عارضه آفت زخم های کوچک دهانی
فت یا زخم‌های آفتی ضایعات کوچک و کم‌عمقی هستند که بر روی مخاط دهان یا در پایه لثه‌ها ایجاد می‌شوند. برخلاف تبخال، آفت روی سطح لب ایجاد نمی‌شود و مسری نیست اما ممکن است دردناک باشد و غذا خوردن و صحبت کردن را دشوار کند. آفت‌ها معمولاً زخم‌هایی در حدود ۵ میلی‌متر و سفیدرنگ هستند. برخلاف تبخال‌های دهان، آفت‌ها واگیردار نیستند و به‌طور معمول به آسانی بهبود می‌یابند. دلیل آفت دهان، ناشناخته است، با این‌حال به نظر می‌آید که زخم، توسط ترکیبی از محرک‌های خارجی به‌وجود می‌آید. همچنین امکان دارد تا حدی ژنتیکی باشد. تقریباً ۴۰ درصد از افرادی که آفت را تجربه می‌کنند، سابقه خانوادگی این بیماری را دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در دنیا حدوداً از هر پنج نفر، یک نفر با این مشکل مواجه است. آفت معمولاً بین سنین ۱۰ تا ۱۵ سالگی ظاهر می‌شود و در بیشتر مواقع، بعد از یک هفته بهبود می‌یابد. اگر شخصی زخم‌های قدیمی یا جدیدی را تجربه می‌کند که به‌صورت مکرر و مداوم ایجاد می‌شوند و بیش از دو هفته طول می‌کشند، باید برای جلوگیری از شدت بیماری، به متخصص مراجعه کند.
دکتر بیژن باوند، دندانپزشک در مورد آفت و عوامل به وجود آورنده آن به «آتیه نو» می‌گوید: «آفت‌های دهانی ضایعات دردناکی به‌صورت زخم‌های بیضوی، مدور و یا نوک‌سوزنی کم‌عمق با مرکز سفید و فرورفته هستند که حاشیه برجسته و قرمز دارند. به‌طور معمول، این آفت‌ها چندروز تا چندهفته پس از پیدایش خودبه‌خود بهبود می‌یابند اما معمولاً دوباره عود می‌کنند. علت آن ناشناخته است و متخصصان معتقدند که علت آن مرتبط با خودایمنی بدن است. یکی از مهمترین عوامل بروز آفت دهانی زمینه ژنتیکی فرد است. به‌خصوص در بیماری بهجت یا آدمنتیاس (یک بیماری خودایمنی نادر که باعث التهاب رگهای خونی سراسر بدن می‌شود. این التهاب سبب آسیب به رگهای خونی، زخم‌های دهان، ضایعات پوستی و مشکلات چشمی می‌شود. شدت بیماری در افراد مختلف متفاوت است. علائم آن ممکن است از بین برود و بیماری بهبود یابد، از شدت آن کاسته شود و یا بیماری شدید شود و یکی از مهمترین علائم آن آفت دهان است) ژن‌های خاصی در ایجاد بیماری نقش دارند. از دیگر عوامل مهم در ایجاد و تشدید آفت دهانی می‌توان به حساسیت‌های غذایی اشاره کرد. بسیاری از بیماران مبتلا به آفت‌های دهانی با مصرف خوراکی‌هایی مانند خرما، گردو، بادام زمینی، نارگیل، شکلات‌های کاکائویی، ادویه‌های تند و مواد اسیدی مانند جوهرلیمو دچار آفت در یک تا دو روز پس از خوردن این مواد غذایی می‌شوند. از دیگر عوامل تشدید‌کننده آفت‌های دهانی استرس‌های روحی روانی و حتی جسمی محسوب می‌شود. در ضمن این بیماران باید بدانند که آسیب به مخاط دهان به دلیل گاز گرفتن و خراش‌های مخاطی به دنبال مسواک‌زدن بدون احتیاط نیز می‌تواند منجر به تشدید ناگهانی ضایعات آفتی شود. عوامل هورمونی هم در تشدید آفت دهانی مؤثرند. این عوامل به‌خصوص در دوران عادت ماهانه تشدید می‌شوند اما حاملگی منجر به بهبود ضایعات آفتی می‌شود. همچنین عوامل عفونی در تشدید آفت‌های دهانی دخالت دارند. حتی امروزه باکتری‌هایی مانند استرپتوکوک را در ایجاد آفت دخیل دانسته‌اند. برخی از محتویات خمیردندان‌ها مانند لاریل سولفات هم می‌تواند منجر به بروز افت شود. همچنین کمبود ویتامین‌های گروه (ب)، فولیک اسید و کمبود برخی عناصر مانند آهن و روی در ایجاد آفت‌های دهانی نقش دارند.
