آتیه‌نو بررسی می‌کند
چرا معدنکاران در مواجهه با خطر مداوم قرار دارند؟
احسان احمدی
ساعت 21 شامگاه 31 شهریورماه بود که صدای انفجار در دالان‌های معدنی معدنجوی طبس پیچید؛ این حادثه زمانی رخ داد که به گفته مسئولان مربوطه 69 نفر از کارگران شاغل در این معدن مشغول به‌کار بودند. به گفته کارشناسان، تصاعد گاز متان در یکی از تونل‌های معدن زغال‌سنگ معدنجو، حادثه انفجار در عمق 250 متری به‌صورت ارتفاعی و 700 متری مورب را رقم زد.
انفجار ناگهانی در این معدن زغال‌سنگ، همه کارگران مشغول به‌کار را گرفتار کرد. کارگرانی که نزدیک‌تر به حادثه و در بلوک C معدن مشغول به کار بودند، در دم جان خود را از دست دادند و در بین کارگران خارج از این بلوک تعدادی فوت و تعدادی مصدوم شدند.
از همان ساعات ابتدایی این حادثه کارگاهی، هشت گروه تخصصی پنج نفره در محل معدن حاضر شدند و عملیات امدادرسانی را آغاز کردند. در سریع‌ترین زمان و به دنبال وقوع حادثه مذکور احمد میدری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی دستور بررسی علل بروز حادثه را صادر کرد. روز یکم مهرماه یعنی درست روز پس از این حادثه، وزرای کار، صمت و کشور در راستای رسیدگی به شرایط و بررسی وضعیت امداد و نجات و بررسی دلایل بروز رخداد انفجار در معدن زغال‌سنگ معدنجو، در طبس حضور پیدا کردند.
اطلاعیه‌های وزارت کار
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی روز پس از حادثه شرکت معدنجوی طبس در قالب اولین اطلاعیه به جامعه کارگری و هموطنان اطمینان داد که گزارش دقیقی از دلایل حادثه و تقصیر یا قصورهای احتمالی در زمینه رعایت اصول ایمنی معدن تهیه و منتشر خواهد کرد.
همچنین در چارچوب اطلاعیه دوم این وزارتخانه و به دنبال دستور میدری، مقرر شد کمیته‌ای تخصصی به‌منظور بررسی استانداردهای ایمنی معادن در ایران و بازنگری موارد غیرکارآمد تشکیل شود.
همین‌طور وزیر کار در سفر به طبس تأکید کرده است که مکانیزه کردن معادن به‌عنوان یکی از رویکردهای کاهش مخاطرات و ارتقای استانداردهای ایمنی در معادن، مورد اهتمام جدی وزارتخانه خواهد بود.
امدادرسانی در شب حادثه
به شرط رسیدگی زودهنگام به مصدومان در اغلب حوادث کار، کاهش آمار آسیب‌دیدگی و فوت دور از انتظار نیست اما در برخی حوادث نظیر اتفاقات معدنی، به‌واسطه شدت بروز حادثه ماجرا طور دیگری است و عموماً فوت نیروی کار و صدمات شدید نیروی کار به واسطه وقوع انفجار در معادن رخ می‌دهد.
عملیات امداد در معدن زغال‌سنگ معدنجو اما در همان لحظات و ساعات ابتدایی پس از حادثه آغاز شد. ابراهیم رحیمیان، دبیر اجرایی خانه کارگر طبس در ارتباط با روند رسیدگی به مصدومان و خارج کردن کارگران فوت‌شده از معدن معدنجو در طبس به «آتیه نو» گفت: «شب رخداد حادثه، نیروهای امدادی در محل حاضر شدند اما به علت تراکم گاز در تونل‌های معدن، امکان خروج اجساد از زیر آوار در زمان کوتاه وجود نداشت. به همین خاطر ابتدا تعمیر تهویه معدن و سپس امداد و نجات آغاز شد. در ساعات نیمه شب 31 شهریورماه، جسد یک کارگر از زیر آوار بیرون کشیده شد و در ادامه تا ظهر روز اول پس از حادثه، پیکر ۳۲ کارگر دیگر بیرون آورده شد.»
