چالش‌های امسال صنعت خودرو
آیا بازار خودرو به ساحل آرامش خواهد رسید؟
یک کارشناس حوزه خودرو معتقد است که امسال چالش‌های بسیاری پیشِ روی صنعت خودرو وجود دارد. به‌طوری که این مسائل روی بازار هم تأثیر خواهد گذاشت. در این میان صنعت‌گران از خودروسازان تا مونتاژکاران، وضعیت مبهمی دارند و اگر تدبیری اندیشیده نشود، این صنعت مانند دیگر صنایع گرفتار خواهد شد.
امیرحسین کاکایی، کارشناس صنعت خودرو در گفت‌وگو با «آتیه نو» به تشریح وضعیت این روزهای بازار خودرو و چالش‌های آن پرداخت که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
وضعیت صنعت و بازار خودرو را از نظر چالش‌های متعدد پیشِ رو چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که بازار خودرو از حدود یک‌سال گذشته تاکنون راکد است. در اردیبهشت‌ماه امسال که نرخ ارز و قیمت دلار در بازار روند صعودی به خود گرفت، بازار به‌اصطلاح کمی تکان خورد و با افزایش قیمت مواجه شد اما دوباره کاهش قیمت دلار و درنهایت رکود مجدد در بازار پیش آمد. از سوی دیگر در ماه‌های گذشته شاهد اقدامات دولت در راستای کاهش و تثبیت نرخ ارز بودیم اما طی روزهای گذشته دوباره روند صعودی در این بازار به چشم می‌خورد.
طبیعی است در چنین شرایطی همه در بازار خودرو صبر پیشه کنند تا ببینند چه شرایطی بر این بازار حاکم خواهد شد. سؤالی که در این زمینه به وجود می‌آید این است که چرا بازار خودرو در ایران با همه کشورهای جهان فرق دارد. اکنون خودرو یک کالای سرمایه‌ای است نه مصرفی، به همین دلیل رفتار و برخورد مردم و فعالان بازار نیز در شرایط مختلف، متفاوت با دیگر کشورهاست. به‌گونه‌ای که اگر در دنیا قیمت خودرو کاهش پیدا می‌کند، تقاضا و فروش خودرو افزایش می‌یابد اما در ایران برعکس است و در این شرایط مردم خرید نمی‌کنند؛ چراکه سودی ندارد و عمده معاملات با هدف سودآوری و سرمایه‌گذاری انجام می‌شود.
باید توجه داشت که مثل هر بازار دیگری این عرصه نیز رقابتی است. با این حال دولت اجازه نمی‌دهد که این رقابت به‌درستی و به‌صورت کامل شکل بگیرد. به این معنی که عرضه بسیار بیشتر از تقاضاست، به‌ویژه در خودروهای مونتاژی تنوع محصول زیادی وجود دارد و عرضه هم کم نیست. آنچه کم است بخش رانتی بازار خودرو است اگر کسی بخواهد از رانت قیمت دولتی استفاده کند و ناگهان چند صد میلیون تومان تا حدود یک میلیارد تومان سود به جیب بزند، باید در صف بایستد. جالب اینکه می‌گویند عرضه کم است اما اگر در بازار آزاد به دنبال خودرو باشید، نه‌تنها کمبود و تنشی وجود ندارد بلکه به‌صورت اقساطی نیز خودرو به مشتریان تحویل داده می‌شود.
در حال حاضر همه منتظر شرایط آتی حاکم بر بازار هستند. اگر دلار روند افزایشی داشته باشد، مسلماً رونق در بازار خودرو نیز ایجاد خواهد شد اما اگر دلار در همین حدود باقی بماند، بازار راکد خواهد ماند.
آیا واردات خودرو و توقف آن بر قیمت تأثیر می‌گذارد؟
برخی تصور می‌کنند واردات خودرو یا توقف آن بر بازار خودرو اثر می‌گذارد اما این‌گونه نیست. واردات خودرو، تنوع محصول را به‌ویژه در قسمت خودروهای مونتاژی و خودروهای با کیفیت بالاتر از خودروهای مونتاژی که قیمتی فراتر از یک و دو میلیاردتومان دارند، بیشتر خواهد کرد. با وجود این، به‌طور عمده در زمینه خودروهای داخلی و بازاری، که 90 درصد مردم و خودروهای پایین‌تر از یک میلیارد تومان را شامل می‌شود، واردات باعث پایین‌آمدن قیمت خودروساز نخواهد شد و کاهش فاصله قیمت کارخانه و بازار آزاد را در پی دارد.
