تحولی نو در بستر دیجیتال
سکوی‌های آنلاین وام‌دهی و تأمین مالی
مرداد ماه امسال اولین رویداد لندتک ایران با حضور بیش از دو هزار شرکت‌کننده برگزار و در آن اعلام شد که پلتفرم‌های لندتک (سکوی‌های برخط وام‌دهی) و کرادفاندینگ (سکوی تأمین مالی جمعی) در سال ۱۴۰۲ در مجموع مبلغی بالغ بر ۲۴ هزار میلیارد تومان تسهیلات اعطا کردند. پیش‌بینی می‌شود بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان تأمین مالی آن‌ها در سال ۱۴۰۳ باشد. با افزودن بازار سرمایه به وسیله این دو بستر به‌عنوان بازیگران جدید صنعت بانکداری و تغییر مدل کسب‌وکار در این صنعت، افزایش استفاده از منابع بانکی رقم خورد که این مسئله منجر به تثبیت بازیگران جدید در صنعت بانکداری شد. تخصیص کاراتر منابع، سرعت بیشتر و دسترسی بیشتر از نقاط قوت، هزینه بالای تجهیز اعتبار، نبود منابع مالی پایدار و داده‌های بزرگ را می‌توان از نقاط ضعف این پلتفرم‌ها برشمرد. همچنین افزایش ضریب نفوذ این سکوها در جامعه به دلیل سیاست‌های انقباضی بانکی، بازدهی بالاتر و برطرف کردن نیاز‌های مشتریان، چشم‌انداز آتی این صنعت نوپا به حساب می‌آید.
توزیع عادلانه منابع به واسطه لندتک‌ها
فراگیری مالی یکی از مهم‌ترین تأثیراتی است که فناوری‌های وام‌دهی با به عهده گرفتن نقش خود در راستای توزیع عادلانه‌تر تسهیلات خرد می‌توانند برای جامعه رقم بزنند و موجبات ایجاد رونق در بخش‌های مختلف، به‌ویژه اقتصاد دیجیتال را فراهم آورند. سیستم بانکی طی دهه‌های گذشته در زمینه توزیع عادلانه تسهیلات خرد عملکرد خوبی نداشته، به نحوی که بیش از ۷۰ درصد مردم ایران تاکنون از بانک‌ها وام نگرفته‌اند. در صورتی‌که فناوری‌های وام‌دهی با بهره‌‌مند از این ظرفیت، می‌توانند نقش مؤثری در جبران این خلأ داشته باشند. اکنون اقتصاد دیجیتال در زندگی مردم ایران جایگاه قابل توجهی به دست آورده اما تعداد افرادی که به لحاظ اقتصادی ظرفیت به‌کارگیری خدمات و محصولات آن را دارند، به دلیل وضعیت اقتصادی کشور در حال کاهش است. با این حال همچنان لندتک کمک می‌کند این بخش از جامعه بتواند از مزایای تجارت الکترونیک بهره ببرد. این موضوع که شرکت‌های لندتکی خود را به تولیدکنندگان بزرگ نزدیک کنند علاوه‌بر مزایایی که در زمینه تأمین مالی برای آن‌ها دارد، موجب توسعه قابل‌توجه اقتصاد دیجیتال و ورود بازیگران بزرگ صنایع به این فضا می‌شود. تحریک تقاضا به مدد وام‌های خرد در نقطه فروش، بدون شک حرکت تازه‌ای در تجارت الکترونیک کشور در پی خواهد داشت.
