه دیابت، مسئول کمیسیون‌های پزشکی و فعالیت در مطب، شاهد افزایش میزان پذیرش بیماران دیابتی هستم.
نکته مهم اینکه بسیاری از مبتلایان به دیابت از بیماری خود اطلاع ندارند و حتی در مواردی بیماران با میزان قندخون 500 مراجعه کرده‌اند که نشان می‌دهد بی‌اینکه بدانند، به مدت طولانی درگیر بیماری هستند. خوشبختانه، سازمان تأمین‌اجتماعی هم‌سو با دانشگاه علوم‌پزشکی، خدمات غربالگری دیابت را در مراکز درمانی ارائه می‌دهد که این اقدام، به شناسایی بیماران بسیار کمک کرده است.»
مسئول بخش داخلی، دیالیز و درمانگاه دیابت بیمارستان آتیه همدان با اعلام اینکه در این مرکز حدود 1600 پرونده بیماری‌های مزمن تشکیل شده است، افزود: «بیماران مزمن به‌طور دوره‌ای از خدمات ویزیت، معاینات فشارخون، ضربان قلب، معاینات چشم، آزمایش و تست قند ناشتا بهره‌مند می‌شوند. همچنين دستگاه (ABI) نيز جهت بررسي نارسايي عروق فراهم است كه مي‌تواند با تشخيص به‌موقع از قطع شدن پاي ديابتي جلوگيري كند. بسیاری از داروهای تجویزی بیماران به‌طور رایگان در اختیار آن‌ها قرار داده می‌شود و تاکنون با کسری دارو مواجه نشده‌ایم. برخی داروها با برخورداری از پوشش بیمه در داروخانه‌های بیرون در دسترس بیماران قرار دارد. آن دسته از بیماران دیابتی نیازمند تزریق انسولین از طریق صندوق بیماری‌های خاص داروهای مذکور را تحویل می‌گیرند. قیمت آزاد داروهای انسولین حدود 300 هزار تومان است اما با پوشش بیمه، این اقلام حدود 30 هزار تومان در اختیار بیماران گذاشته می‌شود. در یک دوره زمانی با کمبود انسولین در سطح کشور مواجه بودیم که اکنون این کاستی برطرف شده است.»
دیابت رتبه نخست علت نابینایی
مسئول بخش داخلی و درمانگاه دیابت بیمارستان تأمین‌اجتماعی بجنورد (خراسان شمالی)، مهم‌ترین عوارض بیماری دیابت را شامل اختلالات شبکیه چشم، مشکلات کلیوی و التهاب اعصاب محیطی بیان کرد، به‌نحوی که شایع‌ترین علت نابینایی، مشکلات کلیوی و قطع عضو غیرترومایی در دنیا، ناشی از بیماری دیابت است. او با اشاره به تشکیل بیش از 300 پرونده بیماران دیابتی در آن مرکز، ارائه خدمات درمانی رایگان به بیماران را نقطه قوتی برای کنترل عوارض بیماری دانست.
دکتر حسن برآبادی با بیان اینکه دیابت بیماری مزمنی است که در تمام دنیا شیوع دارد، گفت: «این بیماری در اثر کمبود انسولین در بدن ایجاد می‌شود. انسولین هورمونی است که قندخون را تنظیم می‌کند و کاهش ترشح آن افزایش قندخون را در پی دارد که با علائمی مانند پرنوشی آب، پرخوری و پرادراری خود را نشان می‌دهد. خستگی و کاهش انرژی، کاهش وزن، خشکی دهان، خارش پوست، عفونت‌های مکرر، تاری دید و گزگز پا سایر علائم دیابت را تشکیل می‌دهند.»
او درباره عوارض دیابت، افزود: «قندخون در صورت افزایش با اتصال به گلبول قرمز در بدن حرکت کرده و تمام اعضا را درگیر می‌کند. شایع‌ترین عوارض بیماری، شامل رتینوپاتی است که با ایجاد رگ‌های جدید در ته چشم، اختلالات شبکیه چشم را موجب می‌شود. می‌توان گفت شایع‌ترین علت نابینایی در دنیا ناشی از دیابت است. عارضه دیگر، ایجاد مشکلات کلیوی یا نفروپاتی است که سبب دفع پروتئین در کلیه‌ها می‌شود. باید اضافه کنم شایع‌ترین علت نارسایی کلیه نیز در اثر دیابت به‌وجود می‌آید. نوروپاتی یا التهاب اعصاب محیطی از دیگر عوارض افزایش قندخون به‌شمار می‌رود. گزگز (پارستزی) و خواب‌رفتگی پا از جمله علائم نوروپاتی است که این عارضه در صورت تداوم می‌تواند منجر به زخم پای دیابتی و قطع عضو شود. همچنین شایع‌ترین علت قطع عضو غیرترومایی، ناشی از دیابت است. ایجاد مشکلات قلبی، مغزی، آب‌مروارید و آب‌سیاه، بیماری‌های دهان و دندان و گوارشی از دیگر عوارض این بیماری به‌شمار می‌رود.»
