آتیه‌نو بررسی می‌کند
ضرورت بیمه فعالان کسب‌و‌کارهای اینترنتی
مهناز بیرانوند روزنامه‌نگار
ماهیت سازمان تأمین‌اجتماعی و تکالیف این نهاد بیمه‌ای در جایگاه بزرگ‌ترین بیمه‌گر اجتماعی شاغلان اصناف و گروههای مختلف جامعه، گسترش پوشش بیمه‌ای را به‌عنوان یکی از وظایف اصلی این صندوق بیمه اجتماعی تعریف کرده است. در کنار این موضوعات، توسعه و تعمیم بیمه‌های اجتماعی از طریق قانون اساسی و قانون تأمین‌اجتماعی وظیفه این سازمان محسوب می‌شود. صاحبان کسب‌و‌کارهای اینترنتی و فعالان حوزه مجازی نیز براساس مبانی قانونی و تکلیفی اشاره شده در جمع گروههای مختلف اجتماعی برای الزام پوشش بیمه‌ای قرار می‌گیرند.
بر اساس داده‌های غیررسمی بین سه تا چهار میلیون نفر از گروههای مختلف سنی کشور در حوزه کسب‌و‌کارهای اینترنتی مشغول به فعالیت هستند. به این واسطه برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری جذب این افراد در قالب بیمه‌شدگان جدید، علاوه بر رشد داده‌های مربوط به شاخص توسعه بیمه‌ای تأمین‌اجتماعی، گسترش سطح پوشش بیمه اقشار مختلف مانند فعالان و شاغلان فضای مجازی را رقم می‌زند. در صورت راهبری کلان تأمین‌اجتماعی به سمت تحقق توسعه بیمه کسب‌و‌کارهای اینترنتی، حتماً نفع دوسویه این سازمان و شاغلان فضای مجازی ممکن می‌شود.
تضمین پایداری تأمین‌اجتماعی و آینده بیمه‌شدگان
با وجود جامعه آماری ۴۷ میلیون نفری و سطح 53 درصدی پوشش گروههای مخلف مردمی توسط تأمین‌اجتماعی، این سازمان همچنان جذب افراد بدون بیمه را در برنامه دارد تا از این طریق خدمات بیمه‌ای، درمانی و بازنشستگی را برای شاغلان و فعالان مختلف گسترش دهد. در سال‌های اخیر نیز توسعه بیمه‌شدگان از طریق جذب افراد شاغل در کسب‌و‌کارهای اینترنتی در دستور کار این نهاد بزرگ بیمه‌گر قرار گرفته است. برخی کارشناسان، مسئله عدم تعریف روابط قانونی کارگر و کارفرما در حوزه کاری فضای مجازی را مانعی برای جذب این گروه می‌دانند. از طرفی تکالیف قانونی تأمین‌اجتماعی بر الزام تعمیم بیمه‌های اجتماعی برای همه گروههای اجتماعی تأکید کرده است.
اگر افزایش بیمه‌های اجتماعی را منبع اصلی جذب منابع و پایداری تأمین‌اجتماعی فرض کنیم و مزایای ناشی از آن ارائه خدمات متنوع و متعدد را برای بیمه‌شدگان به دنبال داشته باشد، به‌طور طبیعی تضمین امروز و فردای تأمین‌اجتماعی و شرکای این نهاد بیمه‌ای اتفاق می‌افتد.
اولیاء علی‌بیگی، رئیس کانون عالی شوراهای اسلامی کار کل کشور در این ارتباط به «آتیه نو» گفت: «افرادی که رابطه دستمزدی دارند، کارگر شناخته می‌شوند و کارفرما مکلف و موظف است نسبت به بیمه کردن این افراد اقدام کند. این افراد باید مشمول بیمه شوند و کارفرمایانی که دارای کارگرانی با این ویژگی‌ها وظیفه دارند نیروی کار خود را بیمه کنند. بر اساس قوانین بالادستی افراد بدون کارفرما و به‌دور از رابطه دستمزدی بین کارگر و کارفرما باید پوشش بیمه‌ای داشته باشند. در برنامه هفتم توسعه نیز بندی قانونی وجود دارد که موظف بودن بیمه‌پردازی کارفرمایان را روشن می‌کند. در صورت تبدیل این موضوع به قانون، تکلیف فعالان کسب‌و‌کارهای مجازی نظیر رانندگان اینترنتی نیز روشن است.»
