اشتغال خانگی و نسبت آن با آمار کلی اشتغال
آمارهای منتشر شده از سوی وزارت کار حاکی از آن است که مشاغل خانگی در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ شامل حدود 56 هزار و 948 نفر بوده و این تعداد در سال ۱۴۰۲ به 255 هزار و 53 نفر اشتغال ایجادی و توسعهای رسیده است. بر اساس این گزارشها، مجوز صادره مشاغل خانگی در نیمه دوم سال 1400 حدود 65 هزار و 647 مورد بوده است که این تعداد در سال 1402 به 179 هزار و 868 مورد رسیده است.
محمود کریمیبیرانوند، معاون اشتغال وزیر کار، در گفتوگویی که در اوایل تیرماه سال جاری منتشر شد، اعلام کرد که 10 درصد اشتغال ایجادی در کشور مربوط به حوزه مشاغل خانگی است. او گفت: «مجوزهای مشاغل خانگی در دولت سیزدهم برخط و سهروزه صادر شد و طبق آمارها 10درصد اشتغال ایجادی کشور در طول سه سال اخیر مربوط به حوزه مشاغل خانگی بوده است.»
بر اساس تعاریف، شغل خانگی به مجموعه فعالیتهایی گفته میشود که توسط افراد در فضای مسکونی صورت میگیرد و منجر به تولید کالا یا عرضه خدمات قابلعرضه در بازار میشود.
کسبوکارهای خانگی نیز بر اساس نوع فعالیت در شش رسته صنایع دستی (42 رشته)، فرش دستباف و رشتههای مرتبط به صنایع (10 رشته)، تولیدی (صنعت و خدمات 36 رشته)، تجارت الکترونیک (26 رشته)، امور تولیدات دامی، شیلات، صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی، عشایری، امور تولیدات گیاهی (65 رشته) و فعالیتهای فرهنگی و هنری 125 رشته دستهبندی شدهاند.
توسعه زیرساخت، بهویژه از نظر اتصال به اینترنت، نقش مهمی در توانمندسازی مشاغل خانگی دارد. دولتهایی که در گسترش دسترسی به پهنای باند در مناطق روستایی سرمایهگذاری میکنند، به تسهیل رشد اشتغال خانگی کمک میکنند. تسهیل اتصال به اینترنت، به افراد ساکن در این مناطق اجازه میدهد تا در اقتصاد دیجیتال جهانی شرکت کنند و به فرصتهایی دست یابند که در غیر این صورت ممکن است دور از دسترس باشند.
در حالی که کار خانگی بخش مهم و رو به رشد اقتصاد است، چالشهای خاصی را به همراه دارد. یکی از چالشها، پتانسیل گزارشدهی کم در نظرسنجیهای مربوط به اشتغال خانگی است. افرادی که در کار غیررسمی یا نامنظم فعالیت میکنند، احتمال دارد همیشه فعالیتهای خود را گزارش ندهند.
علاوه بر این، کیفیت و امنیت شغلی کار خانگی میتواند بسیار متفاوت باشد. در حالی که برخی از مشاغل خانگی ثبات و دستمزد خوبی را ارائه میدهند، برخی دیگر ممکن است مخاطرهآمیزتر، با دستمزد کم و مزایای محدود باشند. دولتها باید این عوامل را هنگام تفسیر آمار اشتغال و تدوین سیاستهایی برای حمایت از کارگران در نظر بگیرند.
چالش دیگر به فقدان فرصتهای توسعه حرفهای در مشاغل خانگی برمیگردد. بدون تعاملات اجتماعی و حرفهای که ویژگی کار در مشاغل سنتی است، کارگران شاغل در مشاغل خانگی فرصتهای شبکهسازی و پیشرفت شغلی را از دست میدهند. سیاستگذاران باید با ترویج منابع و برنامههایی که از رشد حرفهای کارگران خانگی حمایت میکند، به این مسائل بپردازند.
از آنجایی که ماهیت کار همچنان در حال تکامل است، احتمالاً کار خانگی بخش مهمی از چشمانداز اشتغال باقی خواهد ماند. دولتها باید سیاستها و روشهای جمعآوری آمار خود را برای توضیح این تغییر تطبیق دهند. این شامل توسعه معیارهای جدید برای درک بهتر نکات ظریف کار خانگی مانند اندازهگیری کیفیت شغل، ثبات و دسترسی به مزایاست.
در نتیجه، در حالی که کار خانگی معمولاً بهطور مستقیم توسط دولت ایجاد نمیشود، اما جزء مهم و رو به رشد اقتصاد است که در آمار اشتغال ثبت میشود. با ادامه این روند، دولتها باید سیاستها و تکنیکهای اندازهگیری خود را تطبیق دهند تا اطمینان حاصل شود که از همه کارگران حمایت میشود. با انجام این کار، آنها میتوانند به تصویری فراگیرتر و دقیقتر از بازار کار دست یابند که در سیاستگذاریها مؤثر است.