آنفلوآنزا بیماری ویروسی پاییزی
بیتا مهدوی روزنامه نگار
آنفلوآنزا یک بیماری عفونی است که توسط ویروس ایجاد می‌شود. این بیماری از اوایل پاییز تا اوایل بهار شدت بیشتری دارد. معمولاً موج شیوع آنفلوآنزا در ایران از اواسط مهرماه آغاز می‌شود و ممکن است حتی چندین موج دیگر نیز تا پایان سال تکرار شود. شدت آن در میان افراد مختلف متفاوت است. علائم آن از خفیف تا شدید متغیر است و اغلب شامل تب، آبریزش بینی، گلودرد، درد عضلانی، سردرد، سرفه و خستگی است. این علائم یک تا چهار (معمولاً دو) روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس شروع شده و حدود دو تا هشت روز طول می‌کشد. واکسن یکی از ساده ترین و مؤثرترین راه‌های پیشگیری از این بیماری مسری است.
دکتر ماهرخ سعیدپور، متخصص بیماری‌های عفونی در مورد بیماری آنفلوآنزا به «آتیه نو» می‌گوید: «آنفلوآنزا یک بیماری ویروسی واگیردار است که دستگاه تنفس را مبتلا می‌کند. حدود 10 تا 20 درصد جمعیت جهان هرساله به این بیماری دچار می‌شوند. ویروس این بیماری می‌تواند هر گروه سنی را آلوده کند. بیشتر افراد مبتلا، فقط چند روز ناخوش می‌شوند اما در بعضی افراد علائم بیماری شدت می‌یابد و حتی ممکن است نیاز به بستری‌شدن در بیمارستان وجود داشته باشد. این بیماری می‌تواند منجر به عفونت ریه‌ها و حتی مرگ شود. سه نوع ویروس آنفلوآنزا در انسان باعث بیماری می‌شوند که ویروس‌های نوع B و A در همه‌گیری‌های تنفسی که معمولاً هر زمستان رخ می‌دهد، نقش دارند و اغلب باعث افزایش ابتلای بیماران، بستری شدن و حتی مرگ می‌شوند، لذا تلاش در کنترل و پیشگیری از آنفلوآنزا بیشتر روی این دو نوع ویروس متمرکز است.»
او اضافه می‌کند: «ویروس نوع C معمولاً باعث یک بیماری تنفسی و خفیف و گاهی بدون علامتِ مشخص می‌شود. نوع C منجر به همه‌گیری نمی‌شود و نحوه برخورد با این نوع، از گونه‌های B و Aمتفاوت است. ویروس آنفلوآنزا دائم در حالت تغییر و جهش ژنی است به‌طوری که این تغییرات باعث می‌شود بتواند از سیستم ایمنی بدن فرار کند. بنابراین هربار که فرد آلوده می‌شود بدن شروع به ساخت آنتی‌بادی جدیدی می‌کند. تنوع آنتی‌ژن ویروس آنفلوآنزا سبب می‌شود که محققان در هرسال واکسن مخصوص به ویروس همان سال را تولید کنند. واکسن سال گذشته ممکن است روی ویروسی که امسال سبب همه‌گیری شده، اثر نداشته باشد.»
راه‌های انتقال
این پزشک در مورد راه‌های انتقال آنفلوآنزا می‌افزاید: «ویروس عموماً در ترشحات ریز ناشی از عطسه و سرفه از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. این ویروس همچنین می‌تواند برای مدت کوتاهی روی اشیایی مانند دستگیره در، مداد، خودکار، گوشی تلفن و وسایل موجود در آشپزخانه زنده بماند و فرد سالم در تماس با این اشیاء آلوده شود.»
علائم
سعیدپور در مورد علائم بیماری مذکور یادآوری می‌کند: «با اینکه آنفلوآنزا یک بیماری تنفسی است اما وقتی ویروس باعث آلودگی فرد می‌شود کل بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. اگرچه ممکن است در هر فردی علائم متفاوتی بروز کند. علائم این بیماری شامل تب بالا، سردرد، آبریزش بینی، سرفه دائم که گاهی شدید است، درد‌های شدید عضلانی، گلودرد، خستگی و کوفتگی و عطسه است. تب و بدن‌درد معمولاً سه تا پنج روز طول می‌کشد، سرفه و خستگی هم ممکن است تا دو هفته و یا بیشتر ادامه یابد. گاهی علائم گوارشی هم به‌صورت تهوع، استفراغ و اسهال همراه با علائم تنفسی دیده می‌شود.»