قیمت خودروهای پرمصرفی مانند پژو 206 و 207 در ایران مانند سکه بوده و براساس مجموعه عوامل مؤثر بر بازار تعیین می‌شود. حتی در این بازار راکد نیز طبق وضعیت کنونی حاکم بر صنعت و بازار، می‌توان پیش‌بینی کرد که در نیمه دوم امسال صنعت خودرو به‌خصوص در بخش مونتاژی به شدت با چالش مواجه شود؛ چراکه صنعت به خریدار نیاز دارد و از سوی دیگر مردم پولی برای خرید این‌دست خودروها ندارند. وقتی رانت در بازار حذف شود، کسی دیگر خرید و فروش نخواهد کرد. از این منظر فعلاً در بازار خودرو چالش خاصی وجود ندارد اما صنعت چالش‌های بسیاری را تجربه خواهد کرد.
در صنعت خودرو مسائل بسیاری مانند زیان انباشته خودروسازان، قیمت‌گذاری دستوری و غیره وجود دارد. به نظر شما شرایط صنعت خودرو از این حیث چگونه است؟ از سوی دیگر شاهد افزایش بدون مجوز قیمت از سوی برخی خودروسازان هستیم. برای مواجهه با این مشکلات و حل آن‌ها چه کاری باید انجام داد؟
چالش اصلی این است که موضوع خودرو به یک موضوع سیاسی – امنیتی تبدیل شده است و آمادگی لازم برای اجرای اصل 44 قانون اساسی در این حوزه وجود ندارد. اصل 44 می‌گوید که دولت باید با حکمرانی مناسب تصدی‌گری را به دست متخصصان بسپارد. این در حالی است که دولت به نوعی نقش تصدی‌گری دارد. بنابراین سیستم قفل شده و با چالش‌های متعدد در صنایعی مانند خودرو، ازجمله قیمت‌گذاری دستوری مواجه هستیم. البته معضلات دیگری مانند افزایش و نوسانات نرخ ارز، کمبود و ناترازی انرژی (برق و گاز)، مشکل لجستیک و غیره نیز وجود دارد. در این میان دخالت‌هایی که در صنعت و بازار خودرو می‌شود بازار را به‌هم می‌ریزد؛ چراکه مصارف را جابه‌جا می‌کند.
به‌عنوان مثال با رانت موجود در بازار خودرو، تخمین مناسب درباره میزان نیاز در این بازار ممکن نیست. به‌عبارت دیگر شرایط حاکم به‌گونه‌ای است که نمی‌توان متوجه شد تقاضای بازار خودرو تا چه‌اندازه تقاضای مرتبط با بازار رانتی و دولتی است و چه سهمی، نیاز واقعی مردم به خودرو محسوب می‌شود.
معتقدم اگر دولت و متولیان این صنعت، خوردو را به حال خود رها کنند مشکلی به وجود نمی‌آید؛ چراکه در حال حاضر بیش از نیاز داخلی خودرو تولید می‌کنیم. البته نمی‌توان این ادعا را ثابت کرد به این دلیل که قیمت‌ها انحراف زیادی دارد و واقعی نیست. به عبارت دیگر برخی قیمت‌ها رانتی و دولتی است که به خودروسازان زیان می‌رساند و از سوی دیگر رانت‌خواران، دلالان و البته مردم عادی را منتفع می‌کند. چه کسی است که از سود چندصد میلیون‌تومانی یک‌شبه در بازار خودرو استقبال نکند؟ بنابراین اشکال از مردم و صنعت نیست بلکه اشکال از نوع حکمرانی دولتی‌ها و مجلسی‌ها در صنعت خودرو است. با توجه به شرایط موجود می‌توان ارزیابی کرد که صنعت خودرو در حال حرکت به سمت‌وسوی خطرناکی است.
