شرایط استخدام مهاجران بر اساس مقررات بین‌المللی
در دنیای به هم پیوسته امروز، مهاجرت پدیده‌ای است که به‌طور فزاینده‌ای رایج است و میلیون‌ها نفر برای فرصت‌های شغلی، تحصیل یا شرایط زندگی بهتر از مرزها عبور می‌کنند. در حالی که بسیاری از کشورها برای حمایت از صنایع کلیدی به نیروی کار مهاجر وابسته هستند، مقررات مؤثر اشتغال مهاجران برای اطمینان از رفتار منصفانه با کارگران مهاجر و محافظت از آن‌ها در برابر استثمار شغلی حیاتی است. برای دستیابی به این اهداف، ایجاد و اجرای سیاست‌های اشتغال که با کنوانسیون‌ها و مقررات بین‌المللیِ طراحی شده جهت حفظ حقوق مهاجران هم‌سو باشد، ضروری است.
اهمیت سیاست‌های استخدامی برای مهاجران
مهاجرت برای اشتغال پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی عمیقی برای کشور میزبان و مهاجران دارد. کارگران مهاجر اغلب کمبود نیروی کار را پر می‌کنند، مشاغل دشوار و خطرناکی را برعهده می‌گیرند که کارگران بومی ممکن است از آن‌ها اجتناب کنند و به رشد اقتصادی در کشورهای میزبان خود کمک می‌کنند. با این حال، مهاجرت اغلب با چالش‌هایی همراه است. کارگران مهاجر در موارد زیادی با تبعیض، شرایط کاری نامناسب و دستمزدهای پایین‌تر از همتایان بومی خود مواجه می‌شوند. بدون سیاست‌های حمایتی، مهاجران می‌توانند قربانی سوء‌استفاده و استثمار شوند، که نه‌تنها به آن‌ها آسیب می‌رساند، بلکه باعث ایجاد تنش اجتماعی-اقتصادی و نارضایتی در بین شهروندان بومی می‌شود.
در همین راستا تدوین و تصویب سیاست‌های اشتغال برای جلوگیری از استثمار و اطمینان از اینکه حقوق مهاجران به‌طور عادلانه به رسمیت شناخته می‌شود، ضروری است. یک چارچوب سیاستی تضمین می‌کند که مهاجران می‌توانند به حقوق و حمایت‌های مشابه کارگران محلی از جمله دستمزد منصفانه، شرایط کار ایمن و مزایای تأمین‌اجتماعی دسترسی داشته باشند. چنین سیاست‌هایی همچنین یکپارچگی اجتماعی را ترویج می‌کند، به ایجاد جوامع منسجم‌تر کمک می‌کند و پتانسیل نارضایتی در میان جمعیت‌های بومی را کاهش می‌دهد. با ارائه این حمایت‌ها، کشورها می‌توانند نیروی کار ماهر و غیرماهر مورد نیاز برای رشد اقتصادی را جذب کنند و در عین حال هماهنگی اجتماعی را ارتقا دهند.
کنوانسیون‌ها و مقررات بین‌المللی
چندین کنوانسیون و دستورالعمل بین‌المللی برای حمایت از حقوق کارگران مهاجر ایجاد شده است. در میان آن‌ها کنوانسیون مهاجرت برای استخدام سازمان بین‌المللی کار (C97) و کنوانسیون کارگران مهاجر (C143) هر دو رفتار منصفانه با کارگران مهاجر را تشویق می‌کنند. برای جلوگیری از تبعیض، کنوانسیون بین‌المللی سازمان ملل متحد در مورد حمایت از حقوق کارگران مهاجر و اعضای خانواده آن‌ها (ICMW) چارچوبی جامع فراهم می‌کند. این کنوانسیون به طیف وسیعی از مسائل از جمله شرایط کار، امنیت اجتماعی و دسترسی به آموزش و مراقبت‌های بهداشتی برای مهاجران و خانواده‌هایشان می‌پردازد.
