تعاونی‌های برتر جهان چگونه موفق شدند
تازه‌ترین گزارش سالانه پایش جهانی تعاون که در نیمه نخست سال 2024 منتشر شده، نشان می‌دهد که گردش مالی ۳۰۰ تعاونی برتر جهان ۲۴۰۹,۴۱ میلیارد دلار بوده است و پنج تعاونی برتر دنیا شامل تعاونی بانکداری «گروپ کردیت اگریکول» با گردش مالی ۱۱۷,۰۱ میلیارد دلار از کشور فرانسه، تعاونی مصرف REWE با گردش مالی ۸۲,۰۳ میلیارد دلار از کشور آلمان، تعاونی بانکداری BPCE با گردش مالی ۶۴,۰۶ میلیارد دلار از کشور فرانسه، تعاونی کشاورزی «نونگ هیوپ» با گردش مالی ۶۱,۱۷ میلیارد دلار از کشور کره‌جنوبی و تعاونی مصرف Leclerc با گردش مالی ۶۰,۵۶ میلیارد دلار از کشور فرانسه بوده‌اند.
بررسی‌های انجام شده بر اساس گردش مالی نشان می‌دهد که پردرآمدترین تعاونی‌های دنیا در حوزه‌های بانکداری، مصرف و کشاورزی فعال هستند. همچنین دسته‌بندی جغرافیایی این تعاونی‌ها براساس پایش جهانی تعاون بیانگر آن است که ۱۶۶ مورد از این تعاونی‌ها در منطقه اروپا، ۹۴ مورد در منطقه آمریکا و ۴۰ تعاونی در منطقه آسیا و اقیانوسیه قرار دارند.
شرکت‌های تعاونی برتر جهان معمولاً بر مبنای چندین معیار کلیدی انتخاب می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها درآمد، مشارکت اعضا و تأثیر کلی بر اقتصاد و جامعه است. این انتخاب اغلب توسط سازمان‌هایی مانند اتحادیه بین‌المللی تعاون (ICA) و سایر انجمن‌های تعاونی جمع‌آوری و منتشر می‌شود. به‌عنوان مثال، این اتحادیه سالانه گزارشی را منتشر می‌کند که بزرگ‌ترین تعاونی‌ها را در سطح جهان رتبه‌بندی می‌کند.
یکی از مهم‌ترین معیارها برای انتخاب تعاونی‌های برتر، رعایت اصول تعاونی است. این اصول، مانند کنترل دموکراتیک اعضا، مشارکت اقتصادی اعضا و توجه به جامعه برای مدل اداره تعاونی ضروری هستند. بهترین شرکت‌های تعاونی آن‌هایی هستند که نه‌تنها این اصول را پذیرفته‌اند، بلکه آن‌ها را در فرهنگ سازمانی و عملیات روزانه خود نیز گنجانده‌اند و تضمین می‌کنند که تصمیم‌ها به‌طور دموکراتیک گرفته می‌شود، سود به‌طور عادلانه بین اعضا تقسیم می‌شود و تعاونی کمک مثبتی به جامعه گسترده‌تر می‌کند.
یکی دیگر از معیارهای مهم ثبات مالی و عملکرد است. در حالی که تعاونی‌ها صرفاً سودمحور نیستند، سلامت مالی آن‌ها برای پایداری بلندمدت و توانایی در خدمت به اعضایشان ضروری است. بهترین تعاونی‌ها ترازنامه قوی، سودآوری ثابت و شیوه‌های مدیریت مالی محتاطانه را نشان می‌دهند. این شامل اطمینان از استفاده کارآمد از منابع و ایجاد درآمد کافی برای پوشش هزینه‌های عملیاتی و سرمایه‌گذاری برای رشد در آینده است. شفافیت مالی نیز بسیار مهم است؛ زیرا با ارائه اطلاعات واضح و دقیق در مورد وضعیت مالی تعاونی، اعتماد را در میان اعضا و ذی‌نفعان ایجاد می‌کند.
مشارکت و رضایت اعضا نیز شاخص‌های کلیدی یک تعاونی موفق است. قدرت یک تعاونی در اعضای آن نهفته است و بهترین تعاونی‌ها آن‌هایی هستند که اعضای خود را فعالانه در فرآیندهای تصمیم‌گیری مشارکت دهند، به نیازهایشان گوش دهند و برای برآوردن انتظارات آن‌ها تلاش کنند. سطوح بالای مشارکت اعضا در حکمرانی، مانند رأی‌دادن و شرکت در جلسات و احساس قوی مالکیت و وفاداری در میان اعضا، نشانه‌های یک تعاونی سالم است. علاوه بر این، تعاونی باید مرتباً رضایت اعضا را ارزیابی کند و برای رفع نگرانی‌ها یا زمینه‌هایی برای بهبود، اقدامات لازم را انجام دهد و اطمینان حاصل کند که اعضا احساس ارزشمندی می‌کنند و صدای آن‌ها شنیده می‌شود.
