دوره خدمت وظیفه و فرصت ورود به بازار کار رقابتی
مزایای مهارت‌آموزی سربازان چیست؟
احسان احمدی روزنامه نگار
توسعه آموزش‌های مهارتی و گسترش آن در قالب سیاست‌های حوزه کارآفرینی، اشتغال و تولید در دهه‌های اخیر یکی از اساسی‌ترین پایه‌های حوزه آموزش، اقتصاد و تولید در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه بوده است. نوجوانان و جوانان، شاغلان و کارجویان و گروه‌های مختلف مردمی هدف مهارت‌آموزی در جوامع محسوب می‌شوند. به این واسطه نیروهای جوان در دوره سربازی نیز در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند.
ضرورت کسب مهارت‌های فنی توسط نیروی جوان در مدارس، دانشگاه‌ها و در مدت سربازی زمانی مشخص می‌شود که پس از دانش‌آموختگی یا گذراندن دوره خدمت، این افراد باید وارد بازار کار شوند که با اتکا به مهارت‌های تخصصی، یافتن شغل پایدار برای این گروه از افراد جامعه راحت‌تر است.
نگاهی به سیاست‌های مؤثر حوزه مهارت‌آموزی در کشورهای توسعه‌یافته در دهه‌های اخیر و شکل‌گیری انقلاب مهارتی در این کشورها هم‌گام با رشد و توسعه متوازن، نشان‌دهنده تأثیرپذیری بخش‌های اشتغال، بهره‌وری تولید، توسعه، رشد تولید ناخالص ملی و گسترش آموزش و خوداتکایی جوانان از سیاست‌های مهارت‌آموزی است. به‌طور طبیعی گروه سنی جوان باید در رأس هدف‌گذاری برنامه‌های مهارتی باشند. خروجی این راهبرد را باید در تربیت نیروی کار ماهر برای ورود به بازار کار با تکیه بر جمعیت جوان دانشگاهی و سربازان دانست. برنامه‌ریزی آموزش سربازان در دوره خدمت ضرورت، علاوه بر اثرگذاری کلی در رونق تولید، شرایطی را فراهم می‌کند تا این افراد با کسب مهارت‌های کاربردی، پس از دوران سربازی در مقایسه با گروه‌های بدون مهارت، فرصت بهتری برای اشتغال در اختیار داشته باشند. این مهم یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های متمایز کننده سربازان ماهر از دیگر گروه‌های جوان است.
مراکز جوار پادگان
یکی از راهکارهایی که می‌تواند بستر ارائه آموزش‌های فنی را به نیروی کار جوان در دوره خدمت ضرورت فراهم کند و در قالب تعامل سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای و نهادهای نظامی و انتظامی فعالیت اثربخش داشته باشد، تأسیس «مراکز جوار پادگان» است.
بر اساس اعلام سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای، مراکز جوار پادگان به‌عنوان بسترهای مهارت‌آموزی به نیروی جوان سرباز، نقشی تعیین کننده در تربیت نیروی کار ماهر ایفا می‌کنند. این مراکز به‌طور ویژه امکان مهارت‌آموزی تخصص‌های مختلف را به سربازان می‌دهند و خروجی قابل قبولی در تربیت نیروی کار ماهر و جوان دارند.
آخرین داده‌ها نشان می‌دهد که بیش از هفت هزار کارگاه در سطح پادگان‌ها و مراکز آموزش نظامی کشور وجود دارد که از طریق آن‌ها می‌توان، آموزش‌های مهارتی لازم را به سربازان ارائه داد. در واقع می‌توان از این امکانات به‌عنوان بستر مهارت‌آموزی به جمعیت جوان و کارجو بهره‌مند شد.
سربازان؛ فراگیران مهارت
برنامه‌ریزی در حوزه آموزش نیروی جوانی که دوره خدمت سربازی را می‌گذراند علاوه بر تربیت نیروی کار ماهر برای ورود به بازار کار، در رونق تولید نیز اثرگذار خواهد بود. این فرایند همچنین شرایطی را فراهم می‌کند تا این بخش از نیروی جوان با کسب مهارت‌های کاربردی، پس از دوران خدمت سربازی بتوانند در بازار کار رقابتی اشتغال، موفق‌تر از دیگران عمل کنند.