تکلیف قانون اساسی برای پوشش بیمه‌ای
بر اساس تأکید اصل 29 قانون اساسی، همه گروههای مختلف اجتماعی باید امکان بهره‌مندی از مزایای این بیمه‌ها را داشته باشند و این سند بالادستی باید در ارتباط با پوشش بیمه‌ای همه اقشار نظیر فعالان کسب‌و‌کارهای اینترنتی هم مورد نظر باشد. همین‌طور ماده یک قانون تأمین‌اجتماعی به تعمیم بیمه‌های اجتماعی در بین اقشار مختلف جامعه اشاره کرده و آن را وظیفه و تکلیف این سازمان می‌داند. در سال‌های اخیر که موضوع برقراری پوشش بیمه‌ای شاغلان کسب‌و‌کارهای فضای مجازی و شاغلان پلتفرم‌ها مطرح شده، سازمان تأمین‌اجتماعی در راستای اجرای تکالیف قانونی خود به دنبال جذب این افراد است تا علاه بر توسعه پوشش بیمه‌ای و جذب بیمه‌شدگان جدید، در مسیر پایداری بیمه‌ای گام بردارد.
پوشش بیمه‌ای شاغلان فضای مجازی
برطرف کردن موانع پوشش بیمه‌ای افراد شاغل در حوزه کسب‌و‌کارهای اینترنتی نظیر الزام وجود همه شاخص‌ها و تعاریف قانونی برای این پوشش بیمه اجتماعی، موضوعی مهم و تسهیل کننده در گسترش سطح بیمه‌های اجتماعی در جامعه است. افراد فعال در حوزه مشاغل اینترنتی نیز در این حوزه چالش‌هایی را تجربه می‌کنند.
محمد محمدی، معاون بیمه‌ای سازمان تأمین‌اجتماعی پیش از این در ارتباط با اقدامات و الزامات مربوط به بیمه کردن شاغلان حوزه مجازی گفت: «توسعه پوشش بیمه‌ای به تمامی افراد مشمول قانون، یکی از مهم‌ترین تکالیف تأمین‌اجتماعی است که در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از راهکارهای تحولی این سازمان مورد توجه قرار گرفته است.»
او تأکید کرد: «درباره بیمه‌شدگانی که در قالب فضای مجازی (پلتفرم‌ها) فعالیت دارند، با توجه به محدودیت‌های قانون کار در تعریف و تبیین این نوع اشتغال، همکاران ستاد مرکزی سازمان از طریق برگزاری نشست‌های تخصصی با انجمن‌های صنفی مرتبط و اداره‌کل حقوقی سازمان تلاش می‌کنند دستور اداری جامعی در مورد بیمه این فعالان صادر و ابلاغ شود تا این گروه از افراد، تحت‌پوشش بیمه قرار گیرند.»
فرصتی دوسویه برای تأمین‌اجتماعی و شاغلان
تحقق بیمه شاغلان کسب‌و‌کارهای مجازی نظیر رانندگان تاکسی‌های اینترنتی را باید فرصتی برای این افراد جهت بهره‌مندی از خدمات گسترده تأمین‌اجتماعی برشمرد. این گروههای اجتماعی به واسطه نوع اشتغال خود انتظار بهره‌مندی از خدمات بیمه‌های اجتماعی را دارند.
کارشناسان حوزه بیمه‌های اجتماعی با تأکید بر مزایای چندوجهی توسعه بیمه کسب‌و‌کارهای اینترنتی، تأمین منابع جدید برای سازمان تأمین‌اجتماعی، ارتقای سطح رفاه جامعه، توسعه پوشش بیمه‌ای و بهره‌مندی بیمه‌شدگان شاغل در حوزه مشاغل مجازی از انواع ارائه خدمات و تعهدات تأمین‌اجتماعی را بخشی از بهره‌مندی دوسویه تأمین‌اجتماعی و گروههای شاغل در حوزه کسب‌و‌کار اینترنتی می‌دانند.
توسعه اشتغال الکترونیکی در کنار اقتصاد الکترونیک
گسترش اشتغال در حوزه الکترونیک و توسعه شاغلان این حوزه و همچنین شکل‌گیری بازار کار اینترنتی و مشاغل مرتبط با بسترهای مجازی را باید ارمغان زندگی در عصر حاضر برشمرد؛ به این واسطه رشد کسب‌و‌کارهای اینترنتی و الزام تحقق شاخص‌های رفاهی و حمایتی برای افراد فعال در این مشاغل نیز شکل گرفته است.