هنگام ارزیابی تعاونی‌ها، نوآوری و سازگاری بسیار مهم است. بهترین شرکت‌های تعاونی آن‌هایی هستند که قادر به نوآوری در پاسخ به شرایط متغیر بازار، نیازهای اعضا و پیشرفت‌های فناوریکی هستند. این می‌تواند شامل توسعه محصولات یا خدمات جدید، اتخاذ شیوه‌های پایدار یا استفاده از فناوری برای بهبود کارایی و ارتباطات باشد. توانایی یک تعاونی برای انطباق با چالش‌های بیرونی مانند رکود اقتصادی یا تغییر در رفتار مصرف‌کننده، در حالی که به ارزش‌های اصلی و مأموریت خود وفادار می‌ماند، نشانگر انعطاف‌پذیری و دوام بلندمدت آن است.
در نهایت، مسئولیت اجتماعی و زیست‌محیطی، یک معیار کلیدی برای انتخاب بهترین تعاونی‌هاست. تعهد یک تعاونی به شیوه‌های اخلاقی، عدالت اجتماعی و پایداری زیست‌محیطی نشان‌دهنده مسئولیت آن در قبال رفاه نه‌تنها برای اعضای خود، بلکه برای کل جامعه است. بهترین تعاونی‌ها در فعالیت‌هایی شرکت می‌کنند که از جوامع محلی حمایت می‌کنند، تجارت منصفانه را رواج می‌دهند، اثرات زیست‌محیطی را کاهش می‌دهند و به خیر اجتماعی کلی کمک می‌کنند. این رویکرد کل‌نگر به تجارت، که در آن سود با هدف متعادل می‌شود، چیزی است که تعاونی‌ها را از شرکت‌های سنتی متمایز می‌کند.
با درنظر گرفتن این شاخص‌ها، باید اشاره کرد که چندین کشور در توسعه شرکت‌های تعاونی با دستاوردهای قابل‌توجهی در بخش‌های مختلف موفق بوده‌اند. اسپانیا و ایتالیا در تعاونی‌های اجتماعی و کارگری، سوئد در زمینه تعاونی‌های مصرف و کشاورزی، کانادا در بخش تعاونی‌های اعتباری و کشاورزی و برزیل در بخش تعاونی‌های کشاورزی در لیست کشورهایی قرار دارند که موفقیت‌های بیشتری در زمینه توسعه تعاونی کسب کرده‌اند.
راهکارهای توسعه تعاونی‌ها
چارچوب‌های حقوقی و حمایتی: دولت‌ها می‌توانند چارچوب‌های قانونی را ایجاد یا تقویت کنند که برای تعاونی‌ها مزایای خاصی مانند مشوق‌های مالیاتی، دسترسی آسان‌تر به اعتبارات و حمایت‌های قانونی را فراهم کند.
آموزش: سرمایه‌گذاری در آموزش در مورد اصول تعاونی در همه سطوح، از مدارس گرفته تا برنامه‌های آموزش بزرگسالان، می‌تواند آگاهی و درک تعاونی‌ها را به‌عنوان یک مدل تجاری قابل‌دوام افزایش دهد. این شامل آموزش اعضای تعاونی در مدیریت، حکمرانی و امور مالی است.
دسترسی به منابع مالی: ایجاد امکان دسترسی تعاونی‌ها به گزینه‌های تأمین مالی مانند بانک‌های تعاونی یا اتحادیه‌های اعتباری، می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا فعالیت‌های خود را شروع کنند و گسترش دهند. دولت‌ها همچنین می‌توانند کمک‌های بلاعوض یا وام‌های کم‌بهره را به‌طور خاص برای تعاونی‌ها ارائه دهند.
شبکه سازی: تشویق تعاونی‌ها به تشکیل شبکه‌ها می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در هزینه‌ها صرفه‌جویی کنند، بهترین شیوه‌ها را به اشتراک بگذارند و موقعیت خود را در بازار تقویت کنند. این شبکه‌ها همچنین می‌توانند برای سیاست‌هایی که به نفع تعاونی‌ها باشد، رایزنی کنند.
