دو ابراز نوین بورس برای توسعه طرح‌های تولیدی
همایون دارابی کارشناس بازار سرمایه
عملکرد صندوق‌های پروژه، در اصل همانند سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری است با این تفاوت که آنچه در اینجا موضوع سرمایه‌گذاری قرار گرفته، در اصل پروژه‌هایی به‌حساب می‌آید که ریسک‌ها و مزیت‌های آن‌ها شناسایی شده و سرمایه‌گذاران می‌توانند نسبت به خرید واحدهای این صندوق‌ها اقدام کنند. در بازار سرمایه دو ابزار صندوق -پروژه و شرکت-پروژه را داریم که هدف از طراحی آن‌ها تسهیل در روند تأمین مالی طرح‌هاست. ارزش واحدهای صندوق‌ها به‌واسطه ماهیتشان به مرور زمان و با تکمیل عملیات، افزایش می‌یابد. در پایان اجرای طرح، امکان دارد مدیران به دارندگان واحدها اجازه دهند تا دارایی خود را با سهام مالک تعویض کنند یا آنکه از طریق فروش یا انجام عرضه اولیه، اصل مبلغ و سود دارندگان تسویه شود. شرکت-پروژه‌ها اما مؤسساتی هستند که چند پروژه را تملک کرده و بعد از آن بنگاه در بازار سرمایه به واسطه افزایش سرمایه اقدام به تأمین وجه می‌کند. سرمایه‌گذاران با حضور در افزایش سرمایه‌ها پول خود را به منظور تأمین سرمایه پروژه‌ها در اختیار این شرکت‌ها قرار می‌دهند. آن‌ها پس از اتمام پروژه و رسیدن به سودآوری منافع حاصل از آن را به سهام‌داران اختصاص می‌دهند و سرمایه‌گذاران علاوه بر افزایش ارزش دارایی ممکن است از سودهای نقدی خوبی نیز بهره‌مند شوند. این‌ها هردو ابزاری هستند تا سرمایه به سمت بازار اولیه که محل تولد طرح‌های صنعتی به شمار می‌آید، هدایت شود. این امر افزون بر سودآوری برای سرمایه‌گذار، هم برای اقتصاد کشور مفید است و هم به دلیل شفافیت و نظارت قابل‌ملاحظه ریسک کمتری برای معامله‌گران به همراه دارد. نقدینگی که در این صندوق‌ها و شرکت‌ها تزریق می‌شود در راستای توسعه طرح‌های عمرانی، تولیدی و ایجاد شغل مورد استفاده قرار می‌گیرد و در نهایت با تکمیل پروژه یک مازاد ارزش قابل‌نقدی برای سرمایه‌گذاران به دست می‌آید. عرضه یک شرکت-پروژه به بازار سرمایه قطعاً برای کل اقتصاد کشور مفید خواهد بود؛ چراکه با ورود آن‌ها، می‌توان سرمایه‌هایی را که صرف خرید سهام شرکت پروژه‌ها شده، مستقیماً به بنگاه‌های اقتصادی و طرح‌های در دست اجرا تزریق کرد تا با اجرای پروژه‌ها، رشد اقتصادی و اشتغال ایجاد شود. سرمایه‌گذاری روی این ابزارها برای سرمایه‌گذاران بلندمدت هم مزایای بسیار در پی خواهد داشت؛ زیرا سرمایه‌گذاران با منابع خُرد در مراحل اولیه تأسیس بنگاه، اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند و بعد از اتمام پروژه این امکان وجود دارد که در منافع آن سهیم باشند. از این‌رو می‌توان گفت عرضه شرکت-پروژه‌ها در بازار سرمایه، یک بازی برد-برد خواهد بود که هم برای سرمایه‌گذاران در بازار سهام و هم برای بنگاه‌های اقتصادی سرمایه‌پذیر، منفعت در پی دارد. یکی از مشکلات سرمایه‌گذاری در بازار اولیه، این است که در کشور ما بازار اولیه شفاف و منسجمی وجود ندارد و اگر قرار باشد در پروژه‌ای سرمایه‌گذاری شود، امکانات در دسترس و قابل‌قبول و شفافی برای سرمایه‌گذاران وجود ندارد اما وقتی در بازار سرمایه ارائه شوند، شفافیت بیشتری داشته و تحت نظارت سازمان بورس قرار می‌گیرند و از این بابت، دغدغه‌ای متوجه سرمایه‌گذاران نخواهد بود. بنابراین ورود شرکت-پروژه‌ها در بازار سرمایه فرصت بسیار مناسبی پیش روی اهالی این بازار و همین‌طور فعالان اقتصادی است. همچنین وقتی کارخانه‌ای از ابتدای تأسیس در بازار سرمایه عرضه شود، با فرهنگ این بازار آشنایی کامل داشته و متناسب با فرهنگ این بازار رشد خواهد کرد. حال آنکه بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی، جهت ورود به بازار سرمایه به زمان زیادی نیاز دارند تا خود را با فرهنگ و قواعد این بازار سازگار کنند. در چنین شرایطی شرکت-پروژه‌ها در بلندمدت عضوی هم‌خوان و هماهنگ با بازار سرمایه خواهند بود.