آبله‌مرغان بیماری عفونی خفیف اما واگیردار
بیتا مهدوی روزنامه نگار
آبله‌مرغان از بیماری‌های ویروسی، شایع و شدیداً واگیردار در دوران کودکی است. ابتلای بزرگسالان به این بیماری ویروسی از شدت و وخامت بیشتری نسبت به کودکان برخوردار است. از زمان ابتلا به بیماری تا ظاهرشدن علائم حداکثر ۲۱ روز طول می‌کشد و پس از ۱۰ روز بهبودی حاصل میشود. فرد بیمار به‌راحتی می‌تواند از طریق سرفه، عطسه و همچنین زخمهای بثورات پوستی خود سایر افراد را مبتلا کند. آبله‌مرغان با ضایعات تاولی‌شکل سطح پوست و مخاط‌ها مشخص میشود. این ضایعات تاولی در ابتدا روی تنه و صورت دیده میشود و سپس به تمامی سطح بدن ازجمله سر، داخل دهان، بینی و گوش‌ها گسترش می‌یابد. با افزایش سن، علائم و نشانه‌ها شدت می‌یابند. مهم‌ترین راه برای پیشگیری از این بیماری عدم‌تماس، دست‌دادن و رو‌بوسی با بیماران است.
دکتر علیرضا ناطقی، متخصص کودکان، در مورد بیماری آبله‌مرغان و علائم آن به «آتیه نو» می‌گوید: «این بیماری یک عارضه قدیمی و بسیار مسری است که به‌وسیله ویروسی به‌نام واریسلا زوستر بروز پیدا می‌کند و ناشی از ویروس‌های تبخالی است. این بیماری با ورود ویروس به بدن فرد شروع میشود و معمولاً در اواخر زمستان و اوایل بهار شیوع بیشتری دارد. بیماری ابتدا با علائم ساده‌ای مانند سرماخوردگی خود را نشان می‌دهد و چندی بعد بیمار تب می‌کند و به‌محض بروز تب، به فاصله‌ای کوتاه ضایعات پوستی و خارش‌ها به‌شکل دانه‌های آب‌دار ریز و پراکنده پدیدار می‌شوند. دانه‌ها معمولاً در سروصورت و تمام قسمت‌های بدن تظاهر می‌یابند. معمولاً تب بعد از دو روز فروکش می‌کند اما شاهد بروز افزایش ضایعات پوستی در بدن بیمار خواهیم بود. بعد از هفت روز ضایعات خشک می‌شوند. به همین علت رعایت بهداشت و سلامت پوست در این دوران بسیار مهم است. والدین باید هنگام رؤیت زخمهای عمیق و عفونی در بدن کودک، بلافاصله به پزشک مراجعه کنند.»
ضایعات پوستی
او در مورد ضایعات پوستی آبله‌مرغان می‌افزاید: «ابتدا این ضایعات پوستی در تنه فرد ظاهر میشود و به‌تدریج طی روز‌های بعد، به‌سمت صورت و حتی دست‌ها و سایر نقاط بدن پیشرفت می‌کند. ضایعات با ضعف، بی‌حالی، تب و خارش همراه هستند و گاهی اوقات در دهان، چشم و گوش هم پدیدار می‌شوند. زمانی که ضایعات خشک می‌شوند ویروس قابلیت سرایت به افراد دیگر را تا حد زیادی از دست داده است. برای کاهش خارش ضایعات پوستی در فاز حاد بیماری، می‌توان از داروهای آنتی‌هیستامین خوراکی به‌صورت قرص یا شربت استفاده کرد و روی ضایعات را کرم موضعی کالامین مالید. اما برای جلوگیری از خشکی پوست و تشدید خارش بهتر است بیماران در صورت امکان در وان آب استحمام کنند. خاراندن، کندن و دستکاری ضایعات پوستی باعث تشدید التهاب پوست و به‌جا گذاشتن جوشگاه میشود. البته بیماران می‌توانند در ادامه روند درمان و بعد از بهبود فاز حاد با توجه به تجویز پزشک متخصص، از کرم یا لیزر جهت جلوگیری از ایجاد جوشگاه اقدام کنند.