این متخصص داخلی با تأکید براینکه یک پزشک یا متخصص منحصراً نمی‌تواند بیماری دیابت را کنترل یا درمان کند، بیان کرد: «انجام این اقدام نیازمند مداخله تیم پزشکی است. بیمار باید تحت نظر متخصص داخلی، غدد، چشم‌پزشک، ارتوپد، پرستار و کارشناس تغذیه قرار بگیرد تا از پیشرفت بیماری و ایجاد عوارض جلوگیری شود. بیمار، سرسلسله این تیم را تشکیل می‌دهد؛ زیرا باید به‌طور دوره‌ای به پزشک مراجعه کرده و دستورات او را به‌موقع اجرا کند. درمان و کنترل دیابت، براساس شرایط بیماری به شیوه‌های گوناگونی انجام می‌شود. در مرحله اول توصیه می‌کنیم تا بیمار زیر نظر کارشناس تغذیه از رژیم غذایی مناسب برخوردار شود و حداقل پنج روز در هفته به مدت 40 تا 50 دقیقه ورزش هوازی مانند پیاده‌روی، دو و دوچرخه‌سواری داشته باشد. در صورت استمرار بیماری، درمان‌های دارویی خوراکی را مانند متفورمین یا گلوکوفاژ با دوز پایین شروع می‌کنیم. چنانچه در این مرحله نیز نتیجه مناسب به‌دست نیاید، دوز و تعداد داروها را افزایش می‌دهیم. چنانچه قندخون بیمار همچنان بالا باشد، بیمار براساس شرایط تحت درمان انسولین قرار می‌گیرد.»
برآبادی درباره میزان شیوع این بیماری در استان خراسان جنوبی، گفت: «براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی 9 درصد جمعیت جهان اعم از مردان و زنان مبتلا به دیابت هستند و میزان شیوع این بیماری در استان نیز تقریباً تابع آمارهای جهانی است. نکته مهم اینکه درصدی از افراد پیش‌دیابت دارند و در معرض ریسک ابتلا به این بیماری قرار دارند که در صورت عدم پیشگیری می‌تواند منجر به افزایش آمار دیابت شود. در بیمارستان بجنورد، بیش از 2603 پرونده بیماری‌های مزمن از جمله فشارخون، دیابت، کم‌کاری و پرکاری تیروئید تشکیل شده که از این میان، حدود 306 پرونده مربوط به بیماران دیابتی است. این افراد از خدماتی مانند ویزیت، آزمایش، مشاوره تغذیه، معاینات چشمی و تست ABI جهت بررسی تنگی عروق مچ دست و پا به‌منظور شناسایی ریسک ابتلا به زخم دیابتی، به‌طور رایگان بهره‌مند می‌شوند. ارائه این خدمات نقطه قوتی برای بیماران مزمن و دیابتی جهت پیشگیری از عوارض ثانویه و ثالثیه بیماری‌ها به‌شمار می‌رود.»
او توضیح داد: «همچنین داروهای دیابت مانند متفورمین، گلی‌بن کلامید و اخیراً گلی کلازید و انسولین رگولار و NPH منطبق با فارماکوپه دارویی تأمین‌اجتماعی به‌طور رایگان در اختیار بیماران قرار داده می‌شوند. در قالب پرونده بیماری‌های مزمن، افراد می‌توانند از خدمات درمانی، تشخیصی و دارویی به‌طور مرتب بهره‌مند شوند و برای سهولت دسترسی به دارو، اقلام تجویزی به مدت دو ماه در اختیار بیماران قرار می‌گیرد. برخی اقلام دارویی جدید وجود دارد که هنوز در فارماکوپه دارویی تأمین‌اجتماعی مندرج نشده اما تحت‌پوشش بیمه تأمین‌اجتماعی قرار دارد و بیماران می‌توانند با مراجعه به داروخانه‌های سطح شهر با پرداخت فرانشیز کم آن‌ها را دریافت کنند. انتظار بیماران و پزشکان این است که اقلام مذکور نیز هرچه زودتر به‌طور رایگان در مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی ارائه شود.»