چه چالش خطرناکی را در مقابل صنعت خودرو می‌بینید؟
زیان انباشته خودروسازانی مانند ایران خودرو و سایپا به جاهای خطرناکی رسیده و تقریباً جایی برای قرض‌گرفتن از جایی مانند بانک و بورس را ندارند. این شرکت‌ها از نظر قانون ورشکستگی مسئله دارند و بانک‌ها دیگر نمی‌توانند به این خودروسازان وام بدهند؛ چراکه زیان‌دهی‌شان در حال افزایش است و بورس به آن‌ها اخطار داده است. به‌طور کلی هرجایی را در این صنعت نگاه می‌کنید، قفل شده است.
البته می‌توانند از راهکارهایی مانند افزایش سرمایه برای پنهان‌کردن این زیان انباشته استفاده کنند.
خیر، مشکل همین‌جاست که این معضل تنها با افزایش سرمایه حل نخواهد شد. در حال حاضر قیمت‌گذاری دستوری به‌روزرسانی شده و اخیراً ایران‌خودرو قیمت‌های جدیدی برای محصولات خود اعلام کرده است. دقیقاً پس از این اقدام ببینید چندنفر از مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس اظهارنظر کرده و این اقدام را خلاف قانون اعلام کرده‌اند. این بدان معنی است که بی‌برنامگی و ناهماهنگی، به صاحبان این صنعت اجازه نمی‌دهد که برای خودشان برنامه‌ریزی کنند و در این شرایط مردم نیز سردرگم می‌شوند.
مونتاژکاران هم با چالش مواجه هستند و نیاز به سرمایه‌گذاری دارند. در شرایطی که قرار است واردات خودرو آزاد شود، این دسته از صاحبان صنعت روی چه گزاره‌ای باید حساب کنند؟ این در حالی است که اعلام می‌شود ارزی به این بازار تزریق نخواهد شد حتی اگر ارز تخصیص پیدا کند، نرخ آن مشخص نیست. بنابراین چنین مسائلی چالش‌زا خواهد بود. صنعت خودرو، یک صنعت بسیار بزرگ در کشور است. بنابراین امسال خودروسازان مونتاژکار هم با چالش‌های بسیاری دست‌وپنجه نرم خواهند کرد. علت هم این است که تولیدشان بالا رفته اما بازار، بازار مصنوعی است و مشکلات آن ناگهان بروز پیدا می‌کند.
امیرحسین کاکایی، کارشناس صنعت خودرو در گفت‌وگو با «آتیه نو» به تشریح وضعیت این روزهای بازار خودرو و چالش‌های آن پرداخت که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
وضعیت صنعت و بازار خودرو را از نظر چالش‌های متعدد پیشِ رو چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که بازار خودرو از حدود یک‌سال گذشته تاکنون راکد است. در اردیبهشت‌ماه امسال که نرخ ارز و قیمت دلار در بازار روند صعودی به خود گرفت، بازار به‌اصطلاح کمی تکان خورد و با افزایش قیمت مواجه شد اما دوباره کاهش قیمت دلار و درنهایت رکود مجدد در بازار پیش آمد. از سوی دیگر در ماه‌های گذشته شاهد اقدامات دولت در راستای کاهش و تثبیت نرخ ارز بودیم اما طی روزهای گذشته دوباره روند صعودی در این بازار به چشم می‌خورد.
طبیعی است در چنین شرایطی همه در بازار خودرو صبر پیشه کنند تا ببینند چه شرایطی بر این بازار حاکم خواهد شد. سؤالی که در این زمینه به وجود می‌آید این است که چرا بازار خودرو در ایران با همه کشورهای جهان فرق دارد. اکنون خودرو یک کالای سرمایه‌ای است نه مصرفی، به همین دلیل رفتار و برخورد مردم و فعالان بازار نیز در شرایط مختلف، متفاوت با دیگر کشورهاست. به‌گونه‌ای که اگر در دنیا قیمت خودرو کاهش پیدا می‌کند، تقاضا و فروش خودرو افزایش می‌یابد اما در ایران برعکس است و در این شرایط مردم خرید نمی‌کنند؛ چراکه سودی ندارد و عمده معاملات با هدف سودآوری و سرمایه‌گذاری انجام می‌شود.