علائم و نشانه‌های
او در مورد علائم و نشانه‌های آفت دهانی می‌افزاید: «آفت دهان نشانه سیستم ایمنی پایین است و به ما این هشدار را می‌دهد که ممکن است خیلی راحت به بیماری‌های ویروسی و عفونت‌های دیگر نیز دچار شویم. آفت دهان به هیچ‌‌وجه مسری نیست. عملکرد سیستم دفاعی بدن در مقابل برخی ویروس‌ها یا عوامل ناشناخته دیگر که در بدن وجود دارد یا از بیرون وارد بدن می‌شود، موجب بروز آفت می‌شود. درمان آفت یک رویه پیچیده و با توجه به علت آن متفاوت است و معمولاً از چندروز تا سه هفته طول می‌کشد. از دیگر علائم آفت یک یا چند نقطه دردناک و قرمز رنگ است که به‌تدریج تبدیل به زخم می‌شود. مرکز آن‌ها سفید یا زرد بوده و کوچک هستند و زمانی که شروع به بهبود می‌کنند رنگ آن‌ها به طوسی تغییر می‌کند. تب، ناراحتی عمومی، ناآرامی و تورم غدد لنفاوی از علائم غیرمعمول آفت دهان است. از این‌رو همیشه باید دقت شود که آیا ضایعه دهانی واقعاً آفت است یا خیر؟ این در حالی است که ضایعات تاولی دهان پس از پارگی شبیه آفت دهانی است و باید توجه داشت که ضایعات آفتی دهان هیچ‌گاه حالت آب‌دار یا تاولی ندارند.»
باوند در مورد تفاوت آفت دهانی و تبخال توضیح می‌دهد: «تبخال (هرپس) گروهی از تاول‌های حاوی مایعات و دردناک هستند. برخلاف آفت تبخال‌ها توسط ویروس ایجاد شده و شدیداً مسری هستند. به‌علاوه تبخال عموماً بیرون دهان ظاهر می‌شود در حالی که آفت در داخل دهان ایجاد می‌شود.»
درمان
این دندانپزشک در مورد درمان آفت‌های دهان یادآور می‌شود: «استفاده از ژل موضعی آفتین ژل، یک درمان سریع و قطعی برای رفع آفت‌های دهانی است. این محصول برای تسکین درد و رفع آفت دهان است. مواد اصلی تشکیل‌دهنده آفتین ژل، عصاره ریشه گیاه شیرین‌بیان است. درمان با این ژل بسیار سریع است و معمولاً پس از یک‌بار استفاده تأثیرات بهبودی آن را می‌توان دید. برای استفاده از آفتین ژل به کمک سر سرنگ و به آرامی به‌اندازه یک قطره از دارو را روی گوش پاک‌کن قرار دهید و دقیقاً روی ناحیه آفت دهان به آرامی به مدت 20 ثانیه فشار دهید و بلافاصله دهان را با آب فراوان بشویید.»
راه‌های کنترل
به گفته باوند، در مورد کنترل آفت‌های دهانی لازم است راهکارهای زیر را مورد توجه قرار دهیم:
• در درجه اول باید بهداشت دهان رعایت شود، در صورتی که دندان خراب یا بیماری لثه وجود دارد باید با مراجعه به دندانپزشک آن‌ها را اصلاح کرد.