مسئول بخش داخلی و درمانگاه دیابت بیمارستان بجنورد، برای پیشگیری از ابتلا به دیابت، توصیه کرد: «برخی از افراد به دلیل چاقی، سوابق ارثی، بی‌تحرکی، دیابت بارداری و افزایش تری‌گلیسیرید و مانند آن در معرض ابتلا به دیابت قرار دارند. در نتیجه افراد مذکور باید به‌طور مرتب سلامت خود را پایش کنند و هنر جامعه پزشکی نیز شناسایی بیماران پیش‌دیابتی به‌منظور کنترل این بیماری است.»
تشکیل حدود پنج هزار پرونده بیماران دیابتی در مدیریت درمان استان ایلام
رئیس اداره بیماری‌های مزمن و سالمندی مدیریت درمان تأمین‌اجتماعی استان ایلام با اشاره به تشکیل 18 هزار و 392 پرونده بیماری‌های مزمن در این مدیریت، اعلام کرد: «حدود پنج هزار مورد پرونده مربوط به بیماران دیابتی است که از خدمات ویزیت منظم، آزمایش و مشاوره‌های تغذیه‌ای بهره‌مند می‌شوند و برخی خواهان دسترسی به انسولین قلمی در مراکز ملکی هستند.»
دکتر لیلا غریبی با بیان اینکه دیابت، شایع‌ترین بیماری متابولیسم (سوخت‌وساز) به‌شمار می‌رود، گفت: «این بیماری با افزایش مزمن قندخون (هایپرگلیسمی) در اثر ایجاد اختلال ترشح انسولین یا عملکرد این هورمون، به‌وجود می‌آید. تشخیص بالینی این بیماری معمولاً از طریق علائمی مانند پرنوشی، پرخوری، پرادراری و کاهش وزن غیرقابل توجیه، میسر است. این بیماری می‌تواند عوارض نفروپاتی یا کلیوی، رتینوپاتی یا اختلال شبکیه چشم و نوروپاتی یا التهاب عصب‌های محیطی بدن و ایجاد زخم دیابتی را در پی داشته باشد. بیماران مبتلا به نوع دو برای در امان ماندن از عوارض بیماری باید پس از تشخیص بیماری به‌طور منظم و حداقل سالی یک‌بار، سلامت خود را پایش کنند. بیماران مبتلا به نوع یک دیابت نیز باید پس از بلوغ یا 15 سالگی به‌طور سالانه جهت پیشگیری از عوارض دیابت، غربالگری شوند. یکی دیگر از عوارض مهم دیابت، ایجاد بیماری‌های قلبی - عروقی از جمله کاردیومیوپاتی (بیماری ماهیچه قلب) و عروق کرونر است.»
او در بیان شیوه‌های درمانی و مراقبتی بیماری دیابت، افزود: «اصلاح برنامه غذایی و مصرف منظم خوراکی‌ها در کنترل بیماری دیابت بسیار مهم است و رژیم غذایی براساس نیاز فرد، وزن، شغل، گروه سنی و حتی وضعیت اقتصادی تعیین می‌شود. همچنین آموزش خودمراقبتی تأثیر بسزایی در کاهش عوارض دیابت و سایر هزینه‌های مرتبط با بیماری دارد. بیماران از طریق این شیوه آموزشی با نحوه کنترل رژیم غذایی، کاهش وزن، ورزش و فعالیت جسمانی، نحوه اندازه‌گیری قندخون با دستگاه گلوکومتر و عوارض مصرف دخانیات آشنا شده و روش‌های مراقبت از پا، کنترل قندخون، پیشگیری از عوارض حاد و مزمن و مصرف صحیح داروها را فرامی‌گیرند. باید توجه داشت که اهداف درمانی در دیابت نوع یک و دو مشابه هم بوده و کنترل قندخون، اساس آن را تشکیل می‌دهد. درمان دیابت نوع یک از طریق تزریق انسولین و دیابت نوع دو به شیوه‌های گوناگون تغییر سبک زندگی، مصرف داروهای خوراکی و در نهایت تزریق انسولین انجام می‌شود.
رئیس اداره بیماری‌های مزمن و سالمندی مدیریت درمان استان ایلام با اعلام اینکه در این مدیریت از مجموع 18 هزار و 392 پرونده بیماری‌های مزمن، 4766 مورد مربوط به بیماران دیابتی است، گفت: «در مراکز درمانی ما، کلینیک دیابت و فشارخون وجود دارد و این بیماران از ویزیت پزشکان، مراقبت‌های پرستاری و مشاوره کارشناسان تغذیه بهره‌مند شده و سلامت آن‌ها حداقل سه ماه یک‌بار، بررسی می‌شود. همچنین پزشکان با ثبت اطلاعات و سوابق درمانی بیماران در سامانه HIS امکان پیگیری روند درمان و در صورت نیاز ارجاع به متخصصان را فراهم می‌کنند.»