علی‌بیگی، با اشاره به گسترش نمادهای اقتصاد الکترونیک در جهان و تأثیرگذاری آن بر بازار کار اینترنتی، بیان کرد: «با توجه به ظهور این نوع اشتغال الکترونیکی باید پوشش بیمه‌ای این افراد نیز تعریف و زمینه گسترش ارتباط این گروههای اجتماعی و صندوق‌های بیمه‌ای فراهم شود.»
گسترش بیمه‌ای محصول رشد کارهای اینترنتی
طبیعتاً ایجاد و گسترش مشاغل گوناگون و حضور هرچه بیشتر افراد شاغل در این گروههای شغلی، بستری برای تحقق تعمیم بیمه‌های اجتماعی محسوب می‌شود.
غلامحسین عابدی‌روش، کارشناس بیمه‌های اجتماعی در این‌باره گفت: «از مزایای افزایش سطح پوشش بیمه‌شدگان جدید، گسترش پوشش مشاغل اینترنتی است. اولین گام برای تحت‌پوشش بیمه قرار گرفتن فعالان کسب‌و‌کارهای اینترنتی و پلتفرمی، شکل گرفتن گفت‌وگو بین صندوق‌های بیمه‌ای و نمایندگان این گروه‌هاست.»
او با تأکید بر اینکه به شرط توجیه منطقی مزایای بیمه‌های اجتماعی برای این افراد از سوی تأمین‌اجتماعی، این موضوع با استقبال فعالان اینترنتی و پلتفرمی‌مواجه می‌شود، توضیح داد: «در لایحه برنامه هفتم توسعه به این نکته اشاره شده که ارائه‌کنندگان خدمات در حوزه مشاغل پلتفرمی نظیر تاکسی‌های اینترنتی، مسئول مرتبط با پوشش بیمه‌ای آنان تلقی می‌شوند.»
تأثیرپذیری بیمه شاغلان اینترنتی از شاخص مزدی
در راستای برقراری و توسعه ارتباط بیمه‌ای صندوق‌های بیمه‌گر نظیر تأمین‌اجتماعی با صاحبان کسب‌و‌کارهای اینترنتی و مشاغل پلتفرمی، به جای تکیه بر عنصر رابطه کارگر و کارفرما می‌توان از مکانیسم‌های مالی و مالیاتی استفاده کرد. به این واسطه امکان شناسایی عنصر مزد در پرداخت‌ها و احتساب این مجموعه افراد در قالب بیمه اجباری صورت می‌گیرد. در این شرایط جمعیت مذکور و صاحبان کسب‌و‌کارهای اینترنتی باید نسبت به پرداخت سهم حق‌بیمه به سازمان تأمین‌اجتماعی اقدام کنند.
بر اساس داده‌های غیررسمی بین سه تا چهار میلیون نفر از گروههای مختلف سنی کشور در حوزه کسب‌و‌کارهای اینترنتی مشغول به فعالیت هستند. به این واسطه برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری جذب این افراد در قالب بیمه‌شدگان جدید، علاوه بر رشد داده‌های مربوط به شاخص توسعه بیمه‌ای تأمین‌اجتماعی، گسترش سطح پوشش بیمه اقشار مختلف مانند فعالان و شاغلان فضای مجازی را رقم می‌زند. در صورت راهبری کلان تأمین‌اجتماعی به سمت تحقق توسعه بیمه کسب‌و‌کارهای اینترنتی، حتماً نفع دوسویه این سازمان و شاغلان فضای مجازی ممکن می‌شود.
تضمین پایداری تأمین‌اجتماعی و آینده بیمه‌شدگان
با وجود جامعه آماری ۴۷ میلیون نفری و سطح 53 درصدی پوشش گروههای مخلف مردمی توسط تأمین‌اجتماعی، این سازمان همچنان جذب افراد بدون بیمه را در برنامه دارد تا از این طریق خدمات بیمه‌ای، درمانی و بازنشستگی را برای شاغلان و فعالان مختلف گسترش دهد. در سال‌های اخیر نیز توسعه بیمه‌شدگان از طریق جذب افراد شاغل در کسب‌و‌کارهای اینترنتی در دستور کار این نهاد بزرگ بیمه‌گر قرار گرفته است. برخی کارشناسان، مسئله عدم تعریف روابط قانونی کارگر و کارفرما در حوزه کاری فضای مجازی را مانعی برای جذب این گروه می‌دانند. از طرفی تکالیف قانونی تأمین‌اجتماعی بر الزام تعمیم بیمه‌های اجتماعی برای همه گروههای اجتماعی تأکید کرده است.
