هفدهم مرداد، روز خبرنگار
آگاهی‌بخشی به جامعه کار آسانی نیست
سمیرا مرادی روزنامه نگار
هفدهم مردادماه در تقویم ایرانی به‌نام روز خبرنگار مزین شده است. تکریم این قشر که همواره برای رساندن اخبار تازه، دقیق و صحیح گوی سبقت را از یکدیگر می‌ربایند، از اهداف این روز محسوب می‌شود. وجه تسمیه روز خبرنگار به اتفاقی مهیب و دردناک برمی‌گردد؛ شهادت محمود صارمی، مسئول دفتر خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در مزارشریف افغانستان به همراه هشت‌نفر از اعضای کنسولگری ایران توسط طالبان. بعد از وقوع این حادثه تلخ، هفدهم مردادماه هرسال روز خبرنگار نامیده شد تا یاد این خبرنگار شهید ایرانی زنده بماند و چراغ راه حقوق دیگر خبرنگاران کشورمان باشد.
بازگویی جزئیات کار خبرنگاران و گفت‌وگو در مورد وجوه مثبت و منفی شغل آن‌ها یکی از مسائلی است که طرح آن به بهانه این روز می‌تواند به بهبود اوضاع کاری خبرنگاران کمک کند. البته بیان مسائل خبرنگاران نباید تنها محدود به این روز باشد و سپس تا سال بعد به دست فراموشی سپرده شود. دفاع از حقوق خبرنگاران و پیگیری وضعیت این گروه، موضوعی است که همواره نیاز به تجزیه و تحلیل دارد. آزادی بیان، آگاهی‌بخشی و تحقق دموکراسی سنگ بنای شغل خبرنگاری به شمار می‌رود؛ ارکانی که یک خبرنگار مسئولیت‌پذیر و با اخلاق در تمام دوران حرفه‌ای کار خود آن‌ها را دنبال می‌کند.
بر کسی پوشیده نیست که تلاش‌های این نگهبانان بی‌صدا و بی‌بدیل حقیقت، یعنی خبرنگاران در جامعه نقشی حیاتی دارد. آن‌ها با شجاعت و تعهد، در خط مقدم اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی به مردم ایستاده‌اند. از ترکش‌های سختی کار، درآمد کم، احتمال اتهام‌زنی و دیده‌نشدن نمی‌هراسند؛ چراکه بر تارک حرفه خود عشق و تعهد را دارند نه نفع شخصی و به دنبال شهرت بودن. بدون‌شک تنها عشق و مسئولیت‌پذیری است که پیمودن این مسیر پرسنگلاخ را برای آن‌ها هموار می‌کند. ثبت وقایع تاریخی، گزارش مستقیم و غیرمستقیم از میدان‌های نبرد، بررسی مسائل اجتماعی و سیاسی و فرهنگی، برجسته‌کردن مشکلات گروه‌های مختلف اجتماعی برعهده این قشر است. آنجا که مردم نمی‌توانند صدای خود را به گوش سیاست‌گذاران و دولت‌مردان برسانند، این خبرنگاران هستند که طلایه‌دار میدان می‌شوند و با قلم و کلمه، نقش صدا و چشم و گوش مردم را ایفا می‌کنند. البته باید دانست که این حرفه تنها در جمع‌آوری اطلاعات و انتشار اخبار خلاصه نمی‌‌شود و برخورداری از مهارت‌های گوناگون را می‌طلبد. به‌طوری که به دست آوردن منابع خبری دقیق، تجزیه و تحلیل درست اطلاعات و همچنین نوشتن متون شفاف و قابل‌فهم هنر اصلی خبرنگاران است. خبرنگاران باید رویکرد درست‌اندیشی و ذهن کنجکاو را در چنته داشته باشند تا با نفوذ به عمق مسائل، حقیقت را از میان انبوه اطلاعات نادرست و گمراه‌کننده بیابند. در عصر اطلاعات و ارتباطات، اهمیت نقش خبرنگاران بیش از هر زمان دیگری مشهود است. با گسترش رسانه‌های اجتماعی و افزایش سرعت انتشار اخبار، نیاز به منابع قابل اعتماد و معتبر بیشتر احساس می‌شود. خبرنگاران حرفه‌ای با پایبندی به اصول اخلاقی و استانداردهای حرفه‌ای، تلاش می‌کنند تا اخبار