غریبی درباره وضعیت دسترسی بیماران دیابتی به داروهای مورد نیاز خود، بیان کرد: «بسیاری از داروهای خوراکی این بیماران در لیست فارماکوپه دارویی تأمین‌اجتماعی مندرج شده است. از این‌رو داروهای مذکور پس از تجویز پزشک در مراکز ملکی تأمین‌اجتماعی به‌رایگان در اختیار آن‌ها قرار داده می‌شود. برخی داروها به‌ویژه انسولین قلمی هرچند تحت‌پوشش بیمه تأمین‌اجتماعی قرار دارد اما برای سامان‌دهی داروهای ضروری، اقلام مذکور از طریق صندوق بیماری‌های خاص و صعب‌العلاج تحویل بیماران می‌شود. این درحالی است که برخی بیماران برای سهولت دسترسی به انسولین، خواهان دریافت آن از طریق مراکز ملکی تأمین‌اجتماعی هستند.»
او یکی از روش‌های مهم پیشگیری از دیابت را شناسایی افراد دارای ریسک ابتلا به این بیماری دانست و توضیح داد: «افراد دارای اضافه‌وزن و چاق و افراد کم‌تحرک از این دسته افراد به‌شمار می‌روند. تغییر سبک زندگی آن‌ها از جمله رعایت برنامه غذایی و داشتن فعالیت‌های بدنی منظم و مستمر از بروز دیابت جلوگیری می‌کند. سازمان تأمین‌اجتماعی با ارائه خدمات غربالگری، اقدام مؤثری را در راستای شناسایی افراد در معرض دیابت انجام می‌دهد و سلامت آن‌ها را از طریق ارائه ویزیت پزشکان، انجام آزمایش و بهره‌مندی از مشاوره کارشناسان تغذیه، پایش می‌کند.»
پایش سلامت 1600 بیمار مزمن در بیمارستان آتیه همدان
مسئول بخش داخلی، دیالیز و درمانگاه دیابت بیمارستان تأمین‌اجتماعی آتیه همدان، ضمن تشریح انواع دیابت، عوارض و شیوه‌های درمان آن با اشاره به تشکیل 1600 پرونده بیماری‌های مزمن در این مرکز، امکان بهره‌مندی بیماران را از خدمات درمانی، تشخیصی و دارویی به‌طور رایگان میسر دانست و ارائه خدمات غربالگری بیماری‌ها از جمله دیابت و فشارخون را در پایش سلامت مراجعه‌کننده‌ها مؤثر دانست.
دکتر بهزاد رحمتی در شرح بیماری دیابت، گفت: «این بیماری که با عنوان مرض قند نیز شناخته می‌شود، در اثر نبود یا کمبود انسولین در بدن در دو نوع یک و دو به‌وجود می‌آید. نوع یک بیماری معمولاً در بین کودکان شایع است و نوع دو نیز در افراد بزرگسال با کاهش ترشح انسولین از سلول‌های لانگرهانس پانکراس ایجاد می‌شود. عواملی مانند چاقی، بیماری‌های زمینه‌ای از جمله فشارخون و سندروم متابولیک که اختلالات چربی را به‌دنبال دارد، سبب‌ساز ایجاد دیابت است.»
او افزود: «علائم دیابت نوع یک در کودکان معمولاً به‌صورت پرنوشی، پرادراری، لاغری و برخی مواقع کمای دیابت، بروز می‌کند. دیابت نوع دو نیز دارای علائم مشابه فوق همراه با پرخوری است و این نوع دیابت با انجام آزمایش‌های قندخون ناشتا، قندخون دو ساعته و هموگلوبین (A1C) تشخیص داده می‌شود.»
این متخصص داخلی، ادامه داد: «دیابت نام ساده‌ای دارد اما عوارض آن بسیار گسترده است که به سه دسته کلی عوارض نوروپاتی یا عصبی، رتینوپاتی یا چشمی و نفروپاتی یا کلیوی تقسیم می‌شود. عوارض عروقی مانند سکته‌های قلبی و مغزی از دیگر پیامدهای این بیماری به‌شمار می‌رود. نوروپاتی دیابتی به‌صورت گزگز و مورمور خود را نشان می‌دهد که تنگی عروق و ایسکمی (ایست خون) را به‌دنبال دارد و در نهایت می‌تواند زخم‌های ایسکمی یا دیابتی را ایجاد کند. عوارض چشمی منجر به کاهش دید و خون‌ریزی شبکیه چشم شده و عوارض کلیوی به‌صورت دفع پروتئین و آلبومین نمایان می‌شود که در صورت افزایش، فرد در معرض خطر نارسایی کلیه قرار می‌گیرد. این عوارض معمولاً در اثر عدم کنترل قندخون و مصرف صحیح دارو به‌وجود می‌آید.»