رحیمیان تجمع گاز متان را علت اصلی انفجار معدن دانست و با بیان اینکه تجمع این نوع گاز موجب خفگی و مرگ آنی می‌شود، افزود: «معدنجو در منطقه معدنی پرورده ۳ طبس قرار دارد و یک معدن زغال‌سنگ متعلق به بخش خصوصی است.»
هشدار و آسیب حوادث معدن برای کارگران
اصولاً اشتغال به‌کار در مشاغل پرخطر، ضمن احتمال رخداد حوادث و ورود آسیب‌های جسمی، روح و روان نیروی کار و حتی خانواده این افراد را تهدید می‌کند. به‌عنوان نمونه کارگر شاغل در معدن با خروج از خانه و حضور در محل کار، خطر را به جان خریده و این، بخشی از ماهیت کار در معادن است که جز با ارتقای شاخص‌های ایمنی تعدیل خطرات را به دنبال نخواهد داشت.
مطابق آمارهای حوزه حوادث کار، بیشترین میزان تلفات ناشی از سوانح معدنی کشور طی یک‌دهه اخیر با ثبت تعداد ۴۳ نفر فوتی، در معدن یورت گلستان ثبت شده بود. حادثه معدنجو در طبس با 50 مورد فوت نیروی کار این رکورد تأسف‌بار را جابه‌جا کرد. همچنین داده‌های مرکز آمار رخداد ۳۶۸ حادثه در معادن زغال‌سنگ در سال ۱۴۰۰ را نشان می‌دهد. این در شرایطی است که تنها ۲۳ درصد معادن کشور واحد ایمنی و بهداشت فعال دارند.
آمار بالای حوادث کار در معدن، به‌عنوان یکی از سخت‌ترین مشاغل جهان را باید هشداری جدی در تجهیز این کارگاه‌ها جهت جلوگیری از وقوع حوادث برشمرد. به شرط اهمیت صیانت و حفاظت از جسم و جان کارگران شاغل برای متولیان کار و تولید در دولت و بخش خصوصی و همچنین تمرکز مدیران کلان حوزه کار به هشدارهای ناشی از حوادث و ایمن‌سازی کارگاه‌های پرخطر نظیر معادن، باید انتظار کاهش آمار حوادث شغلی را داشت. در یک دهه گذشته اما، تکرار حوادث ناشی از کار بدون عبرت گرفتن از اتفاقات گذشته و ورود صدمات جسمی و روحی به جامعه بزرگ کارگری، خروجی کم‌توجهی به مسئله ایمنی محیط کار بوده است. این حوادث در محیط‌های کاری ساختمانی و معدنی با آمار بالای حادثه بیشتر از دیگر کارگاه‌ها به ثبت رسیده است.
نقش تأمین‌اجتماعی در رسیدگی به حوادث کار
در پی حادثه تلخ معدن زغال‌سنگ معدنجوی طبس، مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی در تماس با مدیران بیمه و درمان تأمین‌اجتماعی خراسان جنوبی، بر لزوم آماده‌باش کامل مراکز درمانی و ارائه خدمات درمانی به مجروحان و همچنین لزوم پیگیری و اجرای فوری تعهدات بیمه‌ای برای تمامی حادثه‌دیدگان و خانواده جان‌باختگان این حادثه تلخ تأکید و دستورهای لازم را صادر کرد.»
محمد محمدی، معاون بیمه‌ای سازمان تأمین‌اجتماعی نیز در مکاتبه‌ای با مدیرکل تأمین‌اجتماعی استان خراسان جنوبی بر اهمیت خدمت‌رسانی به‌موقع و تسریع در ارائه همه حمایت‌های قانونی به بیمه‌شدگان آسیب‌دیده و خانواده جان‌باختگان تأکید و خواستار تعامل لازم با اداره‌کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌منظور پیگیری ایمن‌سازی و ارتقای شرایط کارگاه‌های مشابه و جلوگیری از تکرار این حوادث شد.