تغییر رویکرد بانک‌ها
بانک‌ها قبلاً بیشتر تمرکز خود را روی ارائه تسهیلات کلان گذاشته بودند، زیرا ارائه تسهیلات خرد دشواری‌ها و پیچیدگی‌های خاص خود را برای سیستم بانکی کشور داشت. یکی از نکات مهمی که در رویداد لندتک ایران بر آن تأکید شد، هزینه‌بر بودن اعطای وام‌های خرد برای بانک‌هاست. آن‌ها باید در زمینه تأمین مالی فناوری‌های تسهیلات‌‌دهی برخط به ایفای نقش بپردازند و از ورود به این حوزه به شکل مستقیم یا خرید شرکت‌های لندتکی پرهیز کنند. از سویی سیستم‌های وام‌دهی نوین با کارکردی که در زمینه فراگیری مالی دارند، قادرند دغدغه‌های حاکمیت را در این زمینه مرتفع سازند تا دولت در وضعیت بهتری امکان اصلاح نظام بانکی را داشته باشد. این فناوری‌ها مانند اغلب حوزه‌های نوآوری، در کنار ویژگی‌های مثبت، تبعاتی نیز برای جامعه و مشاغل به همراه دارند. البته می‌توان از آن‌ها جلوگیری کرد یا از مضرات آن کاست. یکی از مهم‌ترین تبعات توسعه سیستم‌های اعتباری دیجیتال، افزایش تعداد افرادی است که به دلیل فقدان سواد مالی، بیش از قدرت بازپرداخت خود از خدمات اعتباری استفاده می‌کنند. این اتفاق امکان دارد منجر به معضلات جدی برای جامعه شود. ضرورت افزایش سواد مالی اشخاص، بررسی تجربه سایر کشورها برای جلوگیری از ایجاد تورم و تله بدهی ناشی از فناوری‌های مالی نوظهور و ایجاد شبکه‌ای یکپارچه میان کسب‌وکارهای وام‌دهی دیجیتال برای به اشتراک گذاشتن داده‌ها موضوعاتی است که باید به آن‌ها پرداخت.
مزایای فناروی‌های نوین در عرصه مالی
مصطفی احمدلو، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «آتیه نو» با بیان اینکه تأمین مالی جمعی، یکی از نوآوری‌های مالی به حساب می‌آید که در سال‌های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده، گفت: «این مدل اعتباریابی، به افراد و مشاغل امکان می‌دهد که منابع مالی مورد نیاز خود را از طریق جمع‌آوری کمک‌های مالی کوچک از تعداد زیادی از اشخاص (عموماً از طریق پلتفرم‌های آنلاین) محقق سازند. توسعه آن‌ها در ایران از طریق حضور در بازار سرمایه این توان را دارد که به تسهیل ارائه وام‌ها و دسترسی به منابع مالی کمک کند.»
او با اشاره به اینکه دسترسی آسان‌تر به منابع مالی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این نهادها قلمداد می‌شود، افزود: «کرادفاندینگ‌ها از این قابلیت برخوردارند که به افراد و کسب‌وکارهایی که به وام‌های بانکی دسترسی ندارند یاری رسانند. همچنین آن‌ها نیاز به واسطه‌های مالی سنتی مانند بانک‌ها و مؤسسات اعتباری را کاهش می‌دهند و فرآیند تأمین مالی را تسریع کرده و با هزینه‌های کمتر انجام خواهند داد.
احمدلو ادامه داد: «این روش باعث مشارکت بیشتر جامعه در پروژه‌های مختلف می شود و مردم عادی را به سرمایه‌گذاری در طرح‌های جدید و نوآورانه تشویق می‌کند. در این نهادها اعضای جامعه تصمیم می‌گیرند که به کدام پروژه‌ها یا افراد وام اعطا شود. این روش به ارزیابی دقیق‌تر اعتبار و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری می‌انجامد؛ زیرا اشخاص بر اساس آگاهی و اعتماد خود اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند.»
این کارشناس بازار سرمایه توضیح داد: «کرادفاندینگ این زمینه را برای کسب‌وکارهای کوچک و استارت‌آپ‌ها، فراهم می‌آورد، تا ایده‌های نوآورانه خود را بدون نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بزرگ به مرحله اجرا برسانند و محصولات و خدمات جدیدی را به بازار معرفی کنند. »
احمدلو با اشاره به اینکه لندتک‌ها یا فناوری‌های مالی مرتبط با اعطای وام، در سال‌های اخیر در ایران به عنوان بخشی از تحول دیجیتال در صنعت مالی مورد توجه قرار گرفته‌اند، گفت: «توسعه این فناوری‌ها در ایران موجب تسهیل رویه ارائه وام و دسترسی به منابع مالی برای افراد و مشاغل می‌شود. با ارائه فرآیند وام دیجیتالی اشخاص بیشتری از وام برخوردار می‌شوند؛ حتی کسانی که از نظر جغرافیایی در مناطق دورافتاده هستند یا به بانک‌های سنتی دسترسی ندارند.
او یادآور شد: «به‌کارگیری فناوری‌های نوین در روند ارزیابی و اعطای وام می‌تواند زمان لازم برای بررسی درخواست‌ها و صدور وام‌ها را به‌طور چشمگیری کاهش دهد. همچنین، هزینه‌های مربوط به عملیات بانکی و بررسی‌های کاغذی را می‌کاهد. لندتک‌ها با به‌کارگیری داده‌های بزرگ و الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای ارزیابی دقیق‌تر اعتبار وام‌گیرندگان، کاهش ریسک وام‌دهی و افزایش نرخ بازپرداخت را تسهیل می‌کنند.