رحمتی با اشاره به شیوه‌های درمانی و مراقبتی دیابت، بیان کرد: «کنترل دیابت نوع یک، تنها از طریق تزریق انسولین میسر است؛ زیرا سلول‌های تولیدکننده انسولین در بدن مبتلایان به‌طور کامل از بین رفته و قابلیت بازسازی ندارد. اما دیابت نوع دو را می‌توان با مصرف داروهای خوراکی و نیز تزریق انسولین کنترل کرد. به هر روی مهم‌ترین روش کنترل و درمان دیابت در سه اصل رعایت رژیم غذایی، فعالیت مناسب ورزشی و مصرف صحیح دارو خلاصه می‌شود. این سه اصل مانند یک سه‌پایه در کنار هم سبب پایداری سلامت افراد می‌شود و عدم رعایت یکی از اصول فوق، درمان را ناموفق می‌کند. براین اساس بیماران دیابتی باید روزانه 20 دقیقه به مدت پنج روز در هفته فعالیت جسمانی داشته باشند و مصرف غذاهای پرکربوهیدرات مانند نان، برنج و ماکارونی را کاهش دهند. درمان دارویی این بیماری معمولاً با داروهای خوراکی آغاز می‌شود که از جمله آن می‌توان به داروهای متفورمی»، گلی‌کلازید، امپاگلیفلوزین و سیتاگلیپتین اشاره کرد. در صورت پیشرفت بیماری، تزریق انسولین تجویز می‌شود.»
او درباره میزان شیوع دیابت در استان همدان، گفت: «تعداد مبتلایان به این بیماری در استان با آمار متوسط کشوری هم‌خوانی دارد. در سال‌های اخیر با افزایش دیابت در کشور مواجه بودیم و با توجه به حیطه مسئولیت حرفه‌ای خویش به‌عنوان مسئول درمانگاه دیابت، مسئول کمیسیون‌های پزشکی و فعالیت در مطب، شاهد افزایش میزان پذیرش بیماران دیابتی هستم.
نکته مهم اینکه بسیاری از مبتلایان به دیابت از بیماری خود اطلاع ندارند و حتی در مواردی بیماران با میزان قندخون 500 مراجعه کرده‌اند که نشان می‌دهد بی‌اینکه بدانند، به مدت طولانی درگیر بیماری هستند. خوشبختانه، سازمان تأمین‌اجتماعی هم‌سو با دانشگاه علوم‌پزشکی، خدمات غربالگری دیابت را در مراکز درمانی ارائه می‌دهد که این اقدام، به شناسایی بیماران بسیار کمک کرده است.»
مسئول بخش داخلی، دیالیز و درمانگاه دیابت بیمارستان آتیه همدان با اعلام اینکه در این مرکز حدود 1600 پرونده بیماری‌های مزمن تشکیل شده است، افزود: «بیماران مزمن به‌طور دوره‌ای از خدمات ویزیت، معاینات فشارخون، ضربان قلب، معاینات چشم، آزمایش و تست قند ناشتا بهره‌مند می‌شوند. همچنين دستگاه (ABI) نيز جهت بررسي نارسايي عروق فراهم است كه مي‌تواند با تشخيص به‌موقع از قطع شدن پاي ديابتي جلوگيري كند. بسیاری از داروهای تجویزی بیماران به‌طور رایگان در اختیار آن‌ها قرار داده می‌شود و تاکنون با کسری دارو مواجه نشده‌ایم. برخی داروها با برخورداری از پوشش بیمه در داروخانه‌های بیرون در دسترس بیماران قرار دارد. آن دسته از بیماران دیابتی نیازمند تزریق انسولین از طریق صندوق بیماری‌های خاص داروهای مذکور را تحویل می‌گیرند. قیمت آزاد داروهای انسولین حدود 300 هزار تومان است اما با پوشش بیمه، این اقلام حدود 30 هزار تومان در اختیار بیماران گذاشته می‌شود. در یک دوره زمانی با کمبود انسولین در سطح کشور مواجه بودیم که اکنون این کاستی برطرف شده است.»