سازمان تأمین‌اجتماعی به‌عنوان بزرگ‌ترین نهاد بیمه‌ای کشور، در بروز حوادث و سوانح برای نیروهای کار و تولید، با ارائه تمامی حمایت‌های قانونی به بیمه‌شدگان آسیب‌دیده و خانواده‌های جان‌باختگان و صدمه‌دیدگان، سرویس‌هایی نظیر خدمات درمانی رایگان، پرداخت غرامت دستمزد ایام بیماری، بیکاری و برقراری مستمری ازکارافتادگی و مستمری بازماندگان را به آنان ارائه می‌دهد. به این واسطه، کارگران آسیب‌دیده و خانواده کارگران فوت شده در حادثه معدنجوی طبس نیز مشمول حمایت و خدمات سازمان تأمین‌اجتماعی شدند.
روند افزایشی فوت کارگران در اتفاقات محیط کار
احمد میدری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی شامگاه ششم مهرماه در یک برنامه تلویزیونی با تأکید بر لزوم اصلاح سیاست‌ها و فرآیندها برای کاهش حوادث ناشی از کار بیان کرد: «اینکه تا سال ۹۱ تعداد فوت کارگران حوادث معدنی کم بود اما از سال ۹۱ تا امروز، بیش از ۱۱۴ فوتی در معادن ثبت شده، نیازمند بررسی دقیق است. به همین دلیل پیشنهاد دادم کمیته‌ای ذیل سران قوا، این مسئله را بررسی کند.»
وزیر کار با اشاره به دو عامل خطاهای فردی و موضوعات نظارتی در حوادث معدنی، اضافه کرد: «این حادثه در همه ابعاد در حال بررسی است و گزارش نهایی آن به اطلاع عموم می‌رسد. ما در وزارت کار داوطلبیم هر سه ماه یک‌بار گزارش ارائه دهیم که برای بهبود ایمنی معادن زغال‌سنگ، شهر طبس و شرایط بازماندگان چه اقداماتی انجام شده است.»
میدری در ادامه به آمار 1200 نفری فوت نیروی کار کارگری در اثر رخداد حوادث ناشی از کار اشاره کرد و یکپارچه کردن دستگاه‌های نظارتی را در کاهش حوادث ناشی از کار مؤثر دانست.
انفجار ناگهانی در این معدن زغال‌سنگ، همه کارگران مشغول به‌کار را گرفتار کرد. کارگرانی که نزدیک‌تر به حادثه و در بلوک C معدن مشغول به کار بودند، در دم جان خود را از دست دادند و در بین کارگران خارج از این بلوک تعدادی فوت و تعدادی مصدوم شدند.
از همان ساعات ابتدایی این حادثه کارگاهی، هشت گروه تخصصی پنج نفره در محل معدن حاضر شدند و عملیات امدادرسانی را آغاز کردند. در سریع‌ترین زمان و به دنبال وقوع حادثه مذکور احمد میدری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی دستور بررسی علل بروز حادثه را صادر کرد. روز یکم مهرماه یعنی درست روز پس از این حادثه، وزرای کار، صمت و کشور در راستای رسیدگی به شرایط و بررسی وضعیت امداد و نجات و بررسی دلایل بروز رخداد انفجار در معدن زغال‌سنگ معدنجو، در طبس حضور پیدا کردند.
اطلاعیه‌های وزارت کار
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی روز پس از حادثه شرکت معدنجوی طبس در قالب اولین اطلاعیه به جامعه کارگری و هموطنان اطمینان داد که گزارش دقیقی از دلایل حادثه و تقصیر یا قصورهای احتمالی در زمینه رعایت اصول ایمنی معدن تهیه و منتشر خواهد کرد.
همچنین در چارچوب اطلاعیه دوم این وزارتخانه و به دنبال دستور میدری، مقرر شد کمیته‌ای تخصصی به‌منظور بررسی استانداردهای ایمنی معادن در ایران و بازنگری موارد غیرکارآمد تشکیل شود.
