طلای سرخ ایران نیازمند مراقبت بیشتر
علی حسینی عضو شورای ملی زعفران
اگر بخواهیم در مورد تولید و صادرات زعفران ایرانی صحبت کنیم یا بنویسیم، آن‌قدر حرف برای گفتن وجود دارد که داستان طلای سرخ ایران به مثنوی هفتاد من تبدیل می‌شود. آنچه امروز تجار و بازرگانان ایرانی به آن به‌عنوان دغدغه و درد دل می‌اندیشند این است که در حال حاضر صادرات زعفران ایرانی بیش از آنکه در گیرودار مسائل و چالش‌های بین‌المللی باشد، دستخوش خودتحریمی شده است. به‌عبارت دیگر می‌توان گفت صادرکننده ایرانی در شرایط کنونی ریسک کرده و کالای خودش را به یک کشور و آن سوی جهان صادر می‌کند اما برای اینکه چگونه پول آن برگردد، با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌شود و جای سؤال است که این فرآیند باید به چه شکل انجام شود؟ واقعا صادرکننده در این اوضاع باید از صد خان عبور کند. بنابراین با چالش‌هایی جدی مواجه است که ایجاب می‌کند بار دیگر به وضعیت بازار زعفران کشور نگاهی جدی بیندازیم. نگاهی که دولت به تجار و صادرکنندگان دارد این است که باید کالای خودش را بفرستد و ارز آن را هم به سامانه نیما با قیمتی که دولت اعلام می‌کند، تحویل دهد. این یعنی فشار آوردن به صادرکننده که باعث شکنندگی رویه صادرات دچار می‌شود. در واقع در این سال‌ها به واسطه شرایط، صادرکنندگان حرفه‌ای زعفران یکی پس از دیگری کنار رفتند و حال کار به دست کسانی افتاده که سنخیتی با صادرات این محصول کشاورزی ندارند. به‌عنوان مثال خودروسازان، قطعه‌سازان و غیره امروز کارشان این شده که زعفران صادرکنند و از سوی دیگر قطعه و مواد اولیه تولیدشان را وارد کنند. بنابراین مشکلِ ایجاد شده این است که صادرات بی‌کیفیت انجام می‌گیرد، ارزان‌فروشی می‌کنند و برای آن‌ها مهم نیست که به این سرمایه ملی نگاه بهتر و کارشناسی داشته باشند. این در واقع بعدها مشکلات ما را چندبرابر می‌کند. فرآیند کنونی صادرات زعفران، در آینده به زیان ایران تمام می‌شود و کشور را از چرخه تولید و صادرات زعفران خارج می‌کند؛ چراکه رقبای زعفران ایرانی بسیار زیاد هستند و با امتیازات و توانمندی‌های بیشتری می‌توانند در بازارهای جهانی حضور داشته باشند. وقتی صادرات زعفران به‌صورت غیرحرفه‌ای انجام می‌شود نمی‌توان منافع ملی را در تولید و صادرات دید. سؤالی که در این زمینه پیش می‌آید این است که در حال حاضر چه موانعی پیش پای طلای سرخ ایرانی وجود دارد؟ آیا این تهدید ممکن است روزی سبب شود، اتفاقی که برای اسپانیا افتاد برای ایران هم رخ دهد و رقبا گوی سبقت را در تولید و صادرات زعفران از ایران بگیرند؟ پاسخ این است که آن روز خیلی خیلی نزدیک است. ایران در دوره‌ای بازار زعفران اسپانیا را در دست گرفت به‌خاطر اینکه توانستیم کالای باکیفیت و قیمت پایین‌تر عرضه کنیم و دنیا به سمت ایران گرایش پیدا کرد و نتیجه این شد که اسپانیا نتوانست با ایران رقابت کند. در نهایت تولید زعفران در ایران آرام آرام افزایش پیدا کرد و اسپانیا از تولید این محصول صرف‌نظر کرد. در حال حاضر این روند معکوس شده، سطح زیر کشت زعفران افزایش یافته اما عملکرد و بهره‌وری تولید زعفران ایرانی کاهش پیدا کرده است. در نتیجه دیگر برای تولید‌کننده صرفه اقتصادی ندارد که ارزان‌تر بفروشد. شرایط مذکور باعث می‌شود رقبای ایران یکی پس از دیگری و به سرعت، افزایش تولید دهند. به‌زودی شاهد این خواهیم بود که ایران از گردونه تولید و صادرات زعفران کنار می‌رود.