دیابت رتبه نخست علت نابینایی
مسئول بخش داخلی و درمانگاه دیابت بیمارستان تأمین‌اجتماعی بجنورد (خراسان شمالی)، مهم‌ترین عوارض بیماری دیابت را شامل اختلالات شبکیه چشم، مشکلات کلیوی و التهاب اعصاب محیطی بیان کرد، به‌نحوی که شایع‌ترین علت نابینایی، مشکلات کلیوی و قطع عضو غیرترومایی در دنیا، ناشی از بیماری دیابت است. او با اشاره به تشکیل بیش از 300 پرونده بیماران دیابتی در آن مرکز، ارائه خدمات درمانی رایگان به بیماران را نقطه قوتی برای کنترل عوارض بیماری دانست.
دکتر حسن برآبادی با بیان اینکه دیابت بیماری مزمنی است که در تمام دنیا شیوع دارد، گفت: «این بیماری در اثر کمبود انسولین در بدن ایجاد می‌شود. انسولین هورمونی است که قندخون را تنظیم می‌کند و کاهش ترشح آن افزایش قندخون را در پی دارد که با علائمی مانند پرنوشی آب، پرخوری و پرادراری خود را نشان می‌دهد. خستگی و کاهش انرژی، کاهش وزن، خشکی دهان، خارش پوست، عفونت‌های مکرر، تاری دید و گزگز پا سایر علائم دیابت را تشکیل می‌دهند.»
او درباره عوارض دیابت، افزود: «قندخون در صورت افزایش با اتصال به گلبول قرمز در بدن حرکت کرده و تمام اعضا را درگیر می‌کند. شایع‌ترین عوارض بیماری، شامل رتینوپاتی است که با ایجاد رگ‌های جدید در ته چشم، اختلالات شبکیه چشم را موجب می‌شود. می‌توان گفت شایع‌ترین علت نابینایی در دنیا ناشی از دیابت است. عارضه دیگر، ایجاد مشکلات کلیوی یا نفروپاتی است که سبب دفع پروتئین در کلیه‌ها می‌شود. باید اضافه کنم شایع‌ترین علت نارسایی کلیه نیز در اثر دیابت به‌وجود می‌آید. نوروپاتی یا التهاب اعصاب محیطی از دیگر عوارض افزایش قندخون به‌شمار می‌رود. گزگز (پارستزی) و خواب‌رفتگی پا از جمله علائم نوروپاتی است که این عارضه در صورت تداوم می‌تواند منجر به زخم پای دیابتی و قطع عضو شود. همچنین شایع‌ترین علت قطع عضو غیرترومایی، ناشی از دیابت است. ایجاد مشکلات قلبی، مغزی، آب‌مروارید و آب‌سیاه، بیماری‌های دهان و دندان و گوارشی از دیگر عوارض این بیماری به‌شمار می‌رود.»
این متخصص داخلی با تأکید براینکه یک پزشک یا متخصص منحصراً نمی‌تواند بیماری دیابت را کنترل یا درمان کند، بیان کرد: «انجام این اقدام نیازمند مداخله تیم پزشکی است. بیمار باید تحت نظر متخصص داخلی، غدد، چشم‌پزشک، ارتوپد، پرستار و کارشناس تغذیه قرار بگیرد تا از پیشرفت بیماری و ایجاد عوارض جلوگیری شود. بیمار، سرسلسله این تیم را تشکیل می‌دهد؛ زیرا باید به‌طور دوره‌ای به پزشک مراجعه کرده و دستورات او را به‌موقع اجرا کند. درمان و کنترل دیابت، براساس شرایط بیماری به شیوه‌های گوناگونی انجام می‌شود. در مرحله اول توصیه می‌کنیم تا بیمار زیر نظر کارشناس تغذیه از رژیم غذایی مناسب برخوردار شود و حداقل پنج روز در هفته به مدت 40 تا 50 دقیقه ورزش هوازی مانند پیاده‌روی، دو و دوچرخه‌سواری داشته باشد. در صورت استمرار بیماری، درمان‌های دارویی خوراکی را مانند متفورمین یا گلوکوفاژ با دوز پایین شروع می‌کنیم. چنانچه در این مرحله نیز نتیجه مناسب به‌دست نیاید، دوز و تعداد داروها را افزایش می‌دهیم. چنانچه قندخون بیمار همچنان بالا باشد، بیمار براساس شرایط تحت درمان انسولین قرار می‌گیرد.»