همین‌طور وزیر کار در سفر به طبس تأکید کرده است که مکانیزه کردن معادن به‌عنوان یکی از رویکردهای کاهش مخاطرات و ارتقای استانداردهای ایمنی در معادن، مورد اهتمام جدی وزارتخانه خواهد بود.
امدادرسانی در شب حادثه
به شرط رسیدگی زودهنگام به مصدومان در اغلب حوادث کار، کاهش آمار آسیب‌دیدگی و فوت دور از انتظار نیست اما در برخی حوادث نظیر اتفاقات معدنی، به‌واسطه شدت بروز حادثه ماجرا طور دیگری است و عموماً فوت نیروی کار و صدمات شدید نیروی کار به واسطه وقوع انفجار در معادن رخ می‌دهد.
عملیات امداد در معدن زغال‌سنگ معدنجو اما در همان لحظات و ساعات ابتدایی پس از حادثه آغاز شد. ابراهیم رحیمیان، دبیر اجرایی خانه کارگر طبس در ارتباط با روند رسیدگی به مصدومان و خارج کردن کارگران فوت‌شده از معدن معدنجو در طبس به «آتیه نو» گفت: «شب رخداد حادثه، نیروهای امدادی در محل حاضر شدند اما به علت تراکم گاز در تونل‌های معدن، امکان خروج اجساد از زیر آوار در زمان کوتاه وجود نداشت. به همین خاطر ابتدا تعمیر تهویه معدن و سپس امداد و نجات آغاز شد. در ساعات نیمه شب 31 شهریورماه، جسد یک کارگر از زیر آوار بیرون کشیده شد و در ادامه تا ظهر روز اول پس از حادثه، پیکر ۳۲ کارگر دیگر بیرون آورده شد.»
رحیمیان تجمع گاز متان را علت اصلی انفجار معدن دانست و با بیان اینکه تجمع این نوع گاز موجب خفگی و مرگ آنی می‌شود، افزود: «معدنجو در منطقه معدنی پرورده ۳ طبس قرار دارد و یک معدن زغال‌سنگ متعلق به بخش خصوصی است.»
هشدار و آسیب حوادث معدن برای کارگران
اصولاً اشتغال به‌کار در مشاغل پرخطر، ضمن احتمال رخداد حوادث و ورود آسیب‌های جسمی، روح و روان نیروی کار و حتی خانواده این افراد را تهدید می‌کند. به‌عنوان نمونه کارگر شاغل در معدن با خروج از خانه و حضور در محل کار، خطر را به جان خریده و این، بخشی از ماهیت کار در معادن است که جز با ارتقای شاخص‌های ایمنی تعدیل خطرات را به دنبال نخواهد داشت.
مطابق آمارهای حوزه حوادث کار، بیشترین میزان تلفات ناشی از سوانح معدنی کشور طی یک‌دهه اخیر با ثبت تعداد ۴۳ نفر فوتی، در معدن یورت گلستان ثبت شده بود. حادثه معدنجو در طبس با 50 مورد فوت نیروی کار این رکورد تأسف‌بار را جابه‌جا کرد. همچنین داده‌های مرکز آمار رخداد ۳۶۸ حادثه در معادن زغال‌سنگ در سال ۱۴۰۰ را نشان می‌دهد. این در شرایطی است که تنها ۲۳ درصد معادن کشور واحد ایمنی و بهداشت فعال دارند.
آمار بالای حوادث کار در معدن، به‌عنوان یکی از سخت‌ترین مشاغل جهان را باید هشداری جدی در تجهیز این کارگاه‌ها جهت جلوگیری از وقوع حوادث برشمرد. به شرط اهمیت صیانت و حفاظت از جسم و جان کارگران شاغل برای متولیان کار و تولید در دولت و بخش خصوصی و همچنین تمرکز مدیران کلان حوزه کار به هشدارهای ناشی از حوادث و ایمن‌سازی کارگاه‌های پرخطر نظیر معادن، باید انتظار کاهش آمار حوادث شغلی را داشت. در یک دهه گذشته اما، تکرار حوادث ناشی از کار بدون عبرت گرفتن از اتفاقات گذشته و ورود صدمات جسمی و روحی به جامعه بزرگ کارگری، خروجی کم‌توجهی به مسئله ایمنی محیط کار بوده است. این حوادث در محیط‌های کاری ساختمانی و معدنی با آمار بالای حادثه بیشتر از دیگر کارگاه‌ها به ثبت رسیده است.