بر اساس آمارهای موجود، بالغ بر 20 میلیون نفر از جمعیت جوان در بیش از چهار دهه اخیر دوران خدمت سربازی را پشت سرگذاشته‌اند. برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در ارائه و توسعه آموزش مهارتی مستمر به این جمعیت عظیم در طول این سال‌ها حتماً منجر به تربیت بخش بزرگی از نیروی کار مورد نیاز حوزه کسب‌و‌کار می‌شد. با استناد به این فرصت‌های بزرگ آموزشی و این جمعیت بزرگ آموزش‌پذیر، دوره سربازی را باید فرصتی طلایی و سربازان را افراد آماده فراگیری مهارت محسوب کرد.
مهدی عظیمی، معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و رئیس سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای پیش‌تر در ارتباط با اهمیت آموزش مهارت به سربازان گفت: «در دنیای امروز باید این مهارت‌ها را برای جوانان به‌روزرسانی کنیم. دوران سربازی فرصت بسیار خوبی است برای اینکه بتوانیم در جامعه هدف سرمایه‌گذاری کنیم و آموزش‌های مهارتی را برای سربازان داشته باشیم.»
او با بیان اینکه موضوع فرهنگ‌سازی بسیار مهم است و برای این کار باید از ظرفیت‌های متفاوتی استفاده کرد، توضیح داد: «در چندسال اخیر، دغدغه ارائه آموزش‌های مهارتی به سربازان وظیفه با هدف ایجاد اشتغال، به تشکیل قرارگاه مهارت‌آموزی کارکنان وظیفه منجر شده است.»
رئیس سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای معتقد است از طریق تعامل راهبردی و پیوند عمیق سازمان و قرارگاه مرکزی مهارت‌آموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح، شرایط برای ارائه آموزش‌های مهارتی به سربازان وظیفه، دوره به دوره بهتر و مؤثرتر می‌شود.
قرارگاه مهارت‌آموزی
قرارگاه مهارت‌آموزی سربازان در ستاد کل نیروهای مسلح از سال 1396 شکل گرفت. پیگیری توسعه‌ای کمی‌و‌کیفی مهارت‌آموزی سربازان، با نهادهای مختلف در حوزه کارکردی این قرارگاه مورد توجه قرار گرفت.
بر اساس آمارهای موجود، از زمان آغاز به کار این قرارگاه تا پایان سال 1402 حدود یک میلیون و 500 هزار نفر از سربازان تحت آموزش‌های مهارتی قرار گرفتند. در این مدت سربازان از آموزش‌های مهارتی شامل پنج مهارت عمومی و یک مهارت تخصصی بهره‌مند شدند و از مجموع سربازان اشاره شده حدود ۷۰۰ هزار نفر آموزش دوره‌های مهارت تخصصی را گذراندند.
در حال حاضر آموزش‌هایی نظیر سبک زندگی، سواد رسانه‌ای، سواد مالی و حقوقی و امداد و نجات از جمله مهارت‌های عمومی این قرارگاه است. این آموزش‌ها به فراخور نیاز و صلاحدید قابلیت تغییر دارد. آموزش‌های تخصصی این حوزه نیز موارد اعلامی قرارگاه و بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ رشته و مهارت تخصصی را شامل می‌شود.
یک فرصت دوساله
دوره سربازی و بسترهای آماده ارائه دوره‌های مهارت فنی و تخصصی به سربازان، خلق مزایای پرشماری در حین خدمت را برای آنان رقم می‌زند. این مزایا در واقع مشوق‌های تأثیرگذاری برای تمایل این گروه جوان به کسب مهارت محسوب می‌شوند. استفاده از یک ماه کسر خدمت، یک ماه مرخصی تشویقی، انتخاب استان محل خدمت، انتخاب سازمان محل خدمت، تعویق اعزام تا شش ماه، اعطای درجه تشویقی بالاتر، به‌کارگیری سرباز ماهر برابر نیاز و اولویت استخدام در نیروهای مسلح و اعطای وام به سربازان ماهر در دوره‌های مختلف از مزایای انگیزشی برای گذراندن دوره‌های مهارت به‌شمار می‌رود.
در کنار این موارد، ایجاد تفاوت مثبت مهارتی و تخصصی با دیگر کارجویان، شکل‌گیری و ارتقای توانمندی درآمدزایی، فرصتِ یافتن اشتغال پایدار، کاهش فاصله اتمام دوره سربازی و اشتغال بخشی از مزایای مهارت‌آموزی برای سربازان است.