درمان
او با بیان این مطلب که نوع درمان پس از تشخیص پزشک تعیین می‌شود توضیح می‌دهد: «سن بیمار، وضعیت عمومی سلامت و شرح حال پزشکی اهمیت زیادی در تشخیص دارد. به‌طور کلی هدف از درمان این بیماری کمک به پیشگیری و کاهش علائم آن است و درمان قطعی وجود ندارد. معمولاً دارو‌هایی برای تسکین درد و تب (از آسپرین بدون تجویز پزشک برای کودکان استفاده نکنید)، داروهای ضد‌احتقان برای رفع علائم انسداد در آبریزش بینی، استراحت و افزایش استفاده از مایعات، استنشاق بخار آب گرم و شست‌و‌شوی بینی در هنگام بروز این بیماری مورد تجویز قرار می‌گیرد.»
واکسن
سعیدپور در مورد پیشگیری از آنفلوآنزا می‌افزاید: «در اواخر فصل تابستان واکسن آنفلوآنزا در داروخانه‌ها عرضه شده و برای گروه‌های خاص استفاده می‌شود. حداقل دو هفته پس از تزریق واکسن، در بدن فرد ایمنی به‌وجود می‌آید. واکسن آنفلوآنزا تقریباً 70 تا 90 درصد در پیشگیری از ابتلا به این بیماری مفید است. افراد در اولویت تزریق واکسن چهار گروه اصلی را دربر می‌گیرند؛ اولین گروه کودکان شش ماه تا دو ساله هستند که در معرض ابتلا به ویروس آنفلوآنزای شدید قرار دارند. گروه دوم افراد مسن بالای ۶۵ سال که با توجه به سن بالا در معرض آسیب بیشتر قرار دارند. گروه سوم خانم‌های باردار که در هر ماهی از بارداری می‌توانند واکسن را تزریق کنند اما توصیه می‌شود از هفته شانزدهم به بعد واکسن بزنند. در دوران بارداری یا شیردهی، برای تزریق واکسن آنفلوآنزا هیچ مانعی وجود ندارد. گروه چهارم افرادی هستند که به نظر در صورت ابتلا به این بیماری به نوع شدید آن مبتلا می‌شوند. این گروه شامل تمام مبتلایان به بیماری‌های مزمن است. به‌خصوص بیماری‌های مزمن قلبی، ریوی، کلیوی، کبدی، عصبی، متابولیک، دیابت، ایدز و بیمارانی که داروهای کورتون و آسپرین طولانی‌مدت مصرف می‌کنند. در کنار این چهار گروه توصیه شده است که تمامی پرسنل بهداشتی و درمانی برای حفاظت از خود و بیمارانی که به آن‌ها مراجعه می‌کنند حتماً واکسن دریافت کنند. همچنین افرادی که وظیفه نگهداری از افراد مسن یا کودکان را برعهده دارند نیاز است که واکسن تزریق کنند.»
عوارض جانبی واکسن
این متخصص عفونی اشاره می‌کند: «مهم‌ترین عارضه جانبی که پس از واکسیناسیون بروز می‌کند واکنش‌های حساسیتی در افرادی است که به مواد داخل واکسن مثل فرمالدهید و جنتامایسین حساس هستند. این واکسن بر پایه تخم‌مرغ تولید شده است. در افراد حساس به تخم‌مرغ منع قطعی برای استفاده وجود ندارد اما بایستی حتماً تحت مراقبت واکسن را تزریق کنند. همچنین به افرادی که سال قبل، پس از تزریق واکسن با واکنش شدید مواجه شده‌اند توصیه می‌شود واکسن نزنند. واکسن آنفلوآنزا می‌تواند واکنش‌های آلرژیکی در پی داشته باشد. این واکنش‌ها معمولاً چند ساعت پس از دریافت واکسن مشاهده می‌شوند. این علائم عبارت‌اند از کهیر ، تورم، مشکلات تنفسی، ضربان قلب تند، سرگیجه و ضعف. اگر قبلاً به هر واکسن یا دارویی واکنش نشان داده‌اید، این موضوع را قبل از تزریق واکسن آنفلوآنزا به پزشک اطلاع دهید.»