راه‌های انتقال
این متخصص در مورد راه‌های انتقال آبله‌مرغان یادآوری می‌کند: «معمولاً قبل از ضایعات پوستی چون هنوز بیماری تشخیص داده نشده است، از طریق تنفس سرایت می‌کند و نمی‌توان از بروز آن جلوگیری کرد. در مرحله دوم علائم سرماخوردگی به‌وجود می‌آید. در این حالت، پوست هنوز دچار ضایعه نشده و بیشترین امکان انتقال را دارد. زمانی که بثورات روی پوست نمایان میشود عمدتاً سرایت قبل از آن اتفاق افتاده است اما تماس تنفسی و پوستی با فرد مبتلا منجر به انتقال بیماری میشود. این در حالی است که بیمار نباید با خانم باردار، کودک زیر دو سال و بیمارانی که دارای ضعف ایمنی هستند در تماس باشد؛ چراکه ابتلا به بیماری آبله‌مرغان برای این افراد خطرناک است.»
عوارض جانبی
دکتر ناطقی در مورد عوارض جانبی آبله‌مرغان توضیح می‌دهد: «خود ویروس عامل ایجاد‌کننده آبله‌مرغان توانایی ایجاد مشکل در کبد، ریه و دیگر دستگاه‌های بدن را دارد. آلودگی به این ویروس در افراد مستعد با سن بالا، احتمال درگیری دستگاه‌های مختلف بدن را افزایش می‌دهد. بزرگسالانی که آبله‌مرغان می‌گیرند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به عوارض مختلف، به‌خصوص پنومونی (عفونتی که باعث التهاب ریه میشود) هستند. پنومونی ناشی از آبله‌مرغان می‌تواند بسیار جدی باشد. پنومونی، به‌دلیل نحوه رفتار ویروس به‌راحتی قابل درمان نیست. برای درمان این بیماری می‌توان تا اندازه معینی از داروهای ضدویروسی استفاده کرد اما این داروها معمولاً خیلی مؤثر نیستند. اکثر افراد مبتلا به واریسلا بدون عارضه بهبود می‌یابند با این حال، در موارد نادر احتمال مرگ ناشی از این بیماری وجود دارد. بیشتر مرگ‌و‌میرها در بین افراد بزرگسال رخ می‌دهد.»
خانم‌های باردار در صورت ابتلا به این بیماری می‌توانند عوارض آن را به فرزندشان منتقل کنند. این در حالی است که ابتلا به آبله‌مرغان در اوایل بارداری باعث وزن کم نوزاد یا نقص‌هایی مانند ناهنجاری‌های اندام‌های حرکتی مثل دست‌ها و پاها میشود. اگر مادر باردار در یک هفته یا چندروز مانده به تولد نوزاد، به آبله‌مرغان مبتلا شود، خطر انتقال عفونت و همچنین مرگ برای نوزاد او وجود دارد. استفاده از واکسن آبله‌مرغان در طول دوره حاملگی معمولاً منع مصرف دارد اما توصیه میشود، مادران بارداری که در طول عمر خود به آبله‌مرغان مبتلا نشده‌اند، و علاوه بر آن واکسن این بیماری را هم دریافت نکرده‌اند، برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری، حتماً جهت مشاوره به پزشک متخصص مراجعه کنند.
واکسن آبله‌مرغان
او با بیان این مطلب که بهترین روش پیشگیری از آبله‌مرغان دریافت واکسن است، می‌افزاید: «همه مردم ازجمله کودکان، نوجوانان و بزرگسالان، اگر تاکنون به آبله‌مرغان مبتلا نشده‌اند یا واکسن نزده‌اند، باید برای دریافت دو دوز واکسن آبله‌مرغان اقدام کنند. بیشتر افرادی که این واکسن را می‌زنند، آبله‌مرغان نمی‌گیرند. اگر فرد واکسینه‌شده آبله‌مرغان بگیرد، علائم آن معمولاً خفیف‌تر است و بیماری او بدون بثورات پوستی یا با تعداد کمی از آن‌ها همراه خواهد بود (ممکن است فقط چند لکه قرمز کوچک باشد). همچنین بیماری در این افراد با تب پایین یا بدون تب دیده میشود. واکسن آبله‌مرغان تقریباً از بروز تمام موارد شدید این بیماری پیشگیری می‌کند. در کشور ما واکسیناسیون علیه این ویروس، به‌صورت عمومی انجام نشده است. برخی کشورها واکسیناسیون را از سال‌های گذشته شروع کرده‌اند اما در ایران هنوز تصمیمی برای واکسیناسیون همگانی علیه آبله‌مرغان گرفته نشده است. کسانی که در زمان دریافت واکسن، بیمار هستند واکنش آلرژیک به ژلاتین، آنتی‌بیوتیک نئومایسین، یا دوز قبلی واکسن آبله‌مرغان داشته‌اند.»