همچنین تأمین نیروی کار ماهر، ارتقای بهره‌وری نیروی کار و تولید، حل چالش تخصصی و آموزش در حین کار و بسیاری موارد مرتبط دیگر نیز نقش آموزش مهارت سربازان را برای حوزه کسب‌و‌کار کارفرمایان روشن می‌کند.
ضرورت کسب مهارت‌های فنی توسط نیروی جوان در مدارس، دانشگاه‌ها و در مدت سربازی زمانی مشخص می‌شود که پس از دانش‌آموختگی یا گذراندن دوره خدمت، این افراد باید وارد بازار کار شوند که با اتکا به مهارت‌های تخصصی، یافتن شغل پایدار برای این گروه از افراد جامعه راحت‌تر است.
نگاهی به سیاست‌های مؤثر حوزه مهارت‌آموزی در کشورهای توسعه‌یافته در دهه‌های اخیر و شکل‌گیری انقلاب مهارتی در این کشورها هم‌گام با رشد و توسعه متوازن، نشان‌دهنده تأثیرپذیری بخش‌های اشتغال، بهره‌وری تولید، توسعه، رشد تولید ناخالص ملی و گسترش آموزش و خوداتکایی جوانان از سیاست‌های مهارت‌آموزی است. به‌طور طبیعی گروه سنی جوان باید در رأس هدف‌گذاری برنامه‌های مهارتی باشند. خروجی این راهبرد را باید در تربیت نیروی کار ماهر برای ورود به بازار کار با تکیه بر جمعیت جوان دانشگاهی و سربازان دانست. برنامه‌ریزی آموزش سربازان در دوره خدمت ضرورت، علاوه بر اثرگذاری کلی در رونق تولید، شرایطی را فراهم می‌کند تا این افراد با کسب مهارت‌های کاربردی، پس از دوران سربازی در مقایسه با گروه‌های بدون مهارت، فرصت بهتری برای اشتغال در اختیار داشته باشند. این مهم یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های متمایز کننده سربازان ماهر از دیگر گروه‌های جوان است.
مراکز جوار پادگان
یکی از راهکارهایی که می‌تواند بستر ارائه آموزش‌های فنی را به نیروی کار جوان در دوره خدمت ضرورت فراهم کند و در قالب تعامل سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای و نهادهای نظامی و انتظامی فعالیت اثربخش داشته باشد، تأسیس «مراکز جوار پادگان» است.
بر اساس اعلام سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای، مراکز جوار پادگان به‌عنوان بسترهای مهارت‌آموزی به نیروی جوان سرباز، نقشی تعیین کننده در تربیت نیروی کار ماهر ایفا می‌کنند. این مراکز به‌طور ویژه امکان مهارت‌آموزی تخصص‌های مختلف را به سربازان می‌دهند و خروجی قابل قبولی در تربیت نیروی کار ماهر و جوان دارند.
آخرین داده‌ها نشان می‌دهد که بیش از هفت هزار کارگاه در سطح پادگان‌ها و مراکز آموزش نظامی کشور وجود دارد که از طریق آن‌ها می‌توان، آموزش‌های مهارتی لازم را به سربازان ارائه داد. در واقع می‌توان از این امکانات به‌عنوان بستر مهارت‌آموزی به جمعیت جوان و کارجو بهره‌مند شد.
سربازان؛ فراگیران مهارت
برنامه‌ریزی در حوزه آموزش نیروی جوانی که دوره خدمت سربازی را می‌گذراند علاوه بر تربیت نیروی کار ماهر برای ورود به بازار کار، در رونق تولید نیز اثرگذار خواهد بود. این فرایند همچنین شرایطی را فراهم می‌کند تا این بخش از نیروی جوان با کسب مهارت‌های کاربردی، پس از دوران خدمت سربازی بتوانند در بازار کار رقابتی اشتغال، موفق‌تر از دیگران عمل کنند.
بر اساس آمارهای موجود، بالغ بر 20 میلیون نفر از جمعیت جوان در بیش از چهار دهه اخیر دوران خدمت سربازی را پشت سرگذاشته‌اند. برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در ارائه و توسعه آموزش مهارتی مستمر به این جمعیت عظیم در طول این سال‌ها حتماً منجر به تربیت بخش بزرگی از نیروی کار مورد نیاز حوزه کسب‌و‌کار می‌شد. با استناد به این فرصت‌های بزرگ آموزشی و این جمعیت بزرگ آموزش‌پذیر، دوره سربازی را باید فرصتی طلایی و سربازان را افراد آماده فراگیری مهارت محسوب کرد.