تحقیق و نوآوری: سرمایه‌گذاری برای تحقیق در مورد مدل‌های کسب‌وکار تعاونی و تشویق نوآوری در تعاونی‌ها می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا با شرایط متغیر اقتصادی سازگار شوند و رقابتی باقی بمانند.
با استناد به این استراتژی‌ها، کشورها می‌توانند رشد و موفقیت شرکت‌های تعاونی را تقویت کرده و به توسعه اقتصادی عادلانه تر و پایدار کمک کنند.
بررسی‌های انجام شده بر اساس گردش مالی نشان می‌دهد که پردرآمدترین تعاونی‌های دنیا در حوزه‌های بانکداری، مصرف و کشاورزی فعال هستند. همچنین دسته‌بندی جغرافیایی این تعاونی‌ها براساس پایش جهانی تعاون بیانگر آن است که ۱۶۶ مورد از این تعاونی‌ها در منطقه اروپا، ۹۴ مورد در منطقه آمریکا و ۴۰ تعاونی در منطقه آسیا و اقیانوسیه قرار دارند.
شرکت‌های تعاونی برتر جهان معمولاً بر مبنای چندین معیار کلیدی انتخاب می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها درآمد، مشارکت اعضا و تأثیر کلی بر اقتصاد و جامعه است. این انتخاب اغلب توسط سازمان‌هایی مانند اتحادیه بین‌المللی تعاون (ICA) و سایر انجمن‌های تعاونی جمع‌آوری و منتشر می‌شود. به‌عنوان مثال، این اتحادیه سالانه گزارشی را منتشر می‌کند که بزرگ‌ترین تعاونی‌ها را در سطح جهان رتبه‌بندی می‌کند.
یکی از مهم‌ترین معیارها برای انتخاب تعاونی‌های برتر، رعایت اصول تعاونی است. این اصول، مانند کنترل دموکراتیک اعضا، مشارکت اقتصادی اعضا و توجه به جامعه برای مدل اداره تعاونی ضروری هستند. بهترین شرکت‌های تعاونی آن‌هایی هستند که نه‌تنها این اصول را پذیرفته‌اند، بلکه آن‌ها را در فرهنگ سازمانی و عملیات روزانه خود نیز گنجانده‌اند و تضمین می‌کنند که تصمیم‌ها به‌طور دموکراتیک گرفته می‌شود، سود به‌طور عادلانه بین اعضا تقسیم می‌شود و تعاونی کمک مثبتی به جامعه گسترده‌تر می‌کند.
یکی دیگر از معیارهای مهم ثبات مالی و عملکرد است. در حالی که تعاونی‌ها صرفاً سودمحور نیستند، سلامت مالی آن‌ها برای پایداری بلندمدت و توانایی در خدمت به اعضایشان ضروری است. بهترین تعاونی‌ها ترازنامه قوی، سودآوری ثابت و شیوه‌های مدیریت مالی محتاطانه را نشان می‌دهند. این شامل اطمینان از استفاده کارآمد از منابع و ایجاد درآمد کافی برای پوشش هزینه‌های عملیاتی و سرمایه‌گذاری برای رشد در آینده است. شفافیت مالی نیز بسیار مهم است؛ زیرا با ارائه اطلاعات واضح و دقیق در مورد وضعیت مالی تعاونی، اعتماد را در میان اعضا و ذی‌نفعان ایجاد می‌کند.
مشارکت و رضایت اعضا نیز شاخص‌های کلیدی یک تعاونی موفق است. قدرت یک تعاونی در اعضای آن نهفته است و بهترین تعاونی‌ها آن‌هایی هستند که اعضای خود را فعالانه در فرآیندهای تصمیم‌گیری مشارکت دهند، به نیازهایشان گوش دهند و برای برآوردن انتظارات آن‌ها تلاش کنند. سطوح بالای مشارکت اعضا در حکمرانی، مانند رأی‌دادن و شرکت در جلسات و احساس قوی مالکیت و وفاداری در میان اعضا، نشانه‌های یک تعاونی سالم است. علاوه بر این، تعاونی باید مرتباً رضایت اعضا را ارزیابی کند و برای رفع نگرانی‌ها یا زمینه‌هایی برای بهبود، اقدامات لازم را انجام دهد و اطمینان حاصل کند که اعضا احساس ارزشمندی می‌کنند و صدای آن‌ها شنیده می‌شود.