اگرچه این کنوانسیون‌ها چارچوبی را ارائه می‌دهند اما اثربخشی آن‌ها تا حد زیادی به این بستگی دارد که آیا از سوی کشورها تصویب و اجرا می‌شوند یا خیر. به‌عنوان مثال بسیاری از کشورها، به‌ویژه کشورهای با درآمد بالا که تعداد زیادی از مهاجران را جذب می‌کنند، کنوانسیون‌هایی همچون کنوانسیون بین‌المللی سازمان ملل متحد در مورد حمایت از حقوق کارگران مهاجر و اعضای خانواده آن‌ها را تصویب نکرده‌اند. این عدم پذیرش، نیاز هر کشوری را برای تطبیق سیاست‌های خود به‌گونه‌ای که با واقعیت‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی خود هم‌سو باشد و در عین حال همچنان به حقوق اساسی مهاجران احترام بگذارد، برجسته می‌کند. اجرای برنامه‌های این کنوانسیون‌ها همچنین می‌تواند روابط دیپلماتیک را تقویت کند؛ زیرا کشورها تعهد خود را نسبت به احترام به حقوق بشر و حمایت از همکاری‌های بین‌المللی در مورد مسائل مهاجرت نشان می‌دهند.
نقش سیاست‌های استخدامی
سیاست‌های اشتغال مؤثر باید برای دستیابی به چندین هدف از جمله رفتار عادلانه، جلوگیری از استثمار و دسترسی به حمایت‌های قانونی طراحی شود. بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده، جنبه‌های اساسی این سیاست‌ها عبارتند از:
1- حقوق و قراردادهای استخدامی قانونی: قراردادهای کاری که به وضوح حقوق و تعهدات کارفرمایان و کارمندان را مشخص می‌کند در حمایت از کارگران مهاجر، اساسی است. کشورهایی که قراردادها را اجرا می‌کنند و اطمینان می‌دهند که همه کارگران، صرف‌نظر از ملیت، به حمایت‌های قانونی دسترسی دارند، می‌توانند به جلوگیری از اعمال استثماری، مانند سرقت دستمزد و اخراج ناعادلانه کمک کنند.
2- تقویت سیستم‌های کنترل مرزی: کشورهایی مانند ایران با بهبود کنترل مرزی و تقویت سیستم‌های رصد اسناد و مدارک می‌توانند جریان مهاجرت غیرقانونی را کاهش دهند و به‌طور مؤثرتری بر اشتغال مهاجران نظارت کنند. یک فرایند مستندسازی قوی، دولت را قادر می‌سازد تا محل کار و اقامت مهاجران را ردیابی کند و اجرای مقررات استخدامی را تسهیل کند.
3- همکاری با سازمان‌های بین‌المللی: ایران می‌تواند با سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان بین‌المللی کار و سازمان ملل متحد برای توسعه و اجرای سیاست‌هایی که با استانداردهای جهانی در مورد حقوق مهاجران هماهنگ باشد، همکاری کند. کمک این سازمان‌ها می‌تواند به ایران در ایجاد ظرفیت برای نظارت و اجرای استانداردهای اشتغال برای مهاجران کمک کند.
4- کمپین‌های آگاهی عمومی و آموزش حقوقی: آموزش، هم به مهاجران و هم به کارفرمایان در مورد حقوق کار و حمایت‌های قانونی برای کاهش استثمار بسیار مهم است. ارائه اطلاعات قانونی و خدمات حمایتی به مهاجران غیرقانونی می‌تواند به آن‌ها قدرت دهد تا در محیط کار به دنبال رفتار منصفانه باشند، در حالی که کمپین‌هایی که کارفرمایان را هدف قرار می‌دهند می‌توانند شیوه‌های استخدام مسئولانه را ترویج کنند.
مجموع این اقدامات به معنای آن است که تدوین و تنظیم سیاست‌های اشتغال مهاجران برای حمایت از حقوق کارگران مهاجر، ارتقای انسجام اجتماعی و حمایت از رشد اقتصادی ضروری است. کنوانسیون‌ها و مقررات بین‌المللی چارچوب‌های ارزشمندی را ارائه می‌دهند اما هر کشوری باید سیاست‌های خود را با شرایط خاص خود تطبیق دهد. در کشورهایی مانند ایران که با چالش‌های مرتبط با مهاجران غیرقانونی مواجه هستند، اجرای مؤثر سیاست‌های اشتغال نیازمند رویکردی چندجانبه از جمله برنامه‌های منظم‌سازی، بهبود کنترل مرزها و همکاری با سازمان‌های بین‌المللی است. با پرداختن به این مسائل، ایران می‌تواند بازار کار عادلانه‌تر و پایدارتری ایجاد کند که برای مهاجران و شهروندان سودمند باشد.