برآبادی درباره میزان شیوع این بیماری در استان خراسان جنوبی، گفت: «براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی 9 درصد جمعیت جهان اعم از مردان و زنان مبتلا به دیابت هستند و میزان شیوع این بیماری در استان نیز تقریباً تابع آمارهای جهانی است. نکته مهم اینکه درصدی از افراد پیش‌دیابت دارند و در معرض ریسک ابتلا به این بیماری قرار دارند که در صورت عدم پیشگیری می‌تواند منجر به افزایش آمار دیابت شود. در بیمارستان بجنورد، بیش از 2603 پرونده بیماری‌های مزمن از جمله فشارخون، دیابت، کم‌کاری و پرکاری تیروئید تشکیل شده که از این میان، حدود 306 پرونده مربوط به بیماران دیابتی است. این افراد از خدماتی مانند ویزیت، آزمایش، مشاوره تغذیه، معاینات چشمی و تست ABI جهت بررسی تنگی عروق مچ دست و پا به‌منظور شناسایی ریسک ابتلا به زخم دیابتی، به‌طور رایگان بهره‌مند می‌شوند. ارائه این خدمات نقطه قوتی برای بیماران مزمن و دیابتی جهت پیشگیری از عوارض ثانویه و ثالثیه بیماری‌ها به‌شمار می‌رود.»
او توضیح داد: «همچنین داروهای دیابت مانند متفورمین، گلی‌بن کلامید و اخیراً گلی کلازید و انسولین رگولار و NPH منطبق با فارماکوپه دارویی تأمین‌اجتماعی به‌طور رایگان در اختیار بیماران قرار داده می‌شوند. در قالب پرونده بیماری‌های مزمن، افراد می‌توانند از خدمات درمانی، تشخیصی و دارویی به‌طور مرتب بهره‌مند شوند و برای سهولت دسترسی به دارو، اقلام تجویزی به مدت دو ماه در اختیار بیماران قرار می‌گیرد. برخی اقلام دارویی جدید وجود دارد که هنوز در فارماکوپه دارویی تأمین‌اجتماعی مندرج نشده اما تحت‌پوشش بیمه تأمین‌اجتماعی قرار دارد و بیماران می‌توانند با مراجعه به داروخانه‌های سطح شهر با پرداخت فرانشیز کم آن‌ها را دریافت کنند. انتظار بیماران و پزشکان این است که اقلام مذکور نیز هرچه زودتر به‌طور رایگان در مراکز درمانی تأمین‌اجتماعی ارائه شود.»
مسئول بخش داخلی و درمانگاه دیابت بیمارستان بجنورد، برای پیشگیری از ابتلا به دیابت، توصیه کرد: «برخی از افراد به دلیل چاقی، سوابق ارثی، بی‌تحرکی، دیابت بارداری و افزایش تری‌گلیسیرید و مانند آن در معرض ابتلا به دیابت قرار دارند. در نتیجه افراد مذکور باید به‌طور مرتب سلامت خود را پایش کنند و هنر جامعه پزشکی نیز شناسایی بیماران پیش‌دیابتی به‌منظور کنترل این بیماری است.»
تشکیل حدود پنج هزار پرونده بیماران دیابتی در مدیریت درمان استان ایلام
رئیس اداره بیماری‌های مزمن و سالمندی مدیریت درمان تأمین‌اجتماعی استان ایلام با اشاره به تشکیل 18 هزار و 392 پرونده بیماری‌های مزمن در این مدیریت، اعلام کرد: «حدود پنج هزار مورد پرونده مربوط به بیماران دیابتی است که از خدمات ویزیت منظم، آزمایش و مشاوره‌های تغذیه‌ای بهره‌مند می‌شوند و برخی خواهان دسترسی به انسولین قلمی در مراکز ملکی هستند.»
دکتر لیلا غریبی با بیان اینکه دیابت، شایع‌ترین بیماری متابولیسم (سوخت‌وساز) به‌شمار می‌رود، گفت: «این بیماری با افزایش مزمن قندخون (هایپرگلیسمی) در اثر ایجاد اختلال ترشح انسولین یا عملکرد این هورمون، به‌وجود می‌آید. تشخیص بالینی این بیماری معمولاً از طریق علائمی مانند پرنوشی، پرخوری، پرادراری و کاهش وزن غیرقابل توجیه، میسر است. این بیماری می‌تواند عوارض نفروپاتی یا کلیوی، رتینوپاتی یا اختلال شبکیه چشم و نوروپاتی یا التهاب عصب‌های محیطی بدن و ایجاد زخم دیابتی را در پی داشته باشد. بیماران مبتلا به نوع دو برای در امان ماندن از عوارض بیماری باید پس از تشخیص بیماری به‌طور منظم و حداقل سالی یک‌بار، سلامت خود را پایش کنند. بیماران مبتلا به نوع یک دیابت نیز باید پس از بلوغ یا 15 سالگی به‌طور سالانه جهت پیشگیری از عوارض دیابت، غربالگری شوند. یکی دیگر از عوارض مهم دیابت، ایجاد بیماری‌های قلبی - عروقی از جمله کاردیومیوپاتی (بیماری ماهیچه قلب) و عروق کرونر است.»