را به دور از هرگونه جانب‌داری و تحریف به مخاطبان منتقل کنند. اطلاع‌رسانی صحیح، نظارت غیرمستقیم بر عملکرد نهادهای اجتماعی، نقد و آگاه‌سازی جامعه جزو مواردی است که خبرنگاران با رقم‌زدن آن زمینه‌های شکل‌گیری دموکراسی را در جامعه فراهم می‌کنند. از همین‌رو مطبوعات را رکن چهارم دموکراسی می‌خوانند. نقش روزنامه‌نگاران در این میان غیرقابل‌انکار است. به عقیده دانشمندان علوم اجتماعی اركان اصلي وجود دموكراسي در هر كشوري شامل مشاركت فعال شهروندان در فرآيندهاي اجتماعي، شفافيت كنش‌هاي حكومت، پاسخگو بودن حاكميت است. دانشمندان پس از بيان اين سه ركن بنيادين به ركن چهارم دموكراسي اشاره مي‌كنند كه مكمل سه ركن قبلي است. آن‌ها مي‌گويند مطبوعات ركن چهارم دموكراسي به شمار مي‌روند. (شهسواری، بهروز، 1388 نقش مطبوعات در تحقق دموکراسی، ماهنامه علمی تخصصی انجمن روابط عمومی ایران)
یکی از ویژگی‌های برجسته خبرنگاران، جسارت آن‌ها در مواجهه با خطرات و تهدیدات است. بسیاری از خبرنگاران جان خود را در راه اطلاع‌رسانی و گزارش حقیقت به خطر می‌اندازند. آن‌ها برمبنای سوگندی نانوشته با وجدان خود، برآنند که اجازه ندهند چراغ حقیقت خاموش شود و در گوشه‌ای ظلمی به کسی روا شود و به گوش عموم مردم نرسد. بحران‌های طبیعی، جنگ‌های مسلحانه، اتفاقات مهم سیاسی، زندگی روزمره مردم و حوادث اجتماعی عرصه فعالیت قلم به دستان همیشه حاضر است؛ آن‌ها در قلبِ چنین صحنه‌هایی حضور دارند تا واقعیت‌ها را به مردم دنیا نشان دهند. در واقع تعهد به حقیقت و پذیرش مسئولیت خبررسانی، این قشر را به قهرمانان خاموش جامعه تبدیل کرده است.
خبرنگاران با بررسی و گزارش عملکرد دولت‌ها و نهادهای عمومی، نحوه کار و فعالیت آن‌ها را رصد می‌کنند و در واقع یک نقش نظارتی غیرمستقیم در این زمینه دارند. اطلاع‌رسانی ابزاری است که می‌تواند از سوءاستفاده‌های احتمالی صاحبان قدرت و ثروت در جامعه جلوگیری کند. فعالان عرصه مطبوعات با انتشار گزارش‌های تحقیقاتی و افشای فساد، به اجرای عدالت کمک می‌کنند و اعتماد عمومی را افزایش می‌دهند. علاوه بر این، خبرنگاران نقش مؤثری در ترویج فرهنگ و آگاهی عمومی دارند. این گروه از طریق پوشش مسائل اجتماعی، فرهنگی و محیط‌زیستی مردم را نسبت به موضوعات مهم جامعه آگاه می‌کنند تا در نهایت راه‌حل‌های مناسب برای مشکلات پیدا شود. همچنین آن‌ها با ثبت همیشگی وقایع مهم، اجازه نمی‌دهند اتفاقات و تحولات مهم تاریخی به فراموشی سپرده شود. نتیجه قلم‌فرسایی یک خبرنگار تحقق حافظه جمعی و از بین نرفتن حقایق لابه‌لای هزاران مسئله دیگر است. از زمان انتشار کاغذ اخبار، اولین روزنامه در ایران تاکنون هر خبرنگار وظیفه خود را انجام داده و سپس بیرق حقیقت‌طلبی را به نسل بعدی خود سپرده است. با انجام این رسالت مهم، می‌توان خبرنگاران را واسطه‌هایی برای تغییر و پیشرفت و توسعه در جامعه برشمرد. بی‌راه نیست اگر ستایش از این افراد را به درازا بکشانیم؛ چراکه در سخت‌ترین شرایط، همچنان به اصول حرفه‌ای خود پایبند می‌مانند و به وظیفه خود عمل می‌کنند. آن‌ها هر روز قلم خود را با انگیزه و تعهد برمی‌دارند و با شجاعت به میدان می‌آیند تا حقیقت را به گوش مردم برسانند.