• رژیم غذایی خود را تغییر دهیم. مواد غذایی محرک تا حد امکان باید از رژیم غذایی حذف و یا محدود شوند.
• هنگام جویدن غذا و مسواک زدن باید مراقب باشیم که به مخاط دهان آسیبی وارد نشود.
• در انتخاب خمیر‌دندان دقیق باشیم و از خمیردندان‌های محرک لثه و مخاط و به‌خصوص حاوی لاریل سولفات پرهیز کنیم.
• تا حد امکان از استرس‌های روحی روانی و فیزیکی پیشگیری کنیم.
• مصرف قرص‌های مولتی‌ویتامین مینرال به‌خصوص در موارد کمبود ویتامین و املاح می‌تواند مفید واقع شود.
دکتر بیژن باوند، دندانپزشک در مورد آفت و عوامل به وجود آورنده آن به «آتیه نو» می‌گوید: «آفت‌های دهانی ضایعات دردناکی به‌صورت زخم‌های بیضوی، مدور و یا نوک‌سوزنی کم‌عمق با مرکز سفید و فرورفته هستند که حاشیه برجسته و قرمز دارند. به‌طور معمول، این آفت‌ها چندروز تا چندهفته پس از پیدایش خودبه‌خود بهبود می‌یابند اما معمولاً دوباره عود می‌کنند. علت آن ناشناخته است و متخصصان معتقدند که علت آن مرتبط با خودایمنی بدن است. یکی از مهمترین عوامل بروز آفت دهانی زمینه ژنتیکی فرد است. به‌خصوص در بیماری بهجت یا آدمنتیاس (یک بیماری خودایمنی نادر که باعث التهاب رگهای خونی سراسر بدن می‌شود. این التهاب سبب آسیب به رگهای خونی، زخم‌های دهان، ضایعات پوستی و مشکلات چشمی می‌شود. شدت بیماری در افراد مختلف متفاوت است. علائم آن ممکن است از بین برود و بیماری بهبود یابد، از شدت آن کاسته شود و یا بیماری شدید شود و یکی از مهمترین علائم آن آفت دهان است) ژن‌های خاصی در ایجاد بیماری نقش دارند. از دیگر عوامل مهم در ایجاد و تشدید آفت دهانی می‌توان به حساسیت‌های غذایی اشاره کرد. بسیاری از بیماران مبتلا به آفت‌های دهانی با مصرف خوراکی‌هایی مانند خرما، گردو، بادام زمینی، نارگیل، شکلات‌های کاکائویی، ادویه‌های تند و مواد اسیدی مانند جوهرلیمو دچار آفت در یک تا دو روز پس از خوردن این مواد غذایی می‌شوند. از دیگر عوامل تشدید‌کننده آفت‌های دهانی استرس‌های روحی روانی و حتی جسمی محسوب می‌شود. در ضمن این بیماران باید بدانند که آسیب به مخاط دهان به دلیل گاز گرفتن و خراش‌های مخاطی به دنبال مسواک‌زدن بدون احتیاط نیز می‌تواند منجر به تشدید ناگهانی ضایعات آفتی شود. عوامل هورمونی هم در تشدید آفت دهانی مؤثرند. این عوامل به‌خصوص در دوران عادت ماهانه تشدید می‌شوند اما حاملگی منجر به بهبود ضایعات آفتی می‌شود. همچنین عوامل عفونی در تشدید آفت‌های دهانی دخالت دارند. حتی امروزه باکتری‌هایی مانند استرپتوکوک را در ایجاد آفت دخیل دانسته‌اند. برخی از محتویات خمیردندان‌ها مانند لاریل سولفات هم می‌تواند منجر به بروز افت شود. همچنین کمبود ویتامین‌های گروه (ب)، فولیک اسید و کمبود برخی عناصر مانند آهن و روی در ایجاد آفت‌های دهانی نقش دارند.