اهمیت سیاست‌های استخدامی برای مهاجران
مهاجرت برای اشتغال پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی عمیقی برای کشور میزبان و مهاجران دارد. کارگران مهاجر اغلب کمبود نیروی کار را پر می‌کنند، مشاغل دشوار و خطرناکی را برعهده می‌گیرند که کارگران بومی ممکن است از آن‌ها اجتناب کنند و به رشد اقتصادی در کشورهای میزبان خود کمک می‌کنند. با این حال، مهاجرت اغلب با چالش‌هایی همراه است. کارگران مهاجر در موارد زیادی با تبعیض، شرایط کاری نامناسب و دستمزدهای پایین‌تر از همتایان بومی خود مواجه می‌شوند. بدون سیاست‌های حمایتی، مهاجران می‌توانند قربانی سوء‌استفاده و استثمار شوند، که نه‌تنها به آن‌ها آسیب می‌رساند، بلکه باعث ایجاد تنش اجتماعی-اقتصادی و نارضایتی در بین شهروندان بومی می‌شود.
در همین راستا تدوین و تصویب سیاست‌های اشتغال برای جلوگیری از استثمار و اطمینان از اینکه حقوق مهاجران به‌طور عادلانه به رسمیت شناخته می‌شود، ضروری است. یک چارچوب سیاستی تضمین می‌کند که مهاجران می‌توانند به حقوق و حمایت‌های مشابه کارگران محلی از جمله دستمزد منصفانه، شرایط کار ایمن و مزایای تأمین‌اجتماعی دسترسی داشته باشند. چنین سیاست‌هایی همچنین یکپارچگی اجتماعی را ترویج می‌کند، به ایجاد جوامع منسجم‌تر کمک می‌کند و پتانسیل نارضایتی در میان جمعیت‌های بومی را کاهش می‌دهد. با ارائه این حمایت‌ها، کشورها می‌توانند نیروی کار ماهر و غیرماهر مورد نیاز برای رشد اقتصادی را جذب کنند و در عین حال هماهنگی اجتماعی را ارتقا دهند.
کنوانسیون‌ها و مقررات بین‌المللی
چندین کنوانسیون و دستورالعمل بین‌المللی برای حمایت از حقوق کارگران مهاجر ایجاد شده است. در میان آن‌ها کنوانسیون مهاجرت برای استخدام سازمان بین‌المللی کار (C97) و کنوانسیون کارگران مهاجر (C143) هر دو رفتار منصفانه با کارگران مهاجر را تشویق می‌کنند. برای جلوگیری از تبعیض، کنوانسیون بین‌المللی سازمان ملل متحد در مورد حمایت از حقوق کارگران مهاجر و اعضای خانواده آن‌ها (ICMW) چارچوبی جامع فراهم می‌کند. این کنوانسیون به طیف وسیعی از مسائل از جمله شرایط کار، امنیت اجتماعی و دسترسی به آموزش و مراقبت‌های بهداشتی برای مهاجران و خانواده‌هایشان می‌پردازد.
اگرچه این کنوانسیون‌ها چارچوبی را ارائه می‌دهند اما اثربخشی آن‌ها تا حد زیادی به این بستگی دارد که آیا از سوی کشورها تصویب و اجرا می‌شوند یا خیر. به‌عنوان مثال بسیاری از کشورها، به‌ویژه کشورهای با درآمد بالا که تعداد زیادی از مهاجران را جذب می‌کنند، کنوانسیون‌هایی همچون کنوانسیون بین‌المللی سازمان ملل متحد در مورد حمایت از حقوق کارگران مهاجر و اعضای خانواده آن‌ها را تصویب نکرده‌اند. این عدم پذیرش، نیاز هر کشوری را برای تطبیق سیاست‌های خود به‌گونه‌ای که با واقعیت‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی خود هم‌سو باشد و در عین حال همچنان به حقوق اساسی مهاجران احترام بگذارد، برجسته می‌کند. اجرای برنامه‌های این کنوانسیون‌ها همچنین می‌تواند روابط دیپلماتیک را تقویت کند؛ زیرا کشورها تعهد خود را نسبت به احترام به حقوق بشر و حمایت از همکاری‌های بین‌المللی در مورد مسائل مهاجرت نشان می‌دهند.