نقش تأمین‌اجتماعی در رسیدگی به حوادث کار
در پی حادثه تلخ معدن زغال‌سنگ معدنجوی طبس، مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی در تماس با مدیران بیمه و درمان تأمین‌اجتماعی خراسان جنوبی، بر لزوم آماده‌باش کامل مراکز درمانی و ارائه خدمات درمانی به مجروحان و همچنین لزوم پیگیری و اجرای فوری تعهدات بیمه‌ای برای تمامی حادثه‌دیدگان و خانواده جان‌باختگان این حادثه تلخ تأکید و دستورهای لازم را صادر کرد.»
محمد محمدی، معاون بیمه‌ای سازمان تأمین‌اجتماعی نیز در مکاتبه‌ای با مدیرکل تأمین‌اجتماعی استان خراسان جنوبی بر اهمیت خدمت‌رسانی به‌موقع و تسریع در ارائه همه حمایت‌های قانونی به بیمه‌شدگان آسیب‌دیده و خانواده جان‌باختگان تأکید و خواستار تعامل لازم با اداره‌کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌منظور پیگیری ایمن‌سازی و ارتقای شرایط کارگاه‌های مشابه و جلوگیری از تکرار این حوادث شد.
سازمان تأمین‌اجتماعی به‌عنوان بزرگ‌ترین نهاد بیمه‌ای کشور، در بروز حوادث و سوانح برای نیروهای کار و تولید، با ارائه تمامی حمایت‌های قانونی به بیمه‌شدگان آسیب‌دیده و خانواده‌های جان‌باختگان و صدمه‌دیدگان، سرویس‌هایی نظیر خدمات درمانی رایگان، پرداخت غرامت دستمزد ایام بیماری، بیکاری و برقراری مستمری ازکارافتادگی و مستمری بازماندگان را به آنان ارائه می‌دهد. به این واسطه، کارگران آسیب‌دیده و خانواده کارگران فوت شده در حادثه معدنجوی طبس نیز مشمول حمایت و خدمات سازمان تأمین‌اجتماعی شدند.
روند افزایشی فوت کارگران در اتفاقات محیط کار
احمد میدری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی شامگاه ششم مهرماه در یک برنامه تلویزیونی با تأکید بر لزوم اصلاح سیاست‌ها و فرآیندها برای کاهش حوادث ناشی از کار بیان کرد: «اینکه تا سال ۹۱ تعداد فوت کارگران حوادث معدنی کم بود اما از سال ۹۱ تا امروز، بیش از ۱۱۴ فوتی در معادن ثبت شده، نیازمند بررسی دقیق است. به همین دلیل پیشنهاد دادم کمیته‌ای ذیل سران قوا، این مسئله را بررسی کند.»
وزیر کار با اشاره به دو عامل خطاهای فردی و موضوعات نظارتی در حوادث معدنی، اضافه کرد: «این حادثه در همه ابعاد در حال بررسی است و گزارش نهایی آن به اطلاع عموم می‌رسد. ما در وزارت کار داوطلبیم هر سه ماه یک‌بار گزارش ارائه دهیم که برای بهبود ایمنی معادن زغال‌سنگ، شهر طبس و شرایط بازماندگان چه اقداماتی انجام شده است.»
میدری در ادامه به آمار 1200 نفری فوت نیروی کار کارگری در اثر رخداد حوادث ناشی از کار اشاره کرد و یکپارچه کردن دستگاه‌های نظارتی را در کاهش حوادث ناشی از کار مؤثر دانست.