علائم و نشانه‌های
او در مورد علائم و نشانه‌های آفت دهانی می‌افزاید: «آفت دهان نشانه سیستم ایمنی پایین است و به ما این هشدار را می‌دهد که ممکن است خیلی راحت به بیماری‌های ویروسی و عفونت‌های دیگر نیز دچار شویم. آفت دهان به هیچ‌‌وجه مسری نیست. عملکرد سیستم دفاعی بدن در مقابل برخی ویروس‌ها یا عوامل ناشناخته دیگر که در بدن وجود دارد یا از بیرون وارد بدن می‌شود، موجب بروز آفت می‌شود. درمان آفت یک رویه پیچیده و با توجه به علت آن متفاوت است و معمولاً از چندروز تا سه هفته طول می‌کشد. از دیگر علائم آفت یک یا چند نقطه دردناک و قرمز رنگ است که به‌تدریج تبدیل به زخم می‌شود. مرکز آن‌ها سفید یا زرد بوده و کوچک هستند و زمانی که شروع به بهبود می‌کنند رنگ آن‌ها به طوسی تغییر می‌کند. تب، ناراحتی عمومی، ناآرامی و تورم غدد لنفاوی از علائم غیرمعمول آفت دهان است. از این‌رو همیشه باید دقت شود که آیا ضایعه دهانی واقعاً آفت است یا خیر؟ این در حالی است که ضایعات تاولی دهان پس از پارگی شبیه آفت دهانی است و باید توجه داشت که ضایعات آفتی دهان هیچ‌گاه حالت آب‌دار یا تاولی ندارند.»
باوند در مورد تفاوت آفت دهانی و تبخال توضیح می‌دهد: «تبخال (هرپس) گروهی از تاول‌های حاوی مایعات و دردناک هستند. برخلاف آفت تبخال‌ها توسط ویروس ایجاد شده و شدیداً مسری هستند. به‌علاوه تبخال عموماً بیرون دهان ظاهر می‌شود در حالی که آفت در داخل دهان ایجاد می‌شود.»
درمان
این دندانپزشک در مورد درمان آفت‌های دهان یادآور می‌شود: «استفاده از ژل موضعی آفتین ژل، یک درمان سریع و قطعی برای رفع آفت‌های دهانی است. این محصول برای تسکین درد و رفع آفت دهان است. مواد اصلی تشکیل‌دهنده آفتین ژل، عصاره ریشه گیاه شیرین‌بیان است. درمان با این ژل بسیار سریع است و معمولاً پس از یک‌بار استفاده تأثیرات بهبودی آن را می‌توان دید. برای استفاده از آفتین ژل به کمک سر سرنگ و به آرامی به‌اندازه یک قطره از دارو را روی گوش پاک‌کن قرار دهید و دقیقاً روی ناحیه آفت دهان به آرامی به مدت 20 ثانیه فشار دهید و بلافاصله دهان را با آب فراوان بشویید.»
راه‌های کنترل
به گفته باوند، در مورد کنترل آفت‌های دهانی لازم است راهکارهای زیر را مورد توجه قرار دهیم:
• در درجه اول باید بهداشت دهان رعایت شود، در صورتی که دندان خراب یا بیماری لثه وجود دارد باید با مراجعه به دندانپزشک آن‌ها را اصلاح کرد.
• رژیم غذایی خود را تغییر دهیم. مواد غذایی محرک تا حد امکان باید از رژیم غذایی حذف و یا محدود شوند.
• هنگام جویدن غذا و مسواک زدن باید مراقب باشیم که به مخاط دهان آسیبی وارد نشود.
• در انتخاب خمیر‌دندان دقیق باشیم و از خمیردندان‌های محرک لثه و مخاط و به‌خصوص حاوی لاریل سولفات پرهیز کنیم.
• تا حد امکان از استرس‌های روحی روانی و فیزیکی پیشگیری کنیم.
• مصرف قرص‌های مولتی‌ویتامین مینرال به‌خصوص در موارد کمبود ویتامین و املاح می‌تواند مفید واقع شود.