هنگام ارزیابی تعاونی‌ها، نوآوری و سازگاری بسیار مهم است. بهترین شرکت‌های تعاونی آن‌هایی هستند که قادر به نوآوری در پاسخ به شرایط متغیر بازار، نیازهای اعضا و پیشرفت‌های فناوریکی هستند. این می‌تواند شامل توسعه محصولات یا خدمات جدید، اتخاذ شیوه‌های پایدار یا استفاده از فناوری برای بهبود کارایی و ارتباطات باشد. توانایی یک تعاونی برای انطباق با چالش‌های بیرونی مانند رکود اقتصادی یا تغییر در رفتار مصرف‌کننده، در حالی که به ارزش‌های اصلی و مأموریت خود وفادار می‌ماند، نشانگر انعطاف‌پذیری و دوام بلندمدت آن است.
در نهایت، مسئولیت اجتماعی و زیست‌محیطی، یک معیار کلیدی برای انتخاب بهترین تعاونی‌هاست. تعهد یک تعاونی به شیوه‌های اخلاقی، عدالت اجتماعی و پایداری زیست‌محیطی نشان‌دهنده مسئولیت آن در قبال رفاه نه‌تنها برای اعضای خود، بلکه برای کل جامعه است. بهترین تعاونی‌ها در فعالیت‌هایی شرکت می‌کنند که از جوامع محلی حمایت می‌کنند، تجارت منصفانه را رواج می‌دهند، اثرات زیست‌محیطی را کاهش می‌دهند و به خیر اجتماعی کلی کمک می‌کنند. این رویکرد کل‌نگر به تجارت، که در آن سود با هدف متعادل می‌شود، چیزی است که تعاونی‌ها را از شرکت‌های سنتی متمایز می‌کند.
با درنظر گرفتن این شاخص‌ها، باید اشاره کرد که چندین کشور در توسعه شرکت‌های تعاونی با دستاوردهای قابل‌توجهی در بخش‌های مختلف موفق بوده‌اند. اسپانیا و ایتالیا در تعاونی‌های اجتماعی و کارگری، سوئد در زمینه تعاونی‌های مصرف و کشاورزی، کانادا در بخش تعاونی‌های اعتباری و کشاورزی و برزیل در بخش تعاونی‌های کشاورزی در لیست کشورهایی قرار دارند که موفقیت‌های بیشتری در زمینه توسعه تعاونی کسب کرده‌اند.
راهکارهای توسعه تعاونی‌ها
چارچوب‌های حقوقی و حمایتی: دولت‌ها می‌توانند چارچوب‌های قانونی را ایجاد یا تقویت کنند که برای تعاونی‌ها مزایای خاصی مانند مشوق‌های مالیاتی، دسترسی آسان‌تر به اعتبارات و حمایت‌های قانونی را فراهم کند.
آموزش: سرمایه‌گذاری در آموزش در مورد اصول تعاونی در همه سطوح، از مدارس گرفته تا برنامه‌های آموزش بزرگسالان، می‌تواند آگاهی و درک تعاونی‌ها را به‌عنوان یک مدل تجاری قابل‌دوام افزایش دهد. این شامل آموزش اعضای تعاونی در مدیریت، حکمرانی و امور مالی است.
دسترسی به منابع مالی: ایجاد امکان دسترسی تعاونی‌ها به گزینه‌های تأمین مالی مانند بانک‌های تعاونی یا اتحادیه‌های اعتباری، می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا فعالیت‌های خود را شروع کنند و گسترش دهند. دولت‌ها همچنین می‌توانند کمک‌های بلاعوض یا وام‌های کم‌بهره را به‌طور خاص برای تعاونی‌ها ارائه دهند.
شبکه سازی: تشویق تعاونی‌ها به تشکیل شبکه‌ها می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در هزینه‌ها صرفه‌جویی کنند، بهترین شیوه‌ها را به اشتراک بگذارند و موقعیت خود را در بازار تقویت کنند. این شبکه‌ها همچنین می‌توانند برای سیاست‌هایی که به نفع تعاونی‌ها باشد، رایزنی کنند.
تحقیق و نوآوری: سرمایه‌گذاری برای تحقیق در مورد مدل‌های کسب‌وکار تعاونی و تشویق نوآوری در تعاونی‌ها می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا با شرایط متغیر اقتصادی سازگار شوند و رقابتی باقی بمانند.
با استناد به این استراتژی‌ها، کشورها می‌توانند رشد و موفقیت شرکت‌های تعاونی را تقویت کرده و به توسعه اقتصادی عادلانه تر و پایدار کمک کنند.