او اضافه کرد: «فرایندهای شفاف و دیجیتالی، اعتماد عمومی به نظام مالی را افزایش می‌دهند و به راحتی این امکان را دارند که اطلاعات مربوط به وام‌ها، شرایط آن‌ها و روند تقاضا را ببینند. در نهایت نیز توسعه این ابرازهای نوین می‌تواند به رقابت سالم میان بانک‌ها و مؤسسات مالی منجر شود. بهبود خدمات مالی و کاهش نرخ‌های بهره برای وام‌گیرندگان حاصل این امر است.»
توزیع عادلانه منابع به واسطه لندتک‌ها
فراگیری مالی یکی از مهم‌ترین تأثیراتی است که فناوری‌های وام‌دهی با به عهده گرفتن نقش خود در راستای توزیع عادلانه‌تر تسهیلات خرد می‌توانند برای جامعه رقم بزنند و موجبات ایجاد رونق در بخش‌های مختلف، به‌ویژه اقتصاد دیجیتال را فراهم آورند. سیستم بانکی طی دهه‌های گذشته در زمینه توزیع عادلانه تسهیلات خرد عملکرد خوبی نداشته، به نحوی که بیش از ۷۰ درصد مردم ایران تاکنون از بانک‌ها وام نگرفته‌اند. در صورتی‌که فناوری‌های وام‌دهی با بهره‌‌مند از این ظرفیت، می‌توانند نقش مؤثری در جبران این خلأ داشته باشند. اکنون اقتصاد دیجیتال در زندگی مردم ایران جایگاه قابل توجهی به دست آورده اما تعداد افرادی که به لحاظ اقتصادی ظرفیت به‌کارگیری خدمات و محصولات آن را دارند، به دلیل وضعیت اقتصادی کشور در حال کاهش است. با این حال همچنان لندتک کمک می‌کند این بخش از جامعه بتواند از مزایای تجارت الکترونیک بهره ببرد. این موضوع که شرکت‌های لندتکی خود را به تولیدکنندگان بزرگ نزدیک کنند علاوه‌بر مزایایی که در زمینه تأمین مالی برای آن‌ها دارد، موجب توسعه قابل‌توجه اقتصاد دیجیتال و ورود بازیگران بزرگ صنایع به این فضا می‌شود. تحریک تقاضا به مدد وام‌های خرد در نقطه فروش، بدون شک حرکت تازه‌ای در تجارت الکترونیک کشور در پی خواهد داشت.
تغییر رویکرد بانک‌ها
بانک‌ها قبلاً بیشتر تمرکز خود را روی ارائه تسهیلات کلان گذاشته بودند، زیرا ارائه تسهیلات خرد دشواری‌ها و پیچیدگی‌های خاص خود را برای سیستم بانکی کشور داشت. یکی از نکات مهمی که در رویداد لندتک ایران بر آن تأکید شد، هزینه‌بر بودن اعطای وام‌های خرد برای بانک‌هاست. آن‌ها باید در زمینه تأمین مالی فناوری‌های تسهیلات‌‌دهی برخط به ایفای نقش بپردازند و از ورود به این حوزه به شکل مستقیم یا خرید شرکت‌های لندتکی پرهیز کنند. از سویی سیستم‌های وام‌دهی نوین با کارکردی که در زمینه فراگیری مالی دارند، قادرند دغدغه‌های حاکمیت را در این زمینه مرتفع سازند تا دولت در وضعیت بهتری امکان اصلاح نظام بانکی را داشته باشد. این فناوری‌ها مانند اغلب حوزه‌های نوآوری، در کنار ویژگی‌های مثبت، تبعاتی نیز برای جامعه و مشاغل به همراه دارند. البته می‌توان از آن‌ها جلوگیری کرد یا از مضرات آن کاست. یکی از مهم‌ترین تبعات توسعه سیستم‌های اعتباری دیجیتال، افزایش تعداد افرادی است که به دلیل فقدان سواد مالی، بیش از قدرت بازپرداخت خود از خدمات اعتباری استفاده می‌کنند. این اتفاق امکان دارد منجر به معضلات جدی برای جامعه شود. ضرورت افزایش سواد مالی اشخاص، بررسی تجربه سایر کشورها برای جلوگیری از ایجاد تورم و تله بدهی ناشی از فناوری‌های مالی نوظهور و ایجاد شبکه‌ای یکپارچه میان کسب‌وکارهای وام‌دهی دیجیتال برای به اشتراک گذاشتن داده‌ها موضوعاتی است که باید به آن‌ها پرداخت.