مهدی عظیمی، معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و رئیس سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای پیش‌تر در ارتباط با اهمیت آموزش مهارت به سربازان گفت: «در دنیای امروز باید این مهارت‌ها را برای جوانان به‌روزرسانی کنیم. دوران سربازی فرصت بسیار خوبی است برای اینکه بتوانیم در جامعه هدف سرمایه‌گذاری کنیم و آموزش‌های مهارتی را برای سربازان داشته باشیم.»
او با بیان اینکه موضوع فرهنگ‌سازی بسیار مهم است و برای این کار باید از ظرفیت‌های متفاوتی استفاده کرد، توضیح داد: «در چندسال اخیر، دغدغه ارائه آموزش‌های مهارتی به سربازان وظیفه با هدف ایجاد اشتغال، به تشکیل قرارگاه مهارت‌آموزی کارکنان وظیفه منجر شده است.»
رئیس سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای معتقد است از طریق تعامل راهبردی و پیوند عمیق سازمان و قرارگاه مرکزی مهارت‌آموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح، شرایط برای ارائه آموزش‌های مهارتی به سربازان وظیفه، دوره به دوره بهتر و مؤثرتر می‌شود.
قرارگاه مهارت‌آموزی
قرارگاه مهارت‌آموزی سربازان در ستاد کل نیروهای مسلح از سال 1396 شکل گرفت. پیگیری توسعه‌ای کمی‌و‌کیفی مهارت‌آموزی سربازان، با نهادهای مختلف در حوزه کارکردی این قرارگاه مورد توجه قرار گرفت.
بر اساس آمارهای موجود، از زمان آغاز به کار این قرارگاه تا پایان سال 1402 حدود یک میلیون و 500 هزار نفر از سربازان تحت آموزش‌های مهارتی قرار گرفتند. در این مدت سربازان از آموزش‌های مهارتی شامل پنج مهارت عمومی و یک مهارت تخصصی بهره‌مند شدند و از مجموع سربازان اشاره شده حدود ۷۰۰ هزار نفر آموزش دوره‌های مهارت تخصصی را گذراندند.
در حال حاضر آموزش‌هایی نظیر سبک زندگی، سواد رسانه‌ای، سواد مالی و حقوقی و امداد و نجات از جمله مهارت‌های عمومی این قرارگاه است. این آموزش‌ها به فراخور نیاز و صلاحدید قابلیت تغییر دارد. آموزش‌های تخصصی این حوزه نیز موارد اعلامی قرارگاه و بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ رشته و مهارت تخصصی را شامل می‌شود.
یک فرصت دوساله
دوره سربازی و بسترهای آماده ارائه دوره‌های مهارت فنی و تخصصی به سربازان، خلق مزایای پرشماری در حین خدمت را برای آنان رقم می‌زند. این مزایا در واقع مشوق‌های تأثیرگذاری برای تمایل این گروه جوان به کسب مهارت محسوب می‌شوند. استفاده از یک ماه کسر خدمت، یک ماه مرخصی تشویقی، انتخاب استان محل خدمت، انتخاب سازمان محل خدمت، تعویق اعزام تا شش ماه، اعطای درجه تشویقی بالاتر، به‌کارگیری سرباز ماهر برابر نیاز و اولویت استخدام در نیروهای مسلح و اعطای وام به سربازان ماهر در دوره‌های مختلف از مزایای انگیزشی برای گذراندن دوره‌های مهارت به‌شمار می‌رود.
در کنار این موارد، ایجاد تفاوت مثبت مهارتی و تخصصی با دیگر کارجویان، شکل‌گیری و ارتقای توانمندی درآمدزایی، فرصتِ یافتن اشتغال پایدار، کاهش فاصله اتمام دوره سربازی و اشتغال بخشی از مزایای مهارت‌آموزی برای سربازان است.
همچنین تأمین نیروی کار ماهر، ارتقای بهره‌وری نیروی کار و تولید، حل چالش تخصصی و آموزش در حین کار و بسیاری موارد مرتبط دیگر نیز نقش آموزش مهارت سربازان را برای حوزه کسب‌و‌کار کارفرمایان روشن می‌کند.