بازگویی جزئیات کار خبرنگاران و گفت‌وگو در مورد وجوه مثبت و منفی شغل آن‌ها یکی از مسائلی است که طرح آن به بهانه این روز می‌تواند به بهبود اوضاع کاری خبرنگاران کمک کند. البته بیان مسائل خبرنگاران نباید تنها محدود به این روز باشد و سپس تا سال بعد به دست فراموشی سپرده شود. دفاع از حقوق خبرنگاران و پیگیری وضعیت این گروه، موضوعی است که همواره نیاز به تجزیه و تحلیل دارد. آزادی بیان، آگاهی‌بخشی و تحقق دموکراسی سنگ بنای شغل خبرنگاری به شمار می‌رود؛ ارکانی که یک خبرنگار مسئولیت‌پذیر و با اخلاق در تمام دوران حرفه‌ای کار خود آن‌ها را دنبال می‌کند.
بر کسی پوشیده نیست که تلاش‌های این نگهبانان بی‌صدا و بی‌بدیل حقیقت، یعنی خبرنگاران در جامعه نقشی حیاتی دارد. آن‌ها با شجاعت و تعهد، در خط مقدم اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی به مردم ایستاده‌اند. از ترکش‌های سختی کار، درآمد کم، احتمال اتهام‌زنی و دیده‌نشدن نمی‌هراسند؛ چراکه بر تارک حرفه خود عشق و تعهد را دارند نه نفع شخصی و به دنبال شهرت بودن. بدون‌شک تنها عشق و مسئولیت‌پذیری است که پیمودن این مسیر پرسنگلاخ را برای آن‌ها هموار می‌کند. ثبت وقایع تاریخی، گزارش مستقیم و غیرمستقیم از میدان‌های نبرد، بررسی مسائل اجتماعی و سیاسی و فرهنگی، برجسته‌کردن مشکلات گروه‌های مختلف اجتماعی برعهده این قشر است. آنجا که مردم نمی‌توانند صدای خود را به گوش سیاست‌گذاران و دولت‌مردان برسانند، این خبرنگاران هستند که طلایه‌دار میدان می‌شوند و با قلم و کلمه، نقش صدا و چشم و گوش مردم را ایفا می‌کنند. البته باید دانست که این حرفه تنها در جمع‌آوری اطلاعات و انتشار اخبار خلاصه نمی‌‌شود و برخورداری از مهارت‌های گوناگون را می‌طلبد. به‌طوری که به دست آوردن منابع خبری دقیق، تجزیه و تحلیل درست اطلاعات و همچنین نوشتن متون شفاف و قابل‌فهم هنر اصلی خبرنگاران است. خبرنگاران باید رویکرد درست‌اندیشی و ذهن کنجکاو را در چنته داشته باشند تا با نفوذ به عمق مسائل، حقیقت را از میان انبوه اطلاعات نادرست و گمراه‌کننده بیابند. در عصر اطلاعات و ارتباطات، اهمیت نقش خبرنگاران بیش از هر زمان دیگری مشهود است. با گسترش رسانه‌های اجتماعی و افزایش سرعت انتشار اخبار، نیاز به منابع قابل اعتماد و معتبر بیشتر احساس می‌شود. خبرنگاران حرفه‌ای با پایبندی به اصول اخلاقی و استانداردهای حرفه‌ای، تلاش می‌کنند تا اخبار را به دور از هرگونه جانب‌داری و تحریف به مخاطبان منتقل کنند. اطلاع‌رسانی صحیح، نظارت غیرمستقیم بر عملکرد نهادهای اجتماعی، نقد و آگاه‌سازی جامعه جزو مواردی است که خبرنگاران با رقم‌زدن آن زمینه‌های شکل‌گیری دموکراسی را در جامعه فراهم می‌کنند. از همین‌رو مطبوعات را رکن چهارم دموکراسی می‌خوانند. نقش روزنامه‌نگاران در این میان