مزایای فناروی‌های نوین در عرصه مالی
مصطفی احمدلو، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «آتیه نو» با بیان اینکه تأمین مالی جمعی، یکی از نوآوری‌های مالی به حساب می‌آید که در سال‌های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده، گفت: «این مدل اعتباریابی، به افراد و مشاغل امکان می‌دهد که منابع مالی مورد نیاز خود را از طریق جمع‌آوری کمک‌های مالی کوچک از تعداد زیادی از اشخاص (عموماً از طریق پلتفرم‌های آنلاین) محقق سازند. توسعه آن‌ها در ایران از طریق حضور در بازار سرمایه این توان را دارد که به تسهیل ارائه وام‌ها و دسترسی به منابع مالی کمک کند.»
او با اشاره به اینکه دسترسی آسان‌تر به منابع مالی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این نهادها قلمداد می‌شود، افزود: «کرادفاندینگ‌ها از این قابلیت برخوردارند که به افراد و کسب‌وکارهایی که به وام‌های بانکی دسترسی ندارند یاری رسانند. همچنین آن‌ها نیاز به واسطه‌های مالی سنتی مانند بانک‌ها و مؤسسات اعتباری را کاهش می‌دهند و فرآیند تأمین مالی را تسریع کرده و با هزینه‌های کمتر انجام خواهند داد.
احمدلو ادامه داد: «این روش باعث مشارکت بیشتر جامعه در پروژه‌های مختلف می شود و مردم عادی را به سرمایه‌گذاری در طرح‌های جدید و نوآورانه تشویق می‌کند. در این نهادها اعضای جامعه تصمیم می‌گیرند که به کدام پروژه‌ها یا افراد وام اعطا شود. این روش به ارزیابی دقیق‌تر اعتبار و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری می‌انجامد؛ زیرا اشخاص بر اساس آگاهی و اعتماد خود اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند.»
این کارشناس بازار سرمایه توضیح داد: «کرادفاندینگ این زمینه را برای کسب‌وکارهای کوچک و استارت‌آپ‌ها، فراهم می‌آورد، تا ایده‌های نوآورانه خود را بدون نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بزرگ به مرحله اجرا برسانند و محصولات و خدمات جدیدی را به بازار معرفی کنند. »
احمدلو با اشاره به اینکه لندتک‌ها یا فناوری‌های مالی مرتبط با اعطای وام، در سال‌های اخیر در ایران به عنوان بخشی از تحول دیجیتال در صنعت مالی مورد توجه قرار گرفته‌اند، گفت: «توسعه این فناوری‌ها در ایران موجب تسهیل رویه ارائه وام و دسترسی به منابع مالی برای افراد و مشاغل می‌شود. با ارائه فرآیند وام دیجیتالی اشخاص بیشتری از وام برخوردار می‌شوند؛ حتی کسانی که از نظر جغرافیایی در مناطق دورافتاده هستند یا به بانک‌های سنتی دسترسی ندارند.
او یادآور شد: «به‌کارگیری فناوری‌های نوین در روند ارزیابی و اعطای وام می‌تواند زمان لازم برای بررسی درخواست‌ها و صدور وام‌ها را به‌طور چشمگیری کاهش دهد. همچنین، هزینه‌های مربوط به عملیات بانکی و بررسی‌های کاغذی را می‌کاهد. لندتک‌ها با به‌کارگیری داده‌های بزرگ و الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای ارزیابی دقیق‌تر اعتبار وام‌گیرندگان، کاهش ریسک وام‌دهی و افزایش نرخ بازپرداخت را تسهیل می‌کنند.
او اضافه کرد: «فرایندهای شفاف و دیجیتالی، اعتماد عمومی به نظام مالی را افزایش می‌دهند و به راحتی این امکان را دارند که اطلاعات مربوط به وام‌ها، شرایط آن‌ها و روند تقاضا را ببینند. در نهایت نیز توسعه این ابرازهای نوین می‌تواند به رقابت سالم میان بانک‌ها و مؤسسات مالی منجر شود. بهبود خدمات مالی و کاهش نرخ‌های بهره برای وام‌گیرندگان حاصل این امر است.»