باید توجه داشت که مثل هر بازار دیگری این عرصه نیز رقابتی است. با این حال دولت اجازه نمی‌دهد که این رقابت به‌درستی و به‌صورت کامل شکل بگیرد. به این معنی که عرضه بسیار بیشتر از تقاضاست، به‌ویژه در خودروهای مونتاژی تنوع محصول زیادی وجود دارد و عرضه هم کم نیست. آنچه کم است بخش رانتی بازار خودرو است اگر کسی بخواهد از رانت قیمت دولتی استفاده کند و ناگهان چند صد میلیون تومان تا حدود یک میلیارد تومان سود به جیب بزند، باید در صف بایستد. جالب اینکه می‌گویند عرضه کم است اما اگر در بازار آزاد به دنبال خودرو باشید، نه‌تنها کمبود و تنشی وجود ندارد بلکه به‌صورت اقساطی نیز خودرو به مشتریان تحویل داده می‌شود.
در حال حاضر همه منتظر شرایط آتی حاکم بر بازار هستند. اگر دلار روند افزایشی داشته باشد، مسلماً رونق در بازار خودرو نیز ایجاد خواهد شد اما اگر دلار در همین حدود باقی بماند، بازار راکد خواهد ماند.
آیا واردات خودرو و توقف آن بر قیمت تأثیر می‌گذارد؟
برخی تصور می‌کنند واردات خودرو یا توقف آن بر بازار خودرو اثر می‌گذارد اما این‌گونه نیست. واردات خودرو، تنوع محصول را به‌ویژه در قسمت خودروهای مونتاژی و خودروهای با کیفیت بالاتر از خودروهای مونتاژی که قیمتی فراتر از یک و دو میلیاردتومان دارند، بیشتر خواهد کرد. با وجود این، به‌طور عمده در زمینه خودروهای داخلی و بازاری، که 90 درصد مردم و خودروهای پایین‌تر از یک میلیارد تومان را شامل می‌شود، واردات باعث پایین‌آمدن قیمت خودروساز نخواهد شد و کاهش فاصله قیمت کارخانه و بازار آزاد را در پی دارد.
قیمت خودروهای پرمصرفی مانند پژو 206 و 207 در ایران مانند سکه بوده و براساس مجموعه عوامل مؤثر بر بازار تعیین می‌شود. حتی در این بازار راکد نیز طبق وضعیت کنونی حاکم بر صنعت و بازار، می‌توان پیش‌بینی کرد که در نیمه دوم امسال صنعت خودرو به‌خصوص در بخش مونتاژی به شدت با چالش مواجه شود؛ چراکه صنعت به خریدار نیاز دارد و از سوی دیگر مردم پولی برای خرید این‌دست خودروها ندارند. وقتی رانت در بازار حذف شود، کسی دیگر خرید و فروش نخواهد کرد. از این منظر فعلاً در بازار خودرو چالش خاصی وجود ندارد اما صنعت چالش‌های بسیاری را تجربه خواهد کرد.
در صنعت خودرو مسائل بسیاری مانند زیان انباشته خودروسازان، قیمت‌گذاری دستوری و غیره وجود دارد. به نظر شما شرایط صنعت خودرو از این حیث چگونه است؟ از سوی دیگر شاهد افزایش بدون مجوز قیمت از سوی برخی خودروسازان هستیم. برای مواجهه با این مشکلات و حل آن‌ها چه کاری باید انجام داد؟
چالش اصلی این است که موضوع خودرو به یک موضوع سیاسی – امنیتی تبدیل شده است و آمادگی لازم برای اجرای اصل 44 قانون اساسی در این حوزه وجود ندارد. اصل 44 می‌گوید که دولت باید با حکمرانی مناسب تصدی‌گری را به دست متخصصان بسپارد. این در حالی است که دولت به نوعی نقش تصدی‌گری دارد. بنابراین سیستم قفل شده و با چالش‌های متعدد در صنایعی مانند خودرو، ازجمله قیمت‌گذاری دستوری مواجه هستیم. البته معضلات دیگری مانند افزایش و نوسانات نرخ ارز، کمبود و ناترازی انرژی (برق و گاز)، مشکل لجستیک و غیره نیز وجود دارد. در این میان دخالت‌هایی که در صنعت و بازار خودرو می‌شود بازار را به‌هم می‌ریزد؛ چراکه مصارف را جابه‌جا می‌کند.