دکتر ماهرخ سعیدپور، متخصص بیماری‌های عفونی در مورد بیماری آنفلوآنزا به «آتیه نو» می‌گوید: «آنفلوآنزا یک بیماری ویروسی واگیردار است که دستگاه تنفس را مبتلا می‌کند. حدود 10 تا 20 درصد جمعیت جهان هرساله به این بیماری دچار می‌شوند. ویروس این بیماری می‌تواند هر گروه سنی را آلوده کند. بیشتر افراد مبتلا، فقط چند روز ناخوش می‌شوند اما در بعضی افراد علائم بیماری شدت می‌یابد و حتی ممکن است نیاز به بستری‌شدن در بیمارستان وجود داشته باشد. این بیماری می‌تواند منجر به عفونت ریه‌ها و حتی مرگ شود. سه نوع ویروس آنفلوآنزا در انسان باعث بیماری می‌شوند که ویروس‌های نوع B و A در همه‌گیری‌های تنفسی که معمولاً هر زمستان رخ می‌دهد، نقش دارند و اغلب باعث افزایش ابتلای بیماران، بستری شدن و حتی مرگ می‌شوند، لذا تلاش در کنترل و پیشگیری از آنفلوآنزا بیشتر روی این دو نوع ویروس متمرکز است.»
او اضافه می‌کند: «ویروس نوع C معمولاً باعث یک بیماری تنفسی و خفیف و گاهی بدون علامتِ مشخص می‌شود. نوع C منجر به همه‌گیری نمی‌شود و نحوه برخورد با این نوع، از گونه‌های B و Aمتفاوت است. ویروس آنفلوآنزا دائم در حالت تغییر و جهش ژنی است به‌طوری که این تغییرات باعث می‌شود بتواند از سیستم ایمنی بدن فرار کند. بنابراین هربار که فرد آلوده می‌شود بدن شروع به ساخت آنتی‌بادی جدیدی می‌کند. تنوع آنتی‌ژن ویروس آنفلوآنزا سبب می‌شود که محققان در هرسال واکسن مخصوص به ویروس همان سال را تولید کنند. واکسن سال گذشته ممکن است روی ویروسی که امسال سبب همه‌گیری شده، اثر نداشته باشد.»
راه‌های انتقال
این پزشک در مورد راه‌های انتقال آنفلوآنزا می‌افزاید: «ویروس عموماً در ترشحات ریز ناشی از عطسه و سرفه از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. این ویروس همچنین می‌تواند برای مدت کوتاهی روی اشیایی مانند دستگیره در، مداد، خودکار، گوشی تلفن و وسایل موجود در آشپزخانه زنده بماند و فرد سالم در تماس با این اشیاء آلوده شود.»
علائم
سعیدپور در مورد علائم بیماری مذکور یادآوری می‌کند: «با اینکه آنفلوآنزا یک بیماری تنفسی است اما وقتی ویروس باعث آلودگی فرد می‌شود کل بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. اگرچه ممکن است در هر فردی علائم متفاوتی بروز کند. علائم این بیماری شامل تب بالا، سردرد، آبریزش بینی، سرفه دائم که گاهی شدید است، درد‌های شدید عضلانی، گلودرد، خستگی و کوفتگی و عطسه است. تب و بدن‌درد معمولاً سه تا پنج روز طول می‌کشد، سرفه و خستگی هم ممکن است تا دو هفته و یا بیشتر ادامه یابد. گاهی علائم گوارشی هم به‌صورت تهوع، استفراغ و اسهال همراه با علائم تنفسی دیده می‌شود.»