دکتر علیرضا ناطقی، متخصص کودکان، در مورد بیماری آبله‌مرغان و علائم آن به «آتیه نو» می‌گوید: «این بیماری یک عارضه قدیمی و بسیار مسری است که به‌وسیله ویروسی به‌نام واریسلا زوستر بروز پیدا می‌کند و ناشی از ویروس‌های تبخالی است. این بیماری با ورود ویروس به بدن فرد شروع میشود و معمولاً در اواخر زمستان و اوایل بهار شیوع بیشتری دارد. بیماری ابتدا با علائم ساده‌ای مانند سرماخوردگی خود را نشان می‌دهد و چندی بعد بیمار تب می‌کند و به‌محض بروز تب، به فاصله‌ای کوتاه ضایعات پوستی و خارش‌ها به‌شکل دانه‌های آب‌دار ریز و پراکنده پدیدار می‌شوند. دانه‌ها معمولاً در سروصورت و تمام قسمت‌های بدن تظاهر می‌یابند. معمولاً تب بعد از دو روز فروکش می‌کند اما شاهد بروز افزایش ضایعات پوستی در بدن بیمار خواهیم بود. بعد از هفت روز ضایعات خشک می‌شوند. به همین علت رعایت بهداشت و سلامت پوست در این دوران بسیار مهم است. والدین باید هنگام رؤیت زخمهای عمیق و عفونی در بدن کودک، بلافاصله به پزشک مراجعه کنند.»
ضایعات پوستی
او در مورد ضایعات پوستی آبله‌مرغان می‌افزاید: «ابتدا این ضایعات پوستی در تنه فرد ظاهر میشود و به‌تدریج طی روز‌های بعد، به‌سمت صورت و حتی دست‌ها و سایر نقاط بدن پیشرفت می‌کند. ضایعات با ضعف، بی‌حالی، تب و خارش همراه هستند و گاهی اوقات در دهان، چشم و گوش هم پدیدار می‌شوند. زمانی که ضایعات خشک می‌شوند ویروس قابلیت سرایت به افراد دیگر را تا حد زیادی از دست داده است. برای کاهش خارش ضایعات پوستی در فاز حاد بیماری، می‌توان از داروهای آنتی‌هیستامین خوراکی به‌صورت قرص یا شربت استفاده کرد و روی ضایعات را کرم موضعی کالامین مالید. اما برای جلوگیری از خشکی پوست و تشدید خارش بهتر است بیماران در صورت امکان در وان آب استحمام کنند. خاراندن، کندن و دستکاری ضایعات پوستی باعث تشدید التهاب پوست و به‌جا گذاشتن جوشگاه میشود. البته بیماران می‌توانند در ادامه روند درمان و بعد از بهبود فاز حاد با توجه به تجویز پزشک متخصص، از کرم یا لیزر جهت جلوگیری از ایجاد جوشگاه اقدام کنند.
راه‌های انتقال
این متخصص در مورد راه‌های انتقال آبله‌مرغان یادآوری می‌کند: «معمولاً قبل از ضایعات پوستی چون هنوز بیماری تشخیص داده نشده است، از طریق تنفس سرایت می‌کند و نمی‌توان از بروز آن جلوگیری کرد. در مرحله دوم علائم سرماخوردگی به‌وجود می‌آید. در این حالت، پوست هنوز دچار ضایعه نشده و بیشترین امکان انتقال را دارد. زمانی که بثورات روی پوست نمایان میشود عمدتاً سرایت قبل از آن اتفاق افتاده است اما تماس تنفسی و پوستی با فرد مبتلا منجر به انتقال بیماری میشود. این در حالی است که بیمار نباید با خانم باردار، کودک زیر دو سال و بیمارانی که دارای ضعف ایمنی هستند در تماس باشد؛ چراکه ابتلا به بیماری آبله‌مرغان برای این افراد خطرناک است.»