غیرقابل‌انکار است. به عقیده دانشمندان علوم اجتماعی اركان اصلي وجود دموكراسي در هر كشوري شامل مشاركت فعال شهروندان در فرآيندهاي اجتماعي، شفافيت كنش‌هاي حكومت، پاسخگو بودن حاكميت است. دانشمندان پس از بيان اين سه ركن بنيادين به ركن چهارم دموكراسي اشاره مي‌كنند كه مكمل سه ركن قبلي است. آن‌ها مي‌گويند مطبوعات ركن چهارم دموكراسي به شمار مي‌روند. (شهسواری، بهروز، 1388 نقش مطبوعات در تحقق دموکراسی، ماهنامه علمی تخصصی انجمن روابط عمومی ایران)
یکی از ویژگی‌های برجسته خبرنگاران، جسارت آن‌ها در مواجهه با خطرات و تهدیدات است. بسیاری از خبرنگاران جان خود را در راه اطلاع‌رسانی و گزارش حقیقت به خطر می‌اندازند. آن‌ها برمبنای سوگندی نانوشته با وجدان خود، برآنند که اجازه ندهند چراغ حقیقت خاموش شود و در گوشه‌ای ظلمی به کسی روا شود و به گوش عموم مردم نرسد. بحران‌های طبیعی، جنگ‌های مسلحانه، اتفاقات مهم سیاسی، زندگی روزمره مردم و حوادث اجتماعی عرصه فعالیت قلم به دستان همیشه حاضر است؛ آن‌ها در قلبِ چنین صحنه‌هایی حضور دارند تا واقعیت‌ها را به مردم دنیا نشان دهند. در واقع تعهد به حقیقت و پذیرش مسئولیت خبررسانی، این قشر را به قهرمانان خاموش جامعه تبدیل کرده است.
خبرنگاران با بررسی و گزارش عملکرد دولت‌ها و نهادهای عمومی، نحوه کار و فعالیت آن‌ها را رصد می‌کنند و در واقع یک نقش نظارتی غیرمستقیم در این زمینه دارند. اطلاع‌رسانی ابزاری است که می‌تواند از سوءاستفاده‌های احتمالی صاحبان قدرت و ثروت در جامعه جلوگیری کند. فعالان عرصه مطبوعات با انتشار گزارش‌های تحقیقاتی و افشای فساد، به اجرای عدالت کمک می‌کنند و اعتماد عمومی را افزایش می‌دهند. علاوه بر این، خبرنگاران نقش مؤثری در ترویج فرهنگ و آگاهی عمومی دارند. این گروه از طریق پوشش مسائل اجتماعی، فرهنگی و محیط‌زیستی مردم را نسبت به موضوعات مهم جامعه آگاه می‌کنند تا در نهایت راه‌حل‌های مناسب برای مشکلات پیدا شود. همچنین آن‌ها با ثبت همیشگی وقایع مهم، اجازه نمی‌دهند اتفاقات و تحولات مهم تاریخی به فراموشی سپرده شود. نتیجه قلم‌فرسایی یک خبرنگار تحقق حافظه جمعی و از بین نرفتن حقایق لابه‌لای هزاران مسئله دیگر است. از زمان انتشار کاغذ اخبار، اولین روزنامه در ایران تاکنون هر خبرنگار وظیفه خود را انجام داده و سپس بیرق حقیقت‌طلبی را به نسل بعدی خود سپرده است. با انجام این رسالت مهم، می‌توان خبرنگاران را واسطه‌هایی برای تغییر و پیشرفت و توسعه در جامعه برشمرد. بی‌راه نیست اگر ستایش از این افراد را به درازا بکشانیم؛ چراکه در سخت‌ترین شرایط، همچنان به اصول حرفه‌ای خود پایبند می‌مانند و به وظیفه خود عمل می‌کنند. آن‌ها هر روز قلم خود را با انگیزه و تعهد برمی‌دارند و با شجاعت به میدان می‌آیند تا حقیقت را به گوش مردم برسانند.