درمان
او با بیان این مطلب که نوع درمان پس از تشخیص پزشک تعیین می‌شود توضیح می‌دهد: «سن بیمار، وضعیت عمومی سلامت و شرح حال پزشکی اهمیت زیادی در تشخیص دارد. به‌طور کلی هدف از درمان این بیماری کمک به پیشگیری و کاهش علائم آن است و درمان قطعی وجود ندارد. معمولاً دارو‌هایی برای تسکین درد و تب (از آسپرین بدون تجویز پزشک برای کودکان استفاده نکنید)، داروهای ضد‌احتقان برای رفع علائم انسداد در آبریزش بینی، استراحت و افزایش استفاده از مایعات، استنشاق بخار آب گرم و شست‌و‌شوی بینی در هنگام بروز این بیماری مورد تجویز قرار می‌گیرد.»
واکسن
سعیدپور در مورد پیشگیری از آنفلوآنزا می‌افزاید: «در اواخر فصل تابستان واکسن آنفلوآنزا در داروخانه‌ها عرضه شده و برای گروه‌های خاص استفاده می‌شود. حداقل دو هفته پس از تزریق واکسن، در بدن فرد ایمنی به‌وجود می‌آید. واکسن آنفلوآنزا تقریباً 70 تا 90 درصد در پیشگیری از ابتلا به این بیماری مفید است. افراد در اولویت تزریق واکسن چهار گروه اصلی را دربر می‌گیرند؛ اولین گروه کودکان شش ماه تا دو ساله هستند که در معرض ابتلا به ویروس آنفلوآنزای شدید قرار دارند. گروه دوم افراد مسن بالای ۶۵ سال که با توجه به سن بالا در معرض آسیب بیشتر قرار دارند. گروه سوم خانم‌های باردار که در هر ماهی از بارداری می‌توانند واکسن را تزریق کنند اما توصیه می‌شود از هفته شانزدهم به بعد واکسن بزنند. در دوران بارداری یا شیردهی، برای تزریق واکسن آنفلوآنزا هیچ مانعی وجود ندارد. گروه چهارم افرادی هستند که به نظر در صورت ابتلا به این بیماری به نوع شدید آن مبتلا می‌شوند. این گروه شامل تمام مبتلایان به بیماری‌های مزمن است. به‌خصوص بیماری‌های مزمن قلبی، ریوی، کلیوی، کبدی، عصبی، متابولیک، دیابت، ایدز و بیمارانی که داروهای کورتون و آسپرین طولانی‌مدت مصرف می‌کنند. در کنار این چهار گروه توصیه شده است که تمامی پرسنل بهداشتی و درمانی برای حفاظت از خود و بیمارانی که به آن‌ها مراجعه می‌کنند حتماً واکسن دریافت کنند. همچنین افرادی که وظیفه نگهداری از افراد مسن یا کودکان را برعهده دارند نیاز است که واکسن تزریق کنند.»
عوارض جانبی واکسن
این متخصص عفونی اشاره می‌کند: «مهم‌ترین عارضه جانبی که پس از واکسیناسیون بروز می‌کند واکنش‌های حساسیتی در افرادی است که به مواد داخل واکسن مثل فرمالدهید و جنتامایسین حساس هستند. این واکسن بر پایه تخم‌مرغ تولید شده است. در افراد حساس به تخم‌مرغ منع قطعی برای استفاده وجود ندارد اما بایستی حتماً تحت مراقبت واکسن را تزریق کنند. همچنین به افرادی که سال قبل، پس از تزریق واکسن با واکنش شدید مواجه شده‌اند توصیه می‌شود واکسن نزنند. واکسن آنفلوآنزا می‌تواند واکنش‌های آلرژیکی در پی داشته باشد. این واکنش‌ها معمولاً چند ساعت پس از دریافت واکسن مشاهده می‌شوند. این علائم عبارت‌اند از کهیر ، تورم، مشکلات تنفسی، ضربان قلب تند، سرگیجه و ضعف. اگر قبلاً به هر واکسن یا دارویی واکنش نشان داده‌اید، این موضوع را قبل از تزریق واکسن آنفلوآنزا به پزشک اطلاع دهید.»