عوارض جانبی
دکتر ناطقی در مورد عوارض جانبی آبله‌مرغان توضیح می‌دهد: «خود ویروس عامل ایجاد‌کننده آبله‌مرغان توانایی ایجاد مشکل در کبد، ریه و دیگر دستگاه‌های بدن را دارد. آلودگی به این ویروس در افراد مستعد با سن بالا، احتمال درگیری دستگاه‌های مختلف بدن را افزایش می‌دهد. بزرگسالانی که آبله‌مرغان می‌گیرند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به عوارض مختلف، به‌خصوص پنومونی (عفونتی که باعث التهاب ریه میشود) هستند. پنومونی ناشی از آبله‌مرغان می‌تواند بسیار جدی باشد. پنومونی، به‌دلیل نحوه رفتار ویروس به‌راحتی قابل درمان نیست. برای درمان این بیماری می‌توان تا اندازه معینی از داروهای ضدویروسی استفاده کرد اما این داروها معمولاً خیلی مؤثر نیستند. اکثر افراد مبتلا به واریسلا بدون عارضه بهبود می‌یابند با این حال، در موارد نادر احتمال مرگ ناشی از این بیماری وجود دارد. بیشتر مرگ‌و‌میرها در بین افراد بزرگسال رخ می‌دهد.»
خانم‌های باردار در صورت ابتلا به این بیماری می‌توانند عوارض آن را به فرزندشان منتقل کنند. این در حالی است که ابتلا به آبله‌مرغان در اوایل بارداری باعث وزن کم نوزاد یا نقص‌هایی مانند ناهنجاری‌های اندام‌های حرکتی مثل دست‌ها و پاها میشود. اگر مادر باردار در یک هفته یا چندروز مانده به تولد نوزاد، به آبله‌مرغان مبتلا شود، خطر انتقال عفونت و همچنین مرگ برای نوزاد او وجود دارد. استفاده از واکسن آبله‌مرغان در طول دوره حاملگی معمولاً منع مصرف دارد اما توصیه میشود، مادران بارداری که در طول عمر خود به آبله‌مرغان مبتلا نشده‌اند، و علاوه بر آن واکسن این بیماری را هم دریافت نکرده‌اند، برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری، حتماً جهت مشاوره به پزشک متخصص مراجعه کنند.
واکسن آبله‌مرغان
او با بیان این مطلب که بهترین روش پیشگیری از آبله‌مرغان دریافت واکسن است، می‌افزاید: «همه مردم ازجمله کودکان، نوجوانان و بزرگسالان، اگر تاکنون به آبله‌مرغان مبتلا نشده‌اند یا واکسن نزده‌اند، باید برای دریافت دو دوز واکسن آبله‌مرغان اقدام کنند. بیشتر افرادی که این واکسن را می‌زنند، آبله‌مرغان نمی‌گیرند. اگر فرد واکسینه‌شده آبله‌مرغان بگیرد، علائم آن معمولاً خفیف‌تر است و بیماری او بدون بثورات پوستی یا با تعداد کمی از آن‌ها همراه خواهد بود (ممکن است فقط چند لکه قرمز کوچک باشد). همچنین بیماری در این افراد با تب پایین یا بدون تب دیده میشود. واکسن آبله‌مرغان تقریباً از بروز تمام موارد شدید این بیماری پیشگیری می‌کند. در کشور ما واکسیناسیون علیه این ویروس، به‌صورت عمومی انجام نشده است. برخی کشورها واکسیناسیون را از سال‌های گذشته شروع کرده‌اند اما در ایران هنوز تصمیمی برای واکسیناسیون همگانی علیه آبله‌مرغان گرفته نشده است. کسانی که در زمان دریافت واکسن، بیمار هستند واکنش آلرژیک به ژلاتین، آنتی‌بیوتیک نئومایسین، یا دوز قبلی واکسن آبله‌مرغان داشته‌اند.»