تأمین مالی جمعی، ابزار نوین جذب سرمایه
ندا بشیری کارشناس بازار سرمایه
تأمین مالی جمعی، نوعی فرآیند جذب سرمایه و جمع‌آوری وجوه به‌صورت جمعی برای تمام یا بخشی از یک طرح است که معمولاً در بستر اینترنت انجام می‌شود. مسئله نقدینگی سال‌هاست که برای کسب‌وکارها چالشی اساسی به حساب می‌آید. گواهی مشارکت در جذب مالی جمعی کرادفاندینگ‌ها، یکی از ابزارهای سرمایه‌گذاری جایگزین قلمداد می‌شود، به نحوی که بنگاه‌های تولیدی می‌توانند بوروکراسی‌های اداری را کمتر و با سرعت بیشتری، نقدینگی مورد نیاز خود را فراهم کنند. تأمین اعتبار قابل‌تقسیم به دوبخش است؛ نخست موضوعی که شرکت در آن حوزه سابقه داشته و برای توسعه آن نیاز به منابع دارد، دوم طرح‌های جدیدی که قرار است تازه شروع شوند که معمولاً به‌عنوان طرح‌های ایجادی مورد شناسایی قرار می‌گیرند. حوزه جغرافیایی اجرای طرح باید در داخل کشور باشد اما جمع‌آوری منابع مالی موردنیاز طرح‌ها از تأمین‌کنندگان خارج از کشور نیز بلامانع است. اولین تلاش‌ها برای کرادفاندینگ، از سال ۱۳۹۶ با کارگروهی متشکل از وزارتخانه‌های امور اقتصاد و دارایی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ارتباطات و فناوری اطلاعات و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تشکیل شد. در نهایت دستورالعمل مربوط به این حوزه در تاریخ اردیبهشت ۹۷ به تصویب شورای‌عالی بورس رسید. بر همین اساس دبیرخانه کارگروه ارزیابی کرادفاندینگ‌ها در فرابورس تشکیل شد. سکو یا پلتفرمی که برای نخستین‌بار توسعه می‌یابد باید مجوز را از کارگروه ارزیابی کرادفاندینگ‌ها دریافت کند. در این بخش (طرح‌ها، روزمه‌ها، سابقه‌ها و...) به خوبی مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین سایر موارد نظارتی و تعلیق و لغو مجوز فعالیت تأمین مالی جمعی عاملان نیز، به وسیله کارگروه مذکور تصمیم‌گیری می‌شود. کرادفاندینگ‌ها جزء سرمایه‌گذاری‌های جایگزین هستند، البته آن‌ها که ریسک کمتری دارند یا بعضاً اصل سرمایه را تضمین می‌کنند تا حد زیادی در کلاس اوراق بدهی نیز قرار می‌گیرند. این نهادها در جهان، بیشتر مخصوص برآورده ساختن بودجه استارت‌آپ‌ها، ایده‌ها و شرکت‌های کوچک و متوسط و یا با ریسک بالاست؛ چراکه باید وام‌دهی به مؤسسه‌های بزرگ‌تر را بانکها برعهده گرفته و تأمین بودجه واحدهای فناور و کوچک و متوسط به سمت بورس برود. اکنون در بسیاری از کشورها، نظام سنتی جذب منابع از طریق بانکها به بخش سرمایه‌گذاری‌های جایگزین در بازار سهام سپرده شده است. سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی طی یک‌سال ونیم اخیر موجبات تقویت تأمین مالی از طریق بازارسرمایه را فراهم آورد، به‌طوری که اکنون بسیاری از مؤسسات برای این مسئله به سمت بورس حرکت کرده‌اند. در غیاب ابزارهای پوشش ریسک نرخ بهره، امکان دارد شرکت‌های تأمین سرمایه نیز رویکردی چون کاهش سررسیدها، به عنوان مثال از چهار سال به دو سال یا کمتر را در پیش گیرند. این درحالی است که امروزه علاوه بر سازمان‌های بزرگ حتی به شرکت‌های بسیار کوچک نیز تأمین سرمایه از طریق بازار سهام پیشنهاد می‌شود. راهکاری که در دنیا برای کمک به آن‌ها مورد توجه قرار گرفته، آسان کردن شرایط ورود به بورس به حساب می‌آید. بازار SME (کسب‌و‌کارهای کوچک) فرابورس یکی از مصادیق تحقق این امر به شمار می‌رود که ورود مجموعه‌های کوچک و متوسط به بازار سهام را تسهیل کرده است. دو راه برای تجاری‌سازی ایده‌های استارت‌آپ‌ها در فرابورس وجود دارد؛ اگر موضوع فعالیت شرکت فناور، مالی باشد و در حوزه اقتصاد فناوری فعالیت کند، بهره‌گیری از جعبه شنی «سندباکس» در کسب‌وکاهای نوآورانه مالی می‌تواند مفید باشد. از این طریق، شرکت به اطلاعات و داده‌های قابل اعتماد به‌صورت شفاف دسترسی داشته و صحت فرایندهای خود را نیز می‌سنجد. در صورتی که حوزه فعالیت یک کسب‌وکار دانش‌بنیان، فین‌تک «فناوری مالی» به حساب نیاید نیز این امکان وجود دارد از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه پذیره‌نویسی شده در فرابورس جذب سرمایه کند و برای تجاری‌سازی ایده خود تأمین بودجه کند.