نقش سیاست‌های استخدامی
سیاست‌های اشتغال مؤثر باید برای دستیابی به چندین هدف از جمله رفتار عادلانه، جلوگیری از استثمار و دسترسی به حمایت‌های قانونی طراحی شود. بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده، جنبه‌های اساسی این سیاست‌ها عبارتند از:
1- حقوق و قراردادهای استخدامی قانونی: قراردادهای کاری که به وضوح حقوق و تعهدات کارفرمایان و کارمندان را مشخص می‌کند در حمایت از کارگران مهاجر، اساسی است. کشورهایی که قراردادها را اجرا می‌کنند و اطمینان می‌دهند که همه کارگران، صرف‌نظر از ملیت، به حمایت‌های قانونی دسترسی دارند، می‌توانند به جلوگیری از اعمال استثماری، مانند سرقت دستمزد و اخراج ناعادلانه کمک کنند.
2- تقویت سیستم‌های کنترل مرزی: کشورهایی مانند ایران با بهبود کنترل مرزی و تقویت سیستم‌های رصد اسناد و مدارک می‌توانند جریان مهاجرت غیرقانونی را کاهش دهند و به‌طور مؤثرتری بر اشتغال مهاجران نظارت کنند. یک فرایند مستندسازی قوی، دولت را قادر می‌سازد تا محل کار و اقامت مهاجران را ردیابی کند و اجرای مقررات استخدامی را تسهیل کند.
3- همکاری با سازمان‌های بین‌المللی: ایران می‌تواند با سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان بین‌المللی کار و سازمان ملل متحد برای توسعه و اجرای سیاست‌هایی که با استانداردهای جهانی در مورد حقوق مهاجران هماهنگ باشد، همکاری کند. کمک این سازمان‌ها می‌تواند به ایران در ایجاد ظرفیت برای نظارت و اجرای استانداردهای اشتغال برای مهاجران کمک کند.
4- کمپین‌های آگاهی عمومی و آموزش حقوقی: آموزش، هم به مهاجران و هم به کارفرمایان در مورد حقوق کار و حمایت‌های قانونی برای کاهش استثمار بسیار مهم است. ارائه اطلاعات قانونی و خدمات حمایتی به مهاجران غیرقانونی می‌تواند به آن‌ها قدرت دهد تا در محیط کار به دنبال رفتار منصفانه باشند، در حالی که کمپین‌هایی که کارفرمایان را هدف قرار می‌دهند می‌توانند شیوه‌های استخدام مسئولانه را ترویج کنند.
مجموع این اقدامات به معنای آن است که تدوین و تنظیم سیاست‌های اشتغال مهاجران برای حمایت از حقوق کارگران مهاجر، ارتقای انسجام اجتماعی و حمایت از رشد اقتصادی ضروری است. کنوانسیون‌ها و مقررات بین‌المللی چارچوب‌های ارزشمندی را ارائه می‌دهند اما هر کشوری باید سیاست‌های خود را با شرایط خاص خود تطبیق دهد. در کشورهایی مانند ایران که با چالش‌های مرتبط با مهاجران غیرقانونی مواجه هستند، اجرای مؤثر سیاست‌های اشتغال نیازمند رویکردی چندجانبه از جمله برنامه‌های منظم‌سازی، بهبود کنترل مرزها و همکاری با سازمان‌های بین‌المللی است. با پرداختن به این مسائل، ایران می‌تواند بازار کار عادلانه‌تر و پایدارتری ایجاد کند که برای مهاجران و شهروندان سودمند باشد.