به‌عنوان مثال با رانت موجود در بازار خودرو، تخمین مناسب درباره میزان نیاز در این بازار ممکن نیست. به‌عبارت دیگر شرایط حاکم به‌گونه‌ای است که نمی‌توان متوجه شد تقاضای بازار خودرو تا چه‌اندازه تقاضای مرتبط با بازار رانتی و دولتی است و چه سهمی، نیاز واقعی مردم به خودرو محسوب می‌شود.
معتقدم اگر دولت و متولیان این صنعت، خوردو را به حال خود رها کنند مشکلی به وجود نمی‌آید؛ چراکه در حال حاضر بیش از نیاز داخلی خودرو تولید می‌کنیم. البته نمی‌توان این ادعا را ثابت کرد به این دلیل که قیمت‌ها انحراف زیادی دارد و واقعی نیست. به عبارت دیگر برخی قیمت‌ها رانتی و دولتی است که به خودروسازان زیان می‌رساند و از سوی دیگر رانت‌خواران، دلالان و البته مردم عادی را منتفع می‌کند. چه کسی است که از سود چندصد میلیون‌تومانی یک‌شبه در بازار خودرو استقبال نکند؟ بنابراین اشکال از مردم و صنعت نیست بلکه اشکال از نوع حکمرانی دولتی‌ها و مجلسی‌ها در صنعت خودرو است. با توجه به شرایط موجود می‌توان ارزیابی کرد که صنعت خودرو در حال حرکت به سمت‌وسوی خطرناکی است.
چه چالش خطرناکی را در مقابل صنعت خودرو می‌بینید؟
زیان انباشته خودروسازانی مانند ایران خودرو و سایپا به جاهای خطرناکی رسیده و تقریباً جایی برای قرض‌گرفتن از جایی مانند بانک و بورس را ندارند. این شرکت‌ها از نظر قانون ورشکستگی مسئله دارند و بانک‌ها دیگر نمی‌توانند به این خودروسازان وام بدهند؛ چراکه زیان‌دهی‌شان در حال افزایش است و بورس به آن‌ها اخطار داده است. به‌طور کلی هرجایی را در این صنعت نگاه می‌کنید، قفل شده است.
البته می‌توانند از راهکارهایی مانند افزایش سرمایه برای پنهان‌کردن این زیان انباشته استفاده کنند.
خیر، مشکل همین‌جاست که این معضل تنها با افزایش سرمایه حل نخواهد شد. در حال حاضر قیمت‌گذاری دستوری به‌روزرسانی شده و اخیراً ایران‌خودرو قیمت‌های جدیدی برای محصولات خود اعلام کرده است. دقیقاً پس از این اقدام ببینید چندنفر از مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس اظهارنظر کرده و این اقدام را خلاف قانون اعلام کرده‌اند. این بدان معنی است که بی‌برنامگی و ناهماهنگی، به صاحبان این صنعت اجازه نمی‌دهد که برای خودشان برنامه‌ریزی کنند و در این شرایط مردم نیز سردرگم می‌شوند.
مونتاژکاران هم با چالش مواجه هستند و نیاز به سرمایه‌گذاری دارند. در شرایطی که قرار است واردات خودرو آزاد شود، این دسته از صاحبان صنعت روی چه گزاره‌ای باید حساب کنند؟ این در حالی است که اعلام می‌شود ارزی به این بازار تزریق نخواهد شد حتی اگر ارز تخصیص پیدا کند، نرخ آن مشخص نیست. بنابراین چنین مسائلی چالش‌زا خواهد بود. صنعت خودرو، یک صنعت بسیار بزرگ در کشور است. بنابراین امسال خودروسازان مونتاژکار هم با چالش‌های بسیاری دست‌وپنجه نرم خواهند کرد. علت هم این است که تولیدشان بالا رفته اما بازار، بازار مصنوعی است و مشکلات آن ناگهان بروز پیدا می‌کند.