او در بیان شیوه‌های درمانی و مراقبتی بیماری دیابت، افزود: «اصلاح برنامه غذایی و مصرف منظم خوراکی‌ها در کنترل بیماری دیابت بسیار مهم است و رژیم غذایی براساس نیاز فرد، وزن، شغل، گروه سنی و حتی وضعیت اقتصادی تعیین می‌شود. همچنین آموزش خودمراقبتی تأثیر بسزایی در کاهش عوارض دیابت و سایر هزینه‌های مرتبط با بیماری دارد. بیماران از طریق این شیوه آموزشی با نحوه کنترل رژیم غذایی، کاهش وزن، ورزش و فعالیت جسمانی، نحوه اندازه‌گیری قندخون با دستگاه گلوکومتر و عوارض مصرف دخانیات آشنا شده و روش‌های مراقبت از پا، کنترل قندخون، پیشگیری از عوارض حاد و مزمن و مصرف صحیح داروها را فرامی‌گیرند. باید توجه داشت که اهداف درمانی در دیابت نوع یک و دو مشابه هم بوده و کنترل قندخون، اساس آن را تشکیل می‌دهد. درمان دیابت نوع یک از طریق تزریق انسولین و دیابت نوع دو به شیوه‌های گوناگون تغییر سبک زندگی، مصرف داروهای خوراکی و در نهایت تزریق انسولین انجام می‌شود.
رئیس اداره بیماری‌های مزمن و سالمندی مدیریت درمان استان ایلام با اعلام اینکه در این مدیریت از مجموع 18 هزار و 392 پرونده بیماری‌های مزمن، 4766 مورد مربوط به بیماران دیابتی است، گفت: «در مراکز درمانی ما، کلینیک دیابت و فشارخون وجود دارد و این بیماران از ویزیت پزشکان، مراقبت‌های پرستاری و مشاوره کارشناسان تغذیه بهره‌مند شده و سلامت آن‌ها حداقل سه ماه یک‌بار، بررسی می‌شود. همچنین پزشکان با ثبت اطلاعات و سوابق درمانی بیماران در سامانه HIS امکان پیگیری روند درمان و در صورت نیاز ارجاع به متخصصان را فراهم می‌کنند.»
غریبی درباره وضعیت دسترسی بیماران دیابتی به داروهای مورد نیاز خود، بیان کرد: «بسیاری از داروهای خوراکی این بیماران در لیست فارماکوپه دارویی تأمین‌اجتماعی مندرج شده است. از این‌رو داروهای مذکور پس از تجویز پزشک در مراکز ملکی تأمین‌اجتماعی به‌رایگان در اختیار آن‌ها قرار داده می‌شود. برخی داروها به‌ویژه انسولین قلمی هرچند تحت‌پوشش بیمه تأمین‌اجتماعی قرار دارد اما برای سامان‌دهی داروهای ضروری، اقلام مذکور از طریق صندوق بیماری‌های خاص و صعب‌العلاج تحویل بیماران می‌شود. این درحالی است که برخی بیماران برای سهولت دسترسی به انسولین، خواهان دریافت آن از طریق مراکز ملکی تأمین‌اجتماعی هستند.»
او یکی از روش‌های مهم پیشگیری از دیابت را شناسایی افراد دارای ریسک ابتلا به این بیماری دانست و توضیح داد: «افراد دارای اضافه‌وزن و چاق و افراد کم‌تحرک از این دسته افراد به‌شمار می‌روند. تغییر سبک زندگی آن‌ها از جمله رعایت برنامه غذایی و داشتن فعالیت‌های بدنی منظم و مستمر از بروز دیابت جلوگیری می‌کند. سازمان تأمین‌اجتماعی با ارائه خدمات غربالگری، اقدام مؤثری را در راستای شناسایی افراد در معرض دیابت انجام می‌دهد و سلامت آن‌ها را از طریق ارائه ویزیت پزشکان، انجام آزمایش و بهره‌مندی از مشاوره کارشناسان تغذیه، پایش می‌کند.»