اگر افزایش بیمه‌های اجتماعی را منبع اصلی جذب منابع و پایداری تأمین‌اجتماعی فرض کنیم و مزایای ناشی از آن ارائه خدمات متنوع و متعدد را برای بیمه‌شدگان به دنبال داشته باشد، به‌طور طبیعی تضمین امروز و فردای تأمین‌اجتماعی و شرکای این نهاد بیمه‌ای اتفاق می‌افتد.
اولیاء علی‌بیگی، رئیس کانون عالی شوراهای اسلامی کار کل کشور در این ارتباط به «آتیه نو» گفت: «افرادی که رابطه دستمزدی دارند، کارگر شناخته می‌شوند و کارفرما مکلف و موظف است نسبت به بیمه کردن این افراد اقدام کند. این افراد باید مشمول بیمه شوند و کارفرمایانی که دارای کارگرانی با این ویژگی‌ها وظیفه دارند نیروی کار خود را بیمه کنند. بر اساس قوانین بالادستی افراد بدون کارفرما و به‌دور از رابطه دستمزدی بین کارگر و کارفرما باید پوشش بیمه‌ای داشته باشند. در برنامه هفتم توسعه نیز بندی قانونی وجود دارد که موظف بودن بیمه‌پردازی کارفرمایان را روشن می‌کند. در صورت تبدیل این موضوع به قانون، تکلیف فعالان کسب‌و‌کارهای مجازی نظیر رانندگان اینترنتی نیز روشن است.»
تکلیف قانون اساسی برای پوشش بیمه‌ای
بر اساس تأکید اصل 29 قانون اساسی، همه گروههای مختلف اجتماعی باید امکان بهره‌مندی از مزایای این بیمه‌ها را داشته باشند و این سند بالادستی باید در ارتباط با پوشش بیمه‌ای همه اقشار نظیر فعالان کسب‌و‌کارهای اینترنتی هم مورد نظر باشد. همین‌طور ماده یک قانون تأمین‌اجتماعی به تعمیم بیمه‌های اجتماعی در بین اقشار مختلف جامعه اشاره کرده و آن را وظیفه و تکلیف این سازمان می‌داند. در سال‌های اخیر که موضوع برقراری پوشش بیمه‌ای شاغلان کسب‌و‌کارهای فضای مجازی و شاغلان پلتفرم‌ها مطرح شده، سازمان تأمین‌اجتماعی در راستای اجرای تکالیف قانونی خود به دنبال جذب این افراد است تا علاه بر توسعه پوشش بیمه‌ای و جذب بیمه‌شدگان جدید، در مسیر پایداری بیمه‌ای گام بردارد.
پوشش بیمه‌ای شاغلان فضای مجازی
برطرف کردن موانع پوشش بیمه‌ای افراد شاغل در حوزه کسب‌و‌کارهای اینترنتی نظیر الزام وجود همه شاخص‌ها و تعاریف قانونی برای این پوشش بیمه اجتماعی، موضوعی مهم و تسهیل کننده در گسترش سطح بیمه‌های اجتماعی در جامعه است. افراد فعال در حوزه مشاغل اینترنتی نیز در این حوزه چالش‌هایی را تجربه می‌کنند.
محمد محمدی، معاون بیمه‌ای سازمان تأمین‌اجتماعی پیش از این در ارتباط با اقدامات و الزامات مربوط به بیمه کردن شاغلان حوزه مجازی گفت: «توسعه پوشش بیمه‌ای به تمامی افراد مشمول قانون، یکی از مهم‌ترین تکالیف تأمین‌اجتماعی است که در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از راهکارهای تحولی این سازمان مورد توجه قرار گرفته است.»
او تأکید کرد: «درباره بیمه‌شدگانی که در قالب فضای مجازی (پلتفرم‌ها) فعالیت دارند، با توجه به محدودیت‌های قانون کار در تعریف و تبیین این نوع اشتغال، همکاران ستاد مرکزی سازمان از طریق برگزاری نشست‌های تخصصی با انجمن‌های صنفی مرتبط و اداره‌کل حقوقی سازمان تلاش می‌کنند دستور اداری جامعی در مورد بیمه این فعالان صادر و ابلاغ شود تا این گروه از افراد، تحت‌پوشش بیمه قرار گیرند.»
فرصتی دوسویه برای تأمین‌اجتماعی و شاغلان
تحقق بیمه شاغلان کسب‌و‌کارهای مجازی نظیر رانندگان تاکسی‌های اینترنتی را باید فرصتی برای این افراد جهت بهره‌مندی از خدمات گسترده تأمین‌اجتماعی برشمرد. این گروههای اجتماعی به واسطه نوع اشتغال خود انتظار بهره‌مندی از خدمات بیمه‌های اجتماعی را دارند.
کارشناسان حوزه بیمه‌های اجتماعی با تأکید بر مزایای چندوجهی توسعه بیمه کسب‌و‌کارهای اینترنتی، تأمین منابع جدید برای سازمان تأمین‌اجتماعی، ارتقای سطح رفاه جامعه، توسعه پوشش بیمه‌ای و بهره‌مندی بیمه‌شدگان شاغل در حوزه مشاغل مجازی از انواع ارائه خدمات و تعهدات تأمین‌اجتماعی را بخشی از بهره‌مندی دوسویه تأمین‌اجتماعی و گروههای شاغل در حوزه کسب‌و‌کار اینترنتی می‌دانند.
توسعه اشتغال الکترونیکی در کنار اقتصاد الکترونیک
گسترش اشتغال در حوزه الکترونیک و توسعه شاغلان این حوزه و همچنین شکل‌گیری بازار کار اینترنتی و مشاغل مرتبط با بسترهای مجازی را باید ارمغان زندگی در عصر حاضر برشمرد؛ به این واسطه رشد کسب‌و‌کارهای اینترنتی و الزام تحقق شاخص‌های رفاهی و حمایتی برای افراد فعال در این مشاغل نیز شکل گرفته است.
علی‌بیگی، با اشاره به گسترش نمادهای اقتصاد الکترونیک در جهان و تأثیرگذاری آن بر بازار کار اینترنتی، بیان کرد: «با توجه به ظهور این نوع اشتغال الکترونیکی باید پوشش بیمه‌ای این افراد نیز تعریف و زمینه گسترش ارتباط این گروههای اجتماعی و صندوق‌های بیمه‌ای فراهم شود.»
گسترش بیمه‌ای محصول رشد کارهای اینترنتی
طبیعتاً ایجاد و گسترش مشاغل گوناگون و حضور هرچه بیشتر افراد شاغل در این گروههای شغلی، بستری برای تحقق تعمیم بیمه‌های اجتماعی محسوب می‌شود.
غلامحسین عابدی‌روش، کارشناس بیمه‌های اجتماعی در این‌باره گفت: «از مزایای افزایش سطح پوشش بیمه‌شدگان جدید، گسترش پوشش مشاغل اینترنتی است. اولین گام برای تحت‌پوشش بیمه قرار گرفتن فعالان کسب‌و‌کارهای اینترنتی و پلتفرمی، شکل گرفتن گفت‌وگو بین صندوق‌های بیمه‌ای و نمایندگان این گروه‌هاست.»
او با تأکید بر اینکه به شرط توجیه منطقی مزایای بیمه‌های اجتماعی برای این افراد از سوی تأمین‌اجتماعی، این موضوع با استقبال فعالان اینترنتی و پلتفرمی‌مواجه می‌شود، توضیح داد: «در لایحه برنامه هفتم توسعه به این نکته اشاره شده که ارائه‌کنندگان خدمات در حوزه مشاغل پلتفرمی نظیر تاکسی‌های اینترنتی، مسئول مرتبط با پوشش بیمه‌ای آنان تلقی می‌شوند.»
تأثیرپذیری بیمه شاغلان اینترنتی از شاخص مزدی
در راستای برقراری و توسعه ارتباط بیمه‌ای صندوق‌های بیمه‌گر نظیر تأمین‌اجتماعی با صاحبان کسب‌و‌کارهای اینترنتی و مشاغل پلتفرمی، به جای تکیه بر عنصر رابطه کارگر و کارفرما می‌توان از مکانیسم‌های مالی و مالیاتی استفاده کرد. به این واسطه امکان شناسایی عنصر مزد در پرداخت‌ها و احتساب این مجموعه افراد در قالب بیمه اجباری صورت می‌گیرد. در این شرایط جمعیت مذکور و صاحبان کسب‌و‌کارهای اینترنتی باید نسبت به پرداخت سهم حق‌بیمه به سازمان تأمین‌